12
bewerkingen
Wijzigingen
→Verwijzingen Airway
{{Status| |mainauthor= [[Pim]] |supervisor= [[Pim]] |coauthor= [[]]|controller= [[Daan]]|niveau= [[Handleiding#Niveau|Gevorderd]] |status= [[Handleiding#Status|Incompleet]]}} Het protocolonderdeel '''Airway and C-Spine ''' ([[nekwervelkolom]]) kan worden onderverdeeld in tweeonderdelen, het vrijhouden of vrij maken van de luchtweg en het [[immobiliseren van de nekwervelkolom]] als het [[ongevalsmechanisme ]] of de klachten van het slachtoffer daar aanleiding toe geven.
==Airway==
===Anatomie===
De airway (luchtweg) van de mens bestaat uit de mond en keelholte, het strottenhoofd, die overgaat in de [[luchtpijp]] ([[trachea]]). Achter de luchtweg ligt de [[slokdarm]] (oesophagus).
Na de hogere luchtwegen komen de lagere luchtwegen. De luchtpijp vertakt zich in 2 hoofdbronchiën die zich ieder weer vertakken in diverse kleinere bronchiën. De kleinste eenheden van de [[longen]] zijn de alveoli of longblaasjes: kleine blaasjes waarvan de wand zo dun is dat de zuurstof er doorheen kan, het bloed in. Hier vindt de [[gaswisseling]] plaats: zuurstof (O2) het bloed in, koolzuur (CO2) het bloed uit.
De airway (luchtweg) luchtwegen beginnen bij de ingang van mond en neus en reiken tot aan de mens bestaat uit alveoli in de longen. Dit betekent dat ook de mond - en keelholte, die overgaat in tot de luchtpijp (trachea). Achter luchtwegen gerekend worden en dat na inademing vanuit mond of neus de luchtweg ligt lucht via de slokdarm (oesophagus). <br>Na keel naar de hogere luchtwegen komen trachea wordt geleid om vervolgens via de lagere luchtwegen. De trachea vertakt zich in 2 hoofdbronchiën die zich ieder weer vertakken in diverse kleinere bronchiën. De kleinste eenheden van de longen zijn en bronchiolen bij de alveoli: kleine blaasjes waarvan terecht te komen waar de wand zo dun gaswisseling plaatsvindt. Een vrije luchtweg is dat eenabsolute voorwaarde voor een goede ademhaling en behoeft op grond daarvan vroegtijdig de zuurstof er doorheen kan, het bloed in[[ABCDE-methodiek]] aandacht. Hier vindt Essentieel is dan ook om bedreigingen van de gaswisseling plaats: zuurstof vrije luchtweg snel te herkennen en (O2indien mogelijk) het bloed in, koolzuur (CO2) het bloed uitte behandelen. <p>
===Normale functie===
Bij een slachtoffer dat bij [[bewustzijn]] is wordt de luchtweg door diverse reflexen open of vrij gehouden. Dit zijn onder andere het afsluiten van de luchtpijp met het strotteklepje en de hoestreflex. Bij een bewusteloos slachtoffer zakt de tongbasis naar achteren omdat deze slap wordt, waardoor de luchtweg geblokkeerd kan raken. Meestal kan dit met een simpele [[kinlift]] verholpen worden, soms zijn extra handelingen nodig.
===Afwijkingen Oorzaken van stoornissen in de Airway===Er zijn diverse factoren die een bedreiging van de luchtwegen kunnen veroorzaken. Een [[Luchtwegbelemmering|belemmering]] van de luchtwegen kan volledig of gedeeltelijk zijn. Een volledige [[luchtwegbelemmering]] leidt snel tot ernstige verstoringen in de [[vitale functies]] en zal door [[zuurstoftekort]] leiden tot [[bewustzijnsverlies]] en een [[circulatiestilstand]]. Ook een gedeeltelijke belemmering kan ernstige problemen geven en stoornissen in de [[vitale functies]] veroorzaken.
===Herkennen van afwijkingen===
Een volledig geblokkeerde luchtweg kenmerkt zich door de afwezigheid van ademhaling (niet voelbaar, niet hoorbaar) en het onvermogen om te spreken of te hoesten. Er is hevige paniek bij het slachtoffer, deze zal naar de keel grijpen en rood aanlopen. Het slachtoffer doet verwoede pogingen toch te ademen, en zal daarbij alle hulp[[ademhalingsspieren]] trachten te benutten. Dit ziet er uit als zigzag bewegingen, pogingen tot buikademhaling en gebruik van de spieren in de nek.
