Wijzigingen

{{Status| |mainauthor=[[Pim]]|coauthor=Inleiding[[]]|controller=|supervisor=[[Pim]] |niveau= [[Handleiding#Niveau|Beginner/Gevorderd]] |status= [[Handleiding#Status|Concept]]}}  Het '''bewegingsapparaat ''' is een belangrijk en onmisbaar deel van het menselijk lichaam. Zonder het bewegingsapparaat zouden we niet in staat zijn ons voort te bewegen, ons werk te doen of zelfs maar recht op te staan. Het bewegingsapparaat krijgt veel te verduren, het wordt het hele leven gebruikt en moet zich aanpassen aan zeer wisselende omstandigheden in het dagelijks leven. Het bewegingsapparaat is opgebouwd uit het skelet, bestaande uit botten die door pezen en gewrichten verbonden worden. Onze spieren zijn met pezen verbonden aan botten en zorgen voor zeer diverse bewegingsmogelijkheden. Letsels aan eht bewegingsapparaat komen zeer vaak voor, van een eenvoudige verstuiking als men zich verstapt tot zeer ernstige fracturen (botbreuken) bij grote ongevallen. Op deze pagina worden enkele de algemene letsels besproken.   Ga naar '[[Bewegingsapparaat|Letsels aan het bewegingsapparaat op locatie]]' voor letsels in specifieke delen van het bewegingsapparaat besproken.

Afhankelijk van de locatie van de fractuur kunnen scherpe botsplinters omliggende structuren beschadigen, met bijvoorbeeld een [[pneumothorax]] als gevolg van ribfracturen.  De een scherpe botpunt kan echter ook door de huid prikken en zodoende een open wond veroorzaken, de zogenaamde [[open fractuur]] of [[open botbreuk]]. Dit is een speciale categorie botbreuken (en [[huidverwondingen]]) omdat er behalve een standsafwijking ook een groot [[infectie]]gevaar is doordat de beschermende werking van de huid verstoord is en [[ziektekiemen]] direct toegang hebben tot het bot. Ook kan door de fractuur de bloedvoorziening in het aangedane lichaamsdeel in gevaar komen. Hierbij wordt het lichaamsdeel bleek en koud. Dit is altijd een reden om snel medische hulp te zoeken.Zeldzamer is het optreden van een vet[[vetembolieembolie]], waarbij er door de fractuur vetdeeltjes uit het beenmerg in de bloedsomloop terecht komen en een [[longembolie]] of [[herseninfarct]] veroorzaken.

* [[Stabiliseren van een botbreuk|Stabiliseer de fractuur botbreuk]] indien mogelijk, voorkom onnodige beweging

** Maak indien nodig een [[dekenrol]] of [[spalk]]

Gewrichten zijn functionele verbindingen tussen botten die bewegingen mogelijk maken. Deze gewrichten hebben het zwaar te verduren en vangen regelmatig forse schokken op. Een gewricht is opgebouwd uit bot, gewrichtsvlakken, kraakbeen, kapsel en ligamenten (pezen die een gewricht verbinden). De belangrijkste gewrichtletsels spelen zich af in de ligamenten, het kapsel en het kraakbeen. Er zijn twee groepen gewrichtletsels: [[verstuikingen ]] ([[distorsies]]) en [[ontwrichtingen ]] ([[luxaties]] ) ('uit de kom').<br><br>Een [[verstuiking ]] ontstaat doordat overmatige rek wordt uitgeoefend op de ligamenten die het gewricht bijeen houden. Hierbij kan schade ontstaan aan het ligament, maar ook aan het gewrichtskapsel en kraakbeen. Er kan sprake zijn van lichte overrekking, maar ook kunnen er scheuren in het ligament en kapsel ontstaan. Er ontstaat dan een bloeding in en rond het gewricht. Gebruik voor beoordeling van enkelletsels de [[Ottawa Ankle Rules]].<br><br>Een [[ontwrichting ]] wordt in de volksmond 'uit de kom' genoemd. Het gewricht is niet meer op de juiste plaats, door een plotselinge kracht aan het ledemaat. De [[schouderluxatie]] komt het meeste voor. Bij een luxatie kan schade ontstaan aan het gewrichtsvlak, het kraakbeen en de ligamenten. Soms raken ook omliggende structuren zoals spieren, pezen en zenuwen beschadigd.

