Cookies help us deliver our services. By using our services, you agree to our use of cookies.

Wijzigingen

Ga naar: navigatie, zoeken

Shock

12.575 bytes toegevoegd, 18 dec 2014 20:50
k
Cardiogene shock
{{Status|
|mainauthor= [[Pim]]
|coauthor= [[]]
|controller= [[Marieke]]
|supervisor= [[Pim]]
|niveau= [[Handleiding#Niveau|Beginner/Gevorderd]]
|status= [[Handleiding#Status|Gecontroleerd]]
}}
 
 
{{LinkBox1|
|LinkCategorie= Algemeen
|LinktitleOK= Shock
|LinkOK= http://www.ehbo.nl/tips/shock-dreigende-shock/
|LinktitleRK= Shock
|LinkRK=
}}
 
De definitie van '''shock''' is een tekort aan circulerend volume met als gevolg dat er onvoldoende bloeddoorstroming in de weefsels plaatsvindt met als gevolg dat er onvoldoende zuurstof voor de cellen wordt aangevoerd. Hierdoor ontstaat ernstige schade aan weefsels en organen. Shock is niet de toestand die vaak door journalisten beschreven wordt: dat een slachtoffer in 'shock' is afgevoerd naar het ziekenhuis. Dit is eerder een psychische shocktoestand waarin het slachtoffer dusdanig door een ongeval geschokt is dat communicatie met hem tijdelijk niet mogelijk is.
 
==Shock algemeen==
===Inleiding shock===
De definitie van shock is een tekort aan circulerend volume resulterend in een inadequate perfusie (doorstroming van bloed) van de weefsels. Er is een disbalans tussen de zuurstofaanvoer en de zuurstofvraag in de weefsels. Het bloed is het belangrijkste transportmiddel voor zuurstof in het lichaam. Een tekort aan bloed in de circulatie zal dan ook resulteren in een tekort aan doorbloeding van de weefsels. Een tekort aan bloed zal ook zorgen dat de [[bloeddruk]] daalt. Hierdoor treedt een tekort aan zuurstofaanbod in de weefsels op, en zullen afvalstoffen onvoldoende worden afgevoerd. Het zuurstoftekort in en de weefsels ophoping van afvalstoffen zorgt voor schade in de weefsels die bij langere duur onherstelbaar is.<br><br>Shock is niet de toestand zoals de term die vaak in de media gebruikt wordt. Journalisten beschrijven vaak dat een slachtoffer in shock is afgevoerd naar het ziekenhuis. Dit is eerder een psychische shocktoestand waarin het slachtoffer dusdanig door een ongeval geschokt is dat communicatie met hem tijdelijk niet mogelijk is.<br><br>
Het tekort aan circulerend volume kan verschillende oorzaken hebben. Hierdoor is het mogelijk om shock globaal in vier categorien in te delen, namelijk:
* '''Hypovolemische shock: ''' een absoluut tekort aan circulerend volume, door ernstig bloedverlies of extreem vochtverlies.* '''Distributieve shock: ''' een relatief tekort aan circulerend volume, doordat het bloed niet op de juiste plaats zit, zoals bij een allergische (anafylactische) reactie.* '''Obstructieve shock: ''' een belemmering obstructie van de circulatie (buiten het hart) zorgt voor een verminderde circulatie van bloed, zoals een bloedprop die een ader afsluit.