====Inhalatietrauma====
====AangezichtsletselAangezichts- en halsletsel====Bij een [[aangezichtsletsel dient men bedacht te ]] kan de luchtweg door vervorming en bloeding bedreigd raken. De kaak en het gezicht kan vervormd zijn op , gebitselementen kunnen los zitten en er kan bloed in de mond of bloed dat vanuit deneusholte in mond en keel looptaanwezig zijn. Een kaakfractuur is vaak te zien door een afwijkende stand en zwellingLetsels van de kaak of het symptoom dat de kiezen niet meer netjes op elkaar passen bij het sluiten van hals kunnen schade geven aan demond. Spreken is vaak pijnlijkadamsappel ([[larynx]]), met heesheid als gevolg.
====Allergische of anafylactische reactie====
{| class="wikitable"
|-
! Alarmsymptomen !! Koptekst
|-
| Celtekst Afwezigheid ademhaling || CeltekstVerminderd bewustzijn
|-
| Celtekst Gierende ademhaling || CeltekstSnurken
|-
| Celtekst Rood, paars of blauw gelaat || CeltekstZwelling van tong of gelaat
|-
| Celtekst Bloed of braaksel in de mond || Heesheid|-| Onrust || Celtekst
|}
===Controles in de Airway===De luchtweg wordt beoordeeld door te kijken, te luisteren en te voelen. Kijk of er normale adembewegingen zijn, of dat er sprake is van gebruik van [[hulpademhalingsspieren]], [[intrekkingen]] en een zig-zag beweging. Kijk of er tekenen zijn van een [[luchtwegbelemmering]]. Luister of er bijgeluiden zijn en of spreken of hoesten mogelijk is.Kijk of er sprake is van [[cyanose]]: een blauwe verkleuring van de lippen, slijmvliezen of het gelaat.Kijk of de luchtpijp ([[trachea]]) in het midden staat en of het strottenhoofd ([[larynx]]) er normaal uitziet en of er geen zwellingen zijn in de hals. ===Handelingen in de Airway===[[Bestand:Kinlift2.jpg|200px|thumb|right|Uitvoering van de kinlift.]]De behandeling van een bedreigde luchtweg zal zich in veel gevallen voor de eerstehulpverlener beperken tot hetWelke controles snel herkennen en hoe?snel alarmeren. Bij een bewusteloos slachtoffer wordt voorzichtig de [[chinlift]] of [[jawthrust]] uitgevoerd om de luchtweg vrij te maken en te kunnen controleren of er ademhaling aanwezig is. Indien er sprake is van een [[hoogenergetisch trauma]] dient men de nek niet te kantelen bij het vrijmaken van de luchtweg. Het slachtoffer kan eventueel in de [[stabiele zijligging]] gelegd worden. Knellende kleding rond de nek en borstkas, zoals sjaals en stropdassen, worden losgemaakt.
komst van de ambulance afwachten.
===AandoeningenSamenvatting===Welke aandoeningen?In essentie gaat het in er in het onderdeel '''Airway''' om (potentiële) bedreigingen van de luchtweg snel te herkennen en te behandelen, waarbij men de [[nekwervelkolom]] beschermt. ===Verwijzingen Airway===* [[Ademhalingsstelsel]]* [[Heimlichmanoeuvre]] * [[Chinlift]] * [[Jawthrust]] * [[Mayotube]]* [[C-Spine]] ==C-spine (de nekwervelkolom)== ===Anatomie===De nekwervelkolom ook wel cervicale wervelkolom, CWK of C-spine genoemd, bevat net als de rest van de wervelkolom het ruggenmerg dat tussen hersenen en lichaam loopt en bestaat zelf uit botstructuren en weke delen zoals ligamenten. ===Normale functie===Wegens de grote mobiliteit van de nek, zijn deze structuren erg gevoelig voor letsel en is de kans groot dat na een [[hoogenergetisch trauma]] of een plotseling trauma aan de nek botbreuken van de [[wervelletsel|nekwervelkolom]] optreden. De oorzaken voor letsel aan de cervicale wervelkolom zijn voornamelijk ongelukken met motorvoertuigen (50%), vallen van hoogte (20%) en sporten (15%). De rest wordt veroorzaakt door inter-persoonlijk geweld. In de [[ABCDE-methodiek]] is daarom apart aandacht voor [[immobilisatie van de nekwervelkolom]] en het hoofd, met name ook omdat na het ongeval de nek gemakkelijk bewogen wordt door slachtoffer of omstanders, terwijl de rug vaak in dezelfde houding blijft omdat het slachtoffer niet bewogen wordt. ===Afwijkingen in de C-Spine===De [[cervicale wervelkolom]] (of [[nekwervelkolom]] bestaat uit zeven wervels, met bijbehorende