Wijzigingen

{{Status| |mainauthor=[[Pim]]|coauthor=Inleiding[[]]|controller=|supervisor=[[Pim]] |niveau= [[Handleiding#Niveau|Beginner/Gevorderd]] |status= [[Handleiding#Status|Concept]]}}  Het '''bewegingsapparaat ''' is een belangrijk en onmisbaar deel van het menselijk lichaam. Zonder het bewegingsapparaat zouden we niet in staat zijn ons voort te bewegen, ons werk te doen of zelfs maar recht op te staan. Het bewegingsapparaat krijgt veel te verduren, het wordt het hele leven gebruikt en moet zich aanpassen aan zeer wisselende omstandigheden in het dagelijks leven. Het bewegingsapparaat is opgebouwd uit het skelet, bestaande uit botten die door pezen en gewrichten verbonden worden. Onze spieren zijn met pezen verbonden aan botten en zorgen voor zeer diverse bewegingsmogelijkheden. Letsels aan eht bewegingsapparaat komen zeer vaak voor, van een eenvoudige verstuiking als men zich verstapt tot zeer ernstige fracturen (botbreuken) bij grote ongevallen. Op deze pagina worden enkele de algemene letsels besproken.   Ga naar '[[Bewegingsapparaat|Letsels aan het bewegingsapparaat op locatie]]' voor letsels in specifieke delen van het bewegingsapparaat besproken.

Afhankelijk van de locatie van de fractuur kunnen scherpe botsplinters omliggende structuren beschadigen, met bijvoorbeeld een [[pneumothorax]] als gevolg van ribfracturen.  De een scherpe botpunt kan echter ook door de huid prikken en zodoende een open wond veroorzaken, de zogenaamde [[open fractuur]] of [[open botbreuk]]. Dit is een speciale categorie botbreuken (en [[huidverwondingen]]) omdat er behalve een standsafwijking ook een groot [[infectie]]gevaar is doordat de beschermende werking van de huid verstoord is en [[ziektekiemen]] direct toegang hebben tot het bot. Ook kan door de fractuur de bloedvoorziening in het aangedane lichaamsdeel in gevaar komen. Hierbij wordt het lichaamsdeel bleek en koud. Dit is altijd een reden om snel medische hulp te zoeken.Zeldzamer is het optreden van een vet[[vetembolieembolie]], waarbij er door de fractuur vetdeeltjes uit het beenmerg in de bloedsomloop terecht komen en een [[longembolie]] of [[herseninfarct]] veroorzaken.

* [[Stabiliseren van een botbreuk|Stabiliseer de fractuur botbreuk]] indien mogelijk, voorkom onnodige beweging

** Maak indien nodig een [[dekenrol]] of [[spalk]]

Gewrichten zijn functionele verbindingen tussen botten die bewegingen mogelijk maken. Deze gewrichten hebben het zwaar te verduren en vangen regelmatig forse schokken op. Een gewricht is opgebouwd uit bot, gewrichtsvlakken, kraakbeen, kapsel en ligamenten (pezen die een gewricht verbinden). De belangrijkste gewrichtletsels spelen zich af in de ligamenten, het kapsel en het kraakbeen. Er zijn twee groepen gewrichtletsels: [[verstuikingen ]] ([[distorsies]]) en [[ontwrichtingen ]] ([[luxaties]] ) ('uit de kom').<br><br>Een verstuiking ontstaat doordat overmatige rek wordt uitgeoefend op de ligamenten die het gewricht bijeen houden. Hierbij kan schade ontstaan aan het ligament, maar ook aan het gewrichtskapsel en kraakbeen. Er kan sprake zijn van lichte overrekking, maar ook kunnen er scheuren in het ligament en kapsel ontstaan. Er ontstaat dan een bloeding in en rond het gewricht.<br><br>Een ontwrichting wordt in de volksmond 'uit de kom' genoemd. Het gewricht is niet meer op de juiste plaats, door een plotselinge kracht aan het ledemaat. De [[schouderluxatie]] komt het meeste voor. Bij een luxatie kan schade ontstaan aan het gewrichtsvlak, het kraakbeen en de ligamenten. Soms raken ook omliggende structuren zoals spieren, pezen en zenuwen beschadigd. ===Symptomen en klachten===Een verstuiking is altijd pijnlijk en er treedt meestal zwelling op van het aangedane gewricht doordat er bloed en vocht buiten de vaten komt. De zwelling is vaak warm en rood, en kan later blauw verkleuren. Soms is er ook functiebeperking van het gewricht. Het is soms lastig om het verschil te maken tussen een fractuur en een verstuiking. In het [[ziekenhuis]] kan men met een röntgenfoto een fractuur uitsluiten. <br><br>Bij een ontwrichting of [[luxatie]] is er meestal een abnormale stand van het gewricht. Er is veel pijn en de functie is ernstig beperkt. Het slachtoffer wil het geBij een luxatie staat het gewricht in een abnormale stand, dit is meestal goed te zien. Verder is hetgewricht niet te bewegen en voelt de gewrichtskom leeg aan. Een luxatie is zeer pijnlijk. Het slachtofferdurft vaak het gewricht totaal niet te bewegen. Zoals net al vermeld is, gebeuren de meeste luxaties aande schouder. Hierbij is er vaak een bult aan de voorzijde schuin onder de schouder te zien.

HandelenGewrichtsletselsDistorsie:· ICE toepassen· Laat door een arts nakijken· Bij twijfel aan Een [[verstuiking]] ontstaat doordat overmatige rek wordt uitgeoefend op de diagnose: behandel alsof ligamenten die het een breuk is en stuur door naar gewricht bijeen houden. Hierbij kan schade ontstaan aan het ziekenhuisLuxatie:· Nooit zelf reponeren· Steun geven als het mogelijk isligament, bv. door brede das (bij schouderluxatie) of mitella(elleboog/pols)· Probeer zo min mogelijk maar ook aan het gewricht te komen, dit is vaak erg pijnlijk· Doorsturen naar de Spoedeisende HulpSpier- en peesletselsBij spieren kunnen er krampen, kneuzingen gewrichtskapsel en scheuren optredenkraakbeen.In geval van een spierkramp moet men de aangedane spier in de kant van de antagonerende richtingduwen, bijvoorbeeld bij kramp van kuitspier de tenen omhoog duwen.Kneuzingen Er kan sprake zijn net als elke andere weke delen kneuzing in de vorm van zwellinglichte overrekking, bloeduitstorting enpijn. Dit is prima te behandelen met de ICE-methode.Bij extreme rekbelastingen zoals springen en sprinten (vaak na onvoldoende warming-up enrekoefeningen) maar ook kunnen spieren of omringende aanhechtingen er scheurenin het ligament en kapsel ontstaan. Er ontstaat dan een plotselingehevige pijn. De kuitspier (m. gastrocnemicus) is hier berucht om bloeding in en wordt ook wel een zweepslaggenoemd. De ICE-methode is hier wederom de aangewezen behandeling.Een pees kan afscheuren van zijn aanhechtingsplaats op rond het botgewricht. Dit kan men herkennen doordat debijbehorende spier niet meer functioneert. Bij een achillespeesruptuur kan je de voet niet meer naarbeneden duwen (plantairflexie). Vaak voelde het slachtoffer iets knappen en zit er een kuiltje op de plekwaar de pees normaal gesproken zit. Bij een ruptuur Gebruik voor beoordeling van enkelletsels de patellapees kan het slachtoffer de knie nietmeer actief strekken en is er een hoogstand van de patellapees. Aangezien de pees gehecht zalmoeten worden, moet het slachtoffer doorgestuurd worden naar het ziekenhuis. Pees- en bandletselsaan de handen worden vaak over het hoofd gezien[[Ottawa Ankle Rules]]. Het is dus belangrijk om hieraan te denken,bijvoorbeeld bij snijwonden aan de handen.Wees erop bedacht dat spieren veel beter doorbloed zijn dan pezen. Dit betekent dat spieren snellerzullen genezen dan pezen, maar ook dat bij letsel meer bloedverlies kan optreden. Vooral bij inspanningzijn de spieren extra goed doorbloed.Bij spier- en peesletsels komt het vaak neer op het oordeel van de EHBO-er welk soort hulp er aan tepas moet komen. Aangezien de ernst van het letsel enorm kan verschillen moet er een inschattinggemaakt worden. Alarmerende symptomen zijn functiebeperking van spier/gewricht, veel zwelling enshock. In de meeste gevallen zal het slachtoffer dan ook naar de SEH of huisarts worden doorverwezen.Verder lezenAcute GeneeskundeOrthopedieZiekten in de huisartsenpraktijkEerste Hulp bij Sportongevallen, Oranje Kruis5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 155

Differentiatie tussen een===Handelen===De algemene principes bij de behandeling van verstuikingen en ontwrichtingen door eerstehulpverleners zijn als volgt:Pas de (R)ICE regel:fractuur * Geef steun en distorsie is vaak moeilijk op basis rust aan het aangedane gewricht* Koel de plaats van de symptomen. Het ongevalsmechanisme zegt veelfractuur 10-15 minuten met stromend water of een [[coldpack]]* Immobiliseer het aangedane lichaamsdeel, staak inspanning* Leg bij verstuikingen een [[drukverband]] aanmeer. De meest voorkomende distorsie is * Houdt bij verstuikingen het zogenaamde inversietrauma van aangedane lichaamsdeel omhoog** Geef bij letsels aan de enkel. Bij ditonderarm een mitellainversietrauma klapt ** Geef bij letsels aan de voet naar binnen bovenarm en worden de laterale banden overrekt. Eversietraumataschouder een brede das(hierbij klapt * Stuur het slachtoffer bij twijfel over de enkel “naar buiten”) komen minder vaak voor omdat de enkelbanden aan de binnenkantaanwezigheid van een fractuur naar een artsveel steviger zijn.* Stuur ieder slachtoffer met een ontwrichting naar een arts