Een verstuiking is altijd pijnlijk en er treedt meestal zwelling op van het aangedane gewricht doordat er bloed en vocht buiten de vaten komt. De zwelling is vaak warm en rood, en kan later blauw verkleuren. Soms is er ook functiebeperking van het gewricht. Het is soms lastig om het verschil te maken tussen een fractuur en een verstuiking. In het [[ziekenhuis]] kan men met een röntgenfoto een fractuur uitsluiten. <br><br>

* Geef steun en rust aan de fractuurhet aangedane gewricht

Spier en peesletsels kunnen zowel ontstaan door direct trauma als door indirect trauma. Bij spieren kunnen een direct trauma is er krampeneen kracht die rechtstreeks op de spier inwerkt, kneuzingen en scheuren optredenzoals een klap.In geval van Bij een indirect trauma komt er overmatige spanning op een spier te staan door een spierkramp moet men onverwachte beweging of overbelasting, waardoor scheuren in de aangedane spier en/of pezen ontstaan. Ook kan er in de kant spier kramp ontstaan als gevolg van vermoeidheid of overbelasting<br><br>Bij een direct trauma treedt [[kneuzing]] ([[contusie]]) van de antagonerende richtingduwenspier en weefsels op, bijvoorbeeld bij kramp als gevolg van het samendrukken van kuitspier de tenen omhoog duwenhuid, onderhuidse weefsels en spier op een onderliggend bot.Kneuzingen zijn net als elke andere weke delen kneuzing Dit leidt tot bloedingen in de vorm van weefsels. Er is lokale pijn, zwelling, roodheid en [[hematoom]] vorming ([[bloeduitstorting enpijn]]). Dit Soms is prima te behandelen met de ICE-methodeer ook functiebeperking.<br><br>Bij extreme rekbelastingen zoals springen en sprinten (vaak na onvoldoende warming-up enrekoefeningenplotselinge) kunnen overbelasting van een spier kan er [[spierscheuring]] optreden in de spier zelf, of aan de pezen die de spieren of omringende aanhechtingen scheurenmet de botten en gewrichten verbinden. Er ontstaat Bij een plotselingehevige pijn. De kuitspier (m. gastrocnemicus) volledige afscheuring is hier berucht om de functie ernstig beperkt en wordt ook wel een zweepslaggenoemd. De ICE-methode is hier wederom de aangewezen behandeling.Een pees kan afscheuren van zijn aanhechtingsplaats op het bot. Dit kan men herkennen doordat zal debijbehorende spier niet meer functioneertwerken. Bij een achillespeesruptuur Hierdoor kan je de voet het aangedane lichaamsdeel niet meer naarbeneden duwen (plantairflexie)functioneren. Vaak voelde het slachtoffer iets knappen en zit er Er is vaak een kuiltje te voelen op de plekplaats waar de pees normaal gesproken zit. Bij een ruptuur van de patellapees kan het slachtoffer de knie nietmeer actief strekken en bot is er een hoogstand van de patellapeesafgescheurd. Aangezien de pees gehecht zalmoeten worden, moet Soms heeft het slachtoffer doorgestuurd worden naar het ziekenhuiseen knap gevoeld. Pees- en bandletselsaan Een scheuring in de handen worden vaak over het hoofd gezien. Het spier zelf is dus belangrijk om hieraan te denken,bijvoorbeeld bij snijwonden aan de handen.Wees erop bedacht dat spieren veel beter doorbloed zijn dan pezen. Dit betekent dat spieren snellerzullen genezen dan pezen, maar ook dat bij letsel meer pijnlijk en leidt als gevolg van bloedverlies kan optredentot forse zwelling [[bloeduitstorting]]. Vooral bij inspanningzijn de spieren extra goed doorbloed.<br><br>Bij spier- en peesletsels komt Spierkramp kenmerkt zich door het vaak neer op het oordeel van de EHBO-er welk soort hulp er aan tepas moet komen. Aangezien de ernst plotseling optreden van pijn in een spier, het letsel enorm kan verschillen moet gevoel alsof er een inschattinggemaakt wordenknoop in de spier zit. Alarmerende symptomen zijn functiebeperking Doorgaans is dat een teken van spier/gewricht, veel zwelling enshock. In de meeste gevallen zal het slachtoffer dan ook naar de SEH onvoldoende opwarming of huisarts worden doorverwezenvan overbelasting.Verder lezenAcute GeneeskundeOrthopedieZiekten in de huisartsenpraktijkEerste Hulp bij Sportongevallen, Oranje Kruis5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 155