* '''Cardiogene shock: ''' de pompfunctie van het hart is aangedaan, waardoor het hart niet in staat is om voldoende bloed rond te pompen, zoals bij een [[hartinfarct]]. De bovenstaande vormen van shock zijn abstract en lastig voor te stellen. De onderstaande afbeelding geeft schematisch het verschil weer tussen een absoluut tekort aan circulerend volume en een relatief tekort aan circulerend volume. Bij een absoluut tekort is er minder vulling van het vaatbed en dus minder bloed in hetzelfde vaatvolume. Bij een relatief tekort is de hoeveelheid bloed hetzelfde als in een gezond persoon, alleen zit dit bloed niet langer in de vaten, of is het volume van de vaten toegenomen. Dat kan bijvoorbeeld bij (extreme) vaatverwijding ([[vasodilatatie]]), waardoor de totale inhoud (het vaatvolume) toeneemt, terwijl de hoeveelheid bloed hetzelfde blijft. Er is dus een relatief tekort aan bloed.  [[Bestand:Shockschema.png|800px|center]] Bij de '''obstructieve''' en '''cardiogene shock''' is het bloedvolume en het vaatvolume onveranderd, maar is er een probleem met de vaten en de motor die de circulatie op gang houden, het hart. Een obstructieve shock kenmerkt zich, zoals de naam al laat raden, door een obstructie of belemmering van de bloedstroom, door bijvoorbeeld een bloedprop die een groot vat afsluit of een groot vat dat wordt afgekneld. Bij een cardiogene shock is de oorzaak in het hart gelegen, het hart is niet langer in staat om een adequate circulatie op gang te houden. Dat kan bijvoorbeeld door schade aan het hart.
De bovenstaande vormen van shock zijn abstract en lastig voor te stellen. De bijgaande afbeelding geeft schematisch het verschil weer tussen een absoluut tekort aan circulerend volume en een relatief tekort aan circulerend volume. Bij een absoluut tekort is er minder vulling van het vaatbed en dus minder bloed in het zelfde volume. Bij een relatief tekort is de hoeveelheid bloed hetzelfde als in een gezond persoon, alleen zit dit bloed niet langer in de vaten, of is het volume van de vaten toegenomen. Dat kan bijvoorbeeld bij (extreme) vaatverwijding ([[vasodilatatie]]), waardoor de totale inhoud (het vaatvolume) toeneemt, terwijl de hoeveelheid bloed hetzelfde blijft. Er is dus een relatief tekort aan bloed.
<br>
<br>
Bij de obstructieve en cardiogene shock is het bloedvolume en het vaatvolume onveranderd, maar is er een probleem met de vaten en de motor die de circulatie op gang houden. Een obstructieve shock kenmerkt zich, zoals de naam al laat raden, door een obstructie of belemmering van de bloedstroom, door bijvoorbeeld een bloedprop die een groot vat afsluit of een groot vat dat wordt afgekneld. Bij een cardiogene shock is de oorzaak in het hart gelegen, het hart is niet langer in staat om een adequate circulatie op gang te houden. Dat kan bijvoorbeeld door schade aan het hart.
<br>
<br>
Shock is een complex ziektebeeld met veel verschillende uitingsvormen. De bovenstaande groepen maken het mogelijk om een goede onderverdeling te maken aan de hand van oorzaak, symptomen en behandeling. Hieronder wordt eerst het algemene beeld bij shock besproken, daarna worden de groepen nader toegelicht.
 