Ottawa Ankle RulesEr bestaan enkele regels om te bepalen of een slachtoffer met enkelletsel een röntgenfoto vereist op deSEH. In het veld zijn deze echter Zie ook nuttig om een onderscheid te maken (zie figuur 12.3):· Drukpijn achter de mediale malleolus· Drukpijn achter de laterale malleolus· Drukpijn op de basis van de 5e metatarsale· Drukpijn op het os naviculare· Geen gewicht erop kunnen zetten of slechts vier stappen kunnen zetten op de SEHAls aan één van deze voorwaarden is voldaan[[Spierscheuring]], [[Achillespeesruptuur]], [[Tennisarm]], zijn de klachten verdacht voor een breuk en zal een fotogemaakt moeten worden. Uiteraard dient er bij voor de hand liggende fractuurverschijnselen direct omhulp gevraagd te worden. Maar ook bij de afwezigheid van de ankle rules kan men alsnog besluitennaar de SEH te gaan[[Golfarm]], bijvoorbeeld bij veel pijn.Figuur 12.3 ==rest== Fracturen zijn gekenmerkt door heel typische symptomen het spontaan optreden van pijn[[Springersknie]], drukpijn enasdrukpijn. Asdrukpijn is te testen door het bot bij de uiteinden te pakken en deze vervolgensvoorzichtig naar elkaar toe te drukken. Deze test wordt alleen uitgevoerd als er twijfel bestaat over deaanwezigheid van een fractuur en wanneer er geen (duidelijke) standsafwijking of verwonding zichtbaaris. Uitwendig herkent men een fractuur vaak aan het feit dat de aangedane ledemaat een afwijkendestand vertoont en gezwollen is door de bloeduitstorting. De zwelling bij een fractuur is vaak direct na hetongeval aanwezig en is in tegenstelling tot bij een kneuzing relatief lokaal. Bij een heupfractuur is hetaangedane been vaak verkort ten opzichte van het gezonde been en ligt de voet naar buiten gedraaid.Soms hoort men de botdelen tegen elkaar aanscheuren wanneer ze over elkaar bewegen[[Voetbalknie]], dit wordtcrepiteren genoemd. Het spreekt voor zich dat men dit niet hoort uit te proberen. Hoewel al dezeklachten typisch zijn[[Logesyndroom]], hoeven ze niet altijd op te treden[[Etalagebenen]]. Sommige fracturen kunnen soms verraderlijk zijndoordat ze weinig echte fractuursymptomen geven. Bij een heupkopfractuur kan de patiënt bijvoorbeeldsoms nog lopen. Ook sommige wervelfracturen kunnen weinig typische symptomen geven.Complicaties die kunnen optreden bij fracturen:

Stabilisatie[[Categorie: de fractuur moet zo min mogelijk bewogen worden. Kleding moet men vooralaanlaten en schoenen of laarzen werken juist heel goed als spalk. Slechts als de kleding sterkverontreinigd is kan men voorzichtig proberen deze weg te knippen. Beenbreuken zijn het bestete stabiliseren door een opgerolde deken (dekenrol, zie Blackboard) of jas ernaast te leggen.Voor fracturen aan de armen kan men een mitella of brede das aanleggen. In geval van een open fractuur moet men deze zo snel mogelijk afdekken. Reden hiervoor is hetinfectiegevaar te verminderen. Dek het uitstekende bot af met steriel gaas en plak deze rondomvast. Gebruik hiervoor eventueel een snelverband, waarbij de zwachtels zijn afgeknipt. Zorg bijhet afdekken dat je het lichaamsdeel zo min mogelijk beweegt om schade als gevolg vanscherpe botfragmenten te voorkomen. Gebruik daarom liever geen zwachtels als je ziet dat jehiervoor het lichaamsdeel veel moet bewegen Blijf de circulatie controleren in verband met de mogelijkheid op shockSpoedindicaties: als men bij een fractuur ziet dat de aangedane extremiteit bleek en koud aan hetworden is, dan is er zeer waarschijnlijk sprake van een doorbloedingsstoornis. In geval van tintelingen,dof gevoel of sensibiliteitsverlies kan er sprake zijn van een beknelde zenuw. Beide gevallen vereisen zosnel mogelijk professionele hulp.Zie ook Bijlage 1 voor meer informatie over botletsels.Bewegingsapparaat]]