 Differentiatie tussen eenfractuur en distorsie is vaak moeilijk op basis van de symptomen. Het ongevalsmechanisme zegt veelmeer. De meest voorkomende distorsie is het zogenaamde inversietrauma van de enkel. Bij ditinversietrauma klapt de voet naar binnen en worden de laterale banden overrekt. Eversietraumata(hierbij klapt de enkel “naar buiten”) komen minder vaak voor omdat de enkelbanden aan de binnenkantveel steviger zijn.   Ottawa Ankle RulesEr bestaan enkele regels om te bepalen of een slachtoffer met enkelletsel een röntgenfoto vereist op deSEH. In het veld zijn deze echter ook nuttig om een onderscheid te maken (zie figuur 12.3)[[Categorie:· Drukpijn achter de mediale malleolus· Drukpijn achter de laterale malleolus· Drukpijn op de basis van de 5e metatarsale· Drukpijn op het os naviculare· Geen gewicht erop kunnen zetten of slechts vier stappen kunnen zetten op de SEHAls aan één van deze voorwaarden is voldaan, zijn de klachten verdacht voor een breuk en zal een fotogemaakt moeten worden. Uiteraard dient er bij voor de hand liggende fractuurverschijnselen direct omhulp gevraagd te worden. Maar ook bij de afwezigheid van de ankle rules kan men alsnog besluitennaar de SEH te gaan, bijvoorbeeld bij veel pijn.Figuur 12.3 ==rest== Fracturen zijn gekenmerkt door heel typische symptomen het spontaan optreden van pijn, drukpijn enasdrukpijn. Asdrukpijn is te testen door het bot bij de uiteinden te pakken en deze vervolgensvoorzichtig naar elkaar toe te drukken. Deze test wordt alleen uitgevoerd als er twijfel bestaat over deaanwezigheid van een fractuur en wanneer er geen (duidelijke) standsafwijking of verwonding zichtbaaris. Uitwendig herkent men een fractuur vaak aan het feit dat de aangedane ledemaat een afwijkendestand vertoont en gezwollen is door de bloeduitstorting. De zwelling bij een fractuur is vaak direct na hetongeval aanwezig en is in tegenstelling tot bij een kneuzing relatief lokaal. Bij een heupfractuur is hetaangedane been vaak verkort ten opzichte van het gezonde been en ligt de voet naar buiten gedraaid.Soms hoort men de botdelen tegen elkaar aanscheuren wanneer ze over elkaar bewegen, dit wordtcrepiteren genoemd. Het spreekt voor zich dat men dit niet hoort uit te proberen. Hoewel al dezeklachten typisch zijn, hoeven ze niet altijd op te treden. Sommige fracturen kunnen soms verraderlijk zijndoordat ze weinig echte fractuursymptomen geven. Bij een heupkopfractuur kan de patiënt bijvoorbeeldsoms nog lopen. Ook sommige wervelfracturen kunnen weinig typische symptomen geven.Complicaties die kunnen optreden bij fracturen:   Stabilisatie: de fractuur moet zo min mogelijk bewogen worden. Kleding moet men vooralaanlaten en schoenen of laarzen werken juist heel goed als spalk. Slechts als de kleding sterkverontreinigd is kan men voorzichtig proberen deze weg te knippen. Beenbreuken zijn het bestete stabiliseren door een opgerolde deken (dekenrol, zie Blackboard) of jas ernaast te leggen.Voor fracturen aan de armen kan men een mitella of brede das aanleggen. In geval van een open fractuur moet men deze zo snel mogelijk afdekken. Reden hiervoor is hetinfectiegevaar te verminderen. Dek het uitstekende bot af met steriel gaas en plak deze rondomvast. Gebruik hiervoor eventueel een snelverband, waarbij de zwachtels zijn afgeknipt. Zorg bijhet afdekken dat je het lichaamsdeel zo min mogelijk beweegt om schade als gevolg vanscherpe botfragmenten te voorkomen. Gebruik daarom liever geen zwachtels als je ziet dat jehiervoor het lichaamsdeel veel moet bewegen Blijf de circulatie controleren in verband met de mogelijkheid op shockSpoedindicaties: als men bij een fractuur ziet dat de aangedane extremiteit bleek en koud aan hetworden is, dan is er zeer waarschijnlijk sprake van een doorbloedingsstoornis. In geval van tintelingen,dof gevoel of sensibiliteitsverlies kan er sprake zijn van een beknelde zenuw. Beide gevallen vereisen zosnel mogelijk professionele hulp.Zie ook Bijlage 1 voor meer informatie over botletsels.Bewegingsapparaat]]