tussenwervelschijven en ligamenten die ervoor zorgen dat de wervelkolom als een stevig geheel beweegt. Door deze stevigheid wordt letsel aan het ruggenmerg voorkomen. Bij [[hoogenergetische traumata]] ([[HET]]), kan er echter dusdanig veel kracht worden uitgeoefend op de cervicale wervelkolom, waardoor deze mechanisch onstabiel wordt en de onderdelen niet meer op hun plek worden gehouden. Door de ontstane instabiliteit kan er gemakkelijker letsel ontstaan, zoals breuken en ontwrichtingen. Het ruggenmerg kan dan geheel of gedeeltelijk aangetast worden door scherpe botstukken die de zenuwen kunnen doorsnijden. Tevens kunnen er door het geweld bloedingen en oedeem (vochtophoping) ontstaan die druk op de zenuwen uitoefenen. Beide mechanismen zorgen ervoor dat zenuwen zowel vanaf en naar de hersenen niet meer functioneren met als gevolg neurologische uitval, oftewel een dwarslaesie. ===Symptomen en klachten===Een dergelijke dwarslaesie kan zich uiten in krachtsverlies van de ledematen, gevoelsverlies of tintelingen in armen en benen. Het slachtoffer kan ook last hebben van een dof gevoel in de aangedane zenuwen. Bij hoge doorsnijding boven de 4e nekwervel, kan de ademhaling uitvallen omdat het diafragma dan niet meer werkt. Vaak is er ook sprake van lokale klachten zoals nekpijn of pijn bij bewegen van de nek. Men moet ook beducht zijn voor een neurogene shock (zie hoofdstuk Circulation). Ben er op bedacht dat er [[afleidende letsels]] ([[distracting injuries]]) kunnen zijn waardoor het slachtoffer de pijn in de nek niet noemt of niet opmerkt! {| class="wikitable"|-! Alarmsymptomen !!|-| Pijn in nek of rug || Priapisme|-| Urineverlies || Bewusteloosheid|-| Onvermogen te bewegen || Verwondingen in de nek|-| Gevoelsstoornissen || Verwondingen aan het hoofd|} ===Controles in de C-spine===Voor de eerstehulpverlener zijn de controles bij C-Spine beperkt tot het stellen van vragen en te beoordelen of er op grond van het [[ongevalsmechanisme]] sprake kan zijn van letsel aan de nekwervelkolom. Benader het slachtoffer in zijn gezichtsveld om te voorkomen dat hij het hoofd draait. Vraag het slachtoffer het hoofd en lichaam niet te bewegen en geen 'Ja' of 'Nee' te knikken. Vraag of er pijn is in de nek of rug en of hij gevoelsstoornissen heeft in de armen of benen. Ga het [[ongevalsmechanisme]] na. ===Handelingen in de C-Spine===[[Bestand:manfix1.jpg|200px|thumb|right|Manuele fixatie van het hoofd vanuit liggende positie van de hulpverlener.]]Indien er een [[hoogenergetisch trauma]] ([[HET]]) heeft plaatsgevonden wordt de nek te allen tijde [[immobilisatie van de nekwervelkolom|geimmobiliseerd]], ongeacht ofer klachten zijn die wijzen op [[wervelletsel]] of een [[dwarslaesie]]. Ook indien er geen [[hoogenergetisch trauma]] heeft plaatsgevonden, maar er wel klachten van de nek of rug bestaan, dan dient men de nek te immobiliseren. Het is erg belangrijk goed aan het slachtoffer aan te geven wat je gaat doen en dat hij zich vooral niet moet bewegen. Ga pas tegen het slachtoffer praten als je goed in zijn zicht staat, zodat hij niet onverwachts het hoofd naar je toe draait.De nek kan worden geimmobiliseerd door gebruik van [[manuele fixatie]] of met de [[Handgreep van Zäch]].
===Samenvatting===
==Bronvermeldingen==
Op deze pagina wordt onder andere gebruik gemaakt van de volgende bronnen:<ref name="atls">ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6</ref><ref name="acutegnk">Acute Geneeskunde, zesde druk, Thijs et al. (Elsevier 2005) ISBN 90-352-2754-9</ref><ref name="medicals">Acute Medical Emergencies, The Practical Approach, Second Edition, Advanced Life Support Group (Wiley-Blackwell 2010) ISBN 978-0-7279-1854-3</ref><ref name=phtls>De Nederlandse Uitgave van Prehospital Trauma Life Support, NAEMT, Tweede druk (Elsevier Gezondheidszorg 2007) ISBN 978-0-323-03331-2</ref><ref>Blokboek Vaardigheden Acute Geneeskunde, Editie 2011-2012 (UMCN VAG)</ref><ref>SIGMA HANDBOEK, Daan Weerheijm</ref>
<references />