12 Werken met het ABCDE protocol {{Status| In dit hoofdstuk wordt herhaald welke controles uitgevoerd moeten worden en wat de waarden zijn die daar normaal bij horen. Airway - Luchtweg: Vrij of geobstrueerd? Het ontbreken van luchtstroom of bijgeluiden wijzen op een geobstrueerde, respectievelijk bedreigde luchtweg. Breathing - Ademfrequentie: Deze hoort ongeveer tussen de 12 en de 20 per minuut te zijn. - Diepte van ademhalingen: Een oppervlakkige ademhaling wijst op een pijnlijk abdomen (buik) of thorax, of ernstige hersenschade. - Kleur van het slachtoffer: Cyanose wijst op een insufficiënte ademhaling. - Saturatie: Deze hoort hoger dan 95% te zijn, lager kan wijzen op een gebrekkige ademhaling - Komen beide thoraxhelften goed en gelijkmatig omhoog? Het achterblijven van een thoraxhelft kan op ribfracturen of een pneumothorax wijzen. - Trachea: Staat deze netjes in het midden van de keel? Deze hoort midline te staan, dus in het midden. Een verschoven trachea wijst op een spanningspneumothorax. Circulation - Hartfrequentie: Deze hoort tussen de 60-80 te liggen. - Regelmaat: Het hartritme hoort regelmatig te zijn. Een plotselinge pauze tussen de hart-slagen, extra slagen of een volledig irregulair ritme is afwijkend. - Kracht: Een zwakke, snelle pols is een belangrijke waarschuwing voor hypotensie en shock - Bloeddruk: De bovendruk hoort rond de 120 te liggen, de onderdruk rond de 80. Per persoon zit hier heel veel variatie in, onder andere afhankelijk van leeftijd, leefstijl en genetische aanleg. - Kleur: Een bleke kleur in het gelaat en van de slijmvliezen is een uiting van shock. - Aanwezige bloedingen: Een melding van al het aanwezige (actieve) bloedverlies. Disability: - Het bewustzijn, aangegeven met de AVPU methode. De praktijk in 5 stappen Onderneem nu om een goede ABCD controle uit te voeren de volgende stappen. Let op de overeenkomsten met het EHBO protocol! 1- Airway Spreek een slachtoffer aan, vraag de naam en wat er gebeurd is. Een pratend slachtoffer heeft een vrije airway, een bewusteloos slachtoffer mogelijk niet. Voer zo nodig een kinlift of jawthrust uit. 2- Breathing Controleer de ademhaling. Leg zo mogelijk beide handen op de overgang borstkas/buik om ook een buikademhaling te voelen. Is dit niet mogelijk, voel en luister dan aan de mond of er een ademhaling is. Schat de ademfrequentie, kijk naar de borstkas en de trachea. 3- Circulation Als het geen gevaar voor de airway oplevert: controleer de pols. Voel de frequentie, de regelmaat en kracht. Schat of meet de bloeddruk (een krachtige pols betekent een bloeddruk van >90 systolisch), en kijk naar bleekheid, zweten en bloedingen. 4- Disability De AVPU is als het goed is al bepaald tijdens het aanspreken. Zo niet, bepaal deze alsnog. 5- En ten slotte… Noteer en meldt de bevindingen! Een voorbeeld van een ABCD toestand van een gezond slachtoffer is: “Dit goed aanspreekbare en alerte slachtoffer heeft een vrije, onbedreigde luchtweg zonder bijgeluiden, met een trachea die midline staat en beide thoraxhelften die goed meekomen, een ademfrequentie van 15 met een saturatie van 99% waarbij goed doorgeademd wordt, en een regelmatige, krachtige pols van 75 per minuut met een bloeddruk van 120 over 80, zonder aanwezigheid van bloedingen.”|mainauthor= [[Pim]] |supervisor= [[Pim]] |coauthor= [[]]|controller= |niveau= [[Handleiding#Niveau|Gevorderd]] |status= [[Handleiding#Status|Concept]]}}
Deze pagina beschrijft de uitvoering van de '''ABCDE methodiek'''. Om deze pagina goed te kunnen gebruiken, lees eerst de andere pagina's over het protocol, te beginnen bij de [[ABCDE:Inleiding]]. Tevens is het nuttig om de pagina over de [[vitale functies]] te lezen. Deze pagina is slechts een richtlijn en is geen vervanging voor het volgen van een (basis) Eerste Hulp opleiding met herhalings- en verdiepingslessen.
Alarmsymptomen Als ==Danger==* Let op gevaar* Observeer de ongevalssituatie en kijk naar:** Instortingsgevaar** Brand- of explosiegevaar** Aanwezigheid van giftige gassen** Onveilige verkeerssituatie* Ga kortstondig het [[ongevalsmechanisme]] na door observatie van de situatie en door het stellen van vragen aan het slachtoffer voldoet aan en omstanders* Ga na of er sprake was van een [[hoogenergetisch trauma]] ==Response==* Observeer de reactie van het slachtoffer bij de volgende symptomen, moet benadering* Spreek het slachtoffer luid en duidelijk aan** Stel je voor aan het slachtoffer en vraag naar zijn naam** Vraag kortstondig uit wat er onmiddellijk alarm worden geslagen. gebeurd is en wat zijn klachten zijn* Bij geen reactie: schud voorzichtig aan beide schouders* Scoor de beste reactie doormiddel van [[AVPU]] ==Shout for help==* Vraag een omstander of collega om bij je te blijven ==Airway and C- Obstructie Spine=====Onderzoek===* Controleer of er een vrije luchtweg, volledig is en kijk naar tekenen van een [[luchtwegbelemmering]]:** Voel of er een luchtstroom is bij mond of gedeeltelijk Breathing - Een ademfrequentie onder neus** Luister naar bijgeluiden bij de 10 ademhaling** Kijk of er bloed, braaksel of boven andere vreemde voorwerpen in de 20 - Cyanose - Een saturatie onder de 95% - Een scheve mondkeelholte aanwezig zijn.** Kijk of verschoven trachea - Een opgezwollen thoraxhelft er letsels van het aangezicht zijn die niet de luchtweg kunnen bedreigen* Vraag het slachtoffer of slecht meedoet met hij iets in de ademhaling Circulation - Een hartfrequentie boven mond heeft* Kijk of de 120 luchtpijp ([[trachea]]) in het midden staat en of onder de 60 het strottenhoofd (hoewel sommige gezonde mensen een rustfrequentie van 50 kunnen hebben[[larynx]]) - Een bloeddruk onder de 90 mmHg systolisch er normaal uitziet* Vraag of boven de 160 mmHg systolisch het slachtoffer pijn in combinatie met een verminderd bewustzijn (dit nek of rug heeft en of er andere aanwijzingen zijn voor [[wervelletsel]]* Ga na of het ongevalsmechanisme aanleiding kan wijzen op ernstige hersenschade, zoals bloedingen) - geven tot [[wervelletsel]] ===Alarmsymptomen van de Airway===* Afwezigheid van een pols ademhaling of onvermogen te spreken of bloeddruk Disability - Afwezig hoesten* Gierende ademhaling* Blauwe, rode of dalend bewustzijn - Tekenen paarse verkleuring van een de huid (dreigende[[cyanose]]) dwarslaesie Bij * Zig-zag bewegingen bij de ademhaling* Gebruik van hulpademhalingsspieren* Letsels van het meten aangezicht* Bloed, braaksel of andere vreemde voorwerpen in mond/keelholte ===Alarmsymptomen van een alarmsymptoom de C-Spine===* Verdacht [[ongevalsmechanisme]], [[hoogenergetisch trauma]]* Pijn in de nek of rug* Uitval van gevoel of motoriek in armen of benen ===Handelingen===* Indien er geen vrije luchtweg is het belangrijk niet in paniek te raken, maar meteen te waarschuwen en zo mogelijk zelf maak de luchtweg vrij door middel van:** Verwijder losse voorwerpen uit de eerste levensreddende handelingen mond of vraag het slachtoffer deze uit de mond te voeren. Bijna alle handelingen die in dit boek beschreven staan zijn voorbehouden aan halen** Verwijder knellende kleding rond de ambulanceverpleegkundigehals en borstkas* Indien het slachtoffer bewusteloos is, maar dat wil maak de luchtweg vrij doormiddel van de:** De [[chinlift]]** De [[jaw-thrust]]** De [[stabiele zijligging]] (niet zeggen dat bij trauma!)* Indien er niets sprake is wat je kan doen als van een volledige [[luchtwegbelemmering]]:** Geef 5 slagen tussen de schouderbladen, gevolgd door 5 maal de [[Heimlich]] manoeuvre * Indien er een verdenking is op mogelijk [[wervelletsel]]:** Instrueer slachtoffer niet meteen iemand beschikbaar iste bewegen en het hoofd stil te houden. Vraag hem geen 'Ja' of 'Nee' te knikken. Behalve levensreddende handelingen (heimlich, kinlift, stelpen bloedingen) kun je ook vooruitdenken op wat ** Immobiliseer het hoofd en de verpleegkundige zal doen en hierop anticiperen nek door middel van [[manuele fixatie]] of de spullen vast klaar te leggen[[handgreep van Zach]]. Dit kan minuten schelen als de verpleegkundige tijd ===Opmerkingen===Een pratend slachtoffer heeft om te komenin principe een vrije luchtweg. Liever Een [[bewusteloos]] slachtoffer heeft in principe een infuuszak teveel klaargemaakt dan 30 seconden verspillen terwijl iedereen staat te wachten. Voorbeelden bedreigde luchtweg door verslapping van deze handelingen zijn: In de A tongspieren. [[Aangezichtletsels]] en B[[allergische reactie]]s kunnen een ernstige bedreiging vormen voor de luchtweg. ==Breathing=====Onderzoek===* Beoordeel de [[ademfrequentie]]: kinlift, jawthrust, alvast klaarleggen zuurstof normaal tussen 12 en beademingsballon20 keer per minuut * Beoordeel de diepte van ademhalingen: een oppervlakkige ademhaling kan passen bij een pijnlijke buik (abdomen) of borstkas (gebroken of gekneusde ribben), controleren laryngo-scoopof ernstige hersenschade. In * Kijk naar de Ckleur van het slachtoffer: beginnen hartmassages, klaarmaken infuusset, ophangen een blauwe verkleuring van lippen en gelaat ([[cyanose]]) wijst op een zuurstoftekort door een drukzak, slagaderlijke bloeding stelpeninsufficiënte ademhaling. In * Beoordeel de symmetrie van de borstkas door de Dkijken en te voelen: Bij acute verandering bewustzijnsniveau: opnieuw ABC controles uitvoeren, pupillen controlerenkomen beide thoraxhelften goed en gelijkmatig omhoog? Het achterblijven van een thoraxhelft kan op [[ribfracturen]] of een [[pneumothorax]] wijzen. 14 Samenvatting * Beoordeel de positie van de ABCDluchtpijp (E[[trachea]]) - vitale functies In : staat deze samenvatting op 1 A4‟tje netjes in het midden van de keel? Deze hoort midline te staan alle normale waarden, dus in het midden. Een verschoven trachea wijst op een [[spanningspneumothorax]].* Vraag het slachtoffer of hij [[benauwd]] of [[kortademig]] is. ===Alarmsymptomen===* Een ademfrequentie onder de afwijkingen en mogelijke behandelingen 12 of boven de 20 keer per minuut* Afwezigheid van ademhaling* Cyanose* Grote [[ademarbeid]], gebruik van [[hulpademhalingsspieren]]* Een scheve of verschoven trachea (schuin gedrukt[[spanningspneumothorax]]) van * Een opgezwollen thoraxhelft die niet of slecht meedoet met de ABC ademhaling ([[spanningspneumothorax]], [[hematothorax]])* Een zuigende borstwond ([[pneumothorax]]) ===Handelingen===* Indien het slachtoffer acuut benauwd en D letsels. A - airway Functieaanspreekbaar is: luchtweg, nodig om zuurstofrijke lucht in ** Verwijder knellende kleding rond de longen te krijgen hals en koolzuurgas (CO2) kwijt borstkas** Laat hem in een [[halfzittende houding]] recht op zitten** Indien opgeleid om zuurstof te raken. Normaalgeven: geef [[zuurstof]]* Indien er geen ademhaling aanwezig is: Vrij, zonder bijgeluiden Aandoeningen** Controleer of de luchtweg goed vrijgemaakt is met de [[chinlift]]** Waarschuw 112** Start [[reanimatie]] ==Circulation=====Onderzoek===* Kijk naar [[ernstige uitwendige bloedingen]]* Beoordeel de [[hartfrequentie]]: -Obstructie door deze hoort tussen de tong bij bewusteloosheid → Kinlift/jawthrust/mayo tube/intubatie 60-Obstructie door 80 slagen per minuut te liggen, een object → Verwijderen object[[hartfrequentie]] van <50/min of >100/tracheotomie -Verbranding van min is afwijkend.* Beoordeel de luchtwegen → Intubatie/toedienen zuurstof -Aspiratie regelmaat (verslikking[[hartritme]]) in vocht : het [[hartritme]] hoort regelmatig te zijn. Een plotselinge pauze tussen de hartslagen, extra slagen of een volledig irregulair (bloedonregelmatig) ritme is afwijkend.* Beoordeel de vulling/kracht: een zwakke, braakselsnelle pols is een belangrijke waarschuwing voor een te lage bloeddruk ([[hypotensie]]) → Wegzuigen vloeistof B - breathing Functieen [[shock]].* Beoordeel de kleur van de huid: Lucht van buiten naar binnen een bleke kleur in het gelaat en andersom transporteren, bloed voorzien van zuurstof en zuiveren de slijmvliezen is een uiting van CO2shock. Kijk of het slachtoffer zweet of een klamme huid heeft. Normaal* Beoordeel de [[capillary refill]]: Frequentie tussen 10 deze moet binnen 2 seconden weer geheel terug zijn.* Vraag het slachtoffer of hij [[pijn op de borst]] heeft en 20of hij bekend is met ziekten van het hart. ===Alarmsymptomen===* Een hartfrequentie boven de 120 of onder de 60 (hoewel sommige gezonde mensen een rustfrequentie van 50 kunnen hebben) * Ernstig bloedverlies* Tekenen van [[shock]]* Vertraagde [[capillary refill]]* Afwezigheid van een pols of bloeddruk* [[Pijn op de borst]], beide thoraxhelften gelijk opkomen en dalen, saturatie tussen met of zonder uitstraling ===Handelingen===* Stelp ernstige uitwendige bloedingen door druk op de 95-100%, wond of het aanleggen van een [[wonddrukverband]].* Indien er geen cyanosecirculatie aanwezig is, geen gebruik bel [[112]] en start [[reanimatie]].* Indien er tekenen zijn van hulpademhalingsspieren[[shock]], probeer de oorzaak weg te nemen en volg de aanwijzingen bij [[shock]].* Indien er [[pijn op de borst]] is, trachea midlinezet het slachtoffer in een [[halfzittende houding]] en waarschuw [[112]]. Aandoeningen: -Respiratoire insufficiëntie ==Disability== ===Onderzoek===* Controleer of het slachtoffer bij bewustzijn is met de [[AVPU methode]]* Kijk of er sprake is van een verschil in [[pupilgrootte]] (desaturatie/tachypnoe[[anisocorie]]) → extra zuurstof toedienen/intubatie -Apneu .* Kijk of er bloed of [[hersenvocht]] (ademstilstand[[liquor]]) → Beademinguit de neus of oren van het slachtoffer komt.* Kijk of er aanwijzingen zijn voor een [[CVA/intubatie TIA]] met de [[BeFast]]-Hyperventilatie → Ademoefeningen test* Controleer of het slachtoffer goed georiënteerd is (Let controleer op, niet alle patiënten met [[post-traumatische amnesie]]).* Kijk of er aanwijzingen zijn voor [[wervelletsel]] of een tachypnoe hebben [[dwarslaesie]].* Ga na of er sprake kan zijn van een hyperventilatie. Pas op respiratoire insufficiëntie!) C - circulation Functieandere stoornis in het bewustzijn: [[Aandoeningen:Flauwte|Flauwte]], [[Aandoeningen: Zuurstofrijk bloed naar de weefsels en CO2/zuurstofarm bloed naar de longen brengen. NormaalBewusteloosheid|Bewusteloosheid]], [[Intoxicaties: Regelmatige hartfrequentie tussen de 60-100Algemeen|Vergiftigingen]], systolische bloeddruk rond de 120 maar in ieder geval boven de 90[[Intoxicaties:AlcoholDrugs|Alcohol en Drugs]], geen bleke of koude vingers[[Aandoeningen:DiabetesMellitus|Diabetes Mellitus]], geen tekenen van bloedverlies. [[Aandoeningen: -Shock → InfusietherapieEpilepsie|Epilepsie]], bloedverlies stoppen -Tachycardie [[Aandoeningen:WarmteKoudeLetsels|Warmte/Koudeletsels]]. ===Alarmsymptomen===* Afwezig of dalend bewustzijn* Verschil in pupilgrootte (pijn[[anisocorie]])* Hoofdpijn, bloedverliesmisselijkheid en/of braken* Uitval van gevoel of motoriek* Tekenen van een (dreigende) → Infusietherapie, pijnstilling -Afwezige circulatie → dwarslaesie* Langdurige [[amnesie]]* Afwijkende [[BeFAST]] ===Handelen===* Indien omstandigheden het toelatenslachtoffer bewusteloos is: reanimatie -Uitwendige bloeding → Stelpen -Inwendige bloeding → Infusietherapie en zo snel ** Waarschuw [[112]]** Zorg voor een vrije luchtweg doormiddel van de [[kinlift]], [[Jawthrust]] of [[stabiele zijligging]] (niet bij trauma!)** Controleer iedere minuut de [[vitale functies]] door herhaling van ABCD * Indien er een verdenking is op mogelijk naar ziekenhuis vervoeren D - disability Functie[[wervelletsel]]: Normaal menselijk functioneren mogelijk maken** Instrueer slachtoffer niet te bewegen en het hoofd stil te houden. Vraag hem geen 'Ja' of 'Nee' te knikken. Normaal: Alert, EMV-score ** Immobiliseer het hoofd en de nek door middel van [[manuele fixatie]] of de [[handgreep van 15Zach]]. Geen uitval of tintelingen** Voer bij een [[bewusteloos]] slachtoffer voorzichtig de [[kinlift]] uit zonder het hoofd te kantelen. Houdt het hoofd gefixeerd. Aandoeningen : -Bewustzijnsdaling → Controleren ABC ==Exposure=====Onderzoek===* Kijk naar tekenen van [[onderkoeling]] ([[hypothermie]])* Bescherm het slachtoffer tegen verdere afkoeling, bijvoorbeeld met een [[reddingsdeken]]* Vraag [[SAMPLE]] uit en verzamel meer informatie over het [[ongevalsmechanisme]] en pupillen, eventueel meten glucose de toestand van het slachtoffer door middel van een [[anamnese]] ==Secondary survey==In de secondary survey wordt het slachtoffer verder onderzocht op verwondingen. Zie ook [[top-Tekenen van ruggenmergletsel → Immobiliseren15 teen onderzoek]].DEEL 2 ALS assistentie[[Categorie:ABCDE]]