===De shockspiraal===
 
[[Bestand:Shockspiraal.png|200px|thumb|right|De shockspiraal.]]
Het lichaam heeft diverse mechanismen om zich te beschermen tegen toenemend verlies van het bloedvolume. Wanneer dit verlies echter toeneemt zullen steeds meer mechanismen aangesproken worden en gaan falen. De shockspiraal geeft dit mooi weer. Van buiten naar binnen zullen steeds meer organen geen bloed meer krijgen, om zo de meest vitale organen (de hersenen, hart en longen) te sparen. Indien alle mechanismen zijn uitgeput zal de dood intreden.
 
* [[Zuurstoftekort]] is een van de eerste verschijnselen bij shock, waarvoor het lichaam al snel gaat compenseren door de ademhaling te versnellen en grotere teugen te nemen.
* Bij een licht bloedverlies zal het lichaam in eerste instantie proberen door middel van het verminderen van de doorbloeding van de huid te verminderen door de vaten samen te knijpen ([[vasoconstrictie]]). Het totale vaatvolume wordt hierdoor verkleind en er is meer bloed beschikbaar in de centrale circulatie (de grote vaten) waardoor de bloeddruk op peil blijft (met name de onderdruk stijgt hierdoor licht). De huid wordt hierdoor bleek en kan koud aanvoelen. Vaak worden de slijmvliezen hierdoor ook droger en geeft het mindere bloedvolume aanleiding tot een dorstprikkel. De [[capillary refill]] is licht vertraagd.
* In reactie op de verlaging van het bloedvolume en de lichte daling van de bloeddruk reageert het hart onder invloed van zenuwprikkels en hormonen (onder andere [[adrenaline]]) door sneller te gaan kloppen. De [[hartfrequentie]] neemt daardoor toe waardoor ook de bloeddruk op peil blijft en soms licht zal toenemen. Het slachtoffer gaat zweten en de huid wordt bleker en klammer. Dit zweet komt bij wegvegen meestal niet terug.
* In het volgende stadium vermindert de doorbloeding van de onderhuidse weefsels en spieren. Hierdoor ontstaat vermoeidheid en krachteloosheid bij het slachtoffer. De ademhaling wordt oppervlakkiger en soms gaat het slachtoffer geeuwen.
* Bij een aanhoudend en toenemend tekort aan circulerend volume zal ook de doorbloeding van het maag-darmstelsel afnemen, om zo de vitale organen zo lang mogelijk van bloed te voorzien. Het slachtoffer kan misselijk zijn en gaat soms braken.
* Indien de shock verder vordert en de bloeddruk verder daalt zullen ook de functies van de lever, milt en nieren uitvallen. De verminderde doorbloeding van de nieren zorgt voor een afname van de urineproductie.
* In het laatste stadium zal de doorbloeding van de hersenen dusdanig afnemen dat het slachtoffer het bewustzijn verliest. Bij toenemend zuurstoftekort in de hersenen zal de ademhalingsfrequentie afnemen en de hartspier zal door zuurstoftekort niet goed meer functioneren. Dit zal uiteindelijk leiden tot een [[hartstilstand]], waardoor het slachtoffer komt te overlijden.
===Algemene symptomen en klachten bij shock===
Shock is een levensbedreigend ziektebeeld dat vele gradaties kent, en indien er niet ingegrepen wordt, tot de dood zal leiden. Het slachtoffer zal in de loop van de tijd met het dalen van de bloeddruk en het afnemen van de doorbloeding van weefsels steeds slechter wordenin slechtere conditie komen, meer symptomen krijgen, het bewustzijn verliezen en uiteindelijk overlijden. Het tijdig herkennen en anticiperen op het ontstaan van een shock is dan ook essentieel en bij een vermoeden van shock moet direct professionele hulp worden ingeschakeld.
====Gecompenseerde (beginnende) shock====
Op het moment dat Zoals de shockspiraal hierboven beschrijft heeft het lichaam opmerkt dat er een tekort is aan circulerend volume, zullen er compensatie diverse mechanismen in werking treden om de effecten bij afname van het tekort tegen circulerende bloedvolume te gaan compenseren. Bij kinderen en de bloeddruk en doorbloeding jongvolwassenen zullen in eerste instantie relatief weinig symptomen van de weefsels op peil een beginnende shock te houdenzien zijn omdat zij maximaal gebruik kunnen maken van hun compensatiemechanismen. Het lichaam heeft diverse mogelijkheden om dit te doen:* Verhogen De bloeddruk blijft ondanks het toenemen van de hartfrequentie om meer bloed in de circulatie te pompen en zo de bloeddruk shock relatief lang op peil te houden.* Verkleinen van het vaatvolume, door de vaten in de minder essentiële weefsels te laten samenknijpen (compensatie met [[vasoconstrictie]]). De huid wordt bleek en koud door verminderde doorbloedingen verminderde doorbloeding toename van de nieren zal een afname van de urineproductie geven. Het slachtoffer zal een sterke dorstprikkel krijgen in een poging van het lichaam om het tekort aan te vullen[[hartfrequentie]] (>100/min).* Bij een aanhoudend Ouderen hebben minder compensatiemogelijkheden en toenemend tekort aan circulerend volume zal bij zullen eerder een tekort zal ook de doorbloeding daling van het maag-darmstelsel worden stilgelegd, om zo de vitale organen zo lang mogelijk van bloed te voorzien.Het doel van de bovenstaande mechanismen is om de bloeddruk op peil te houden, en de meest vitale organen zo lang mogelijk te sparen. Als alle compensatiemechanismen zijn uitgeput zullen ook de vitale organen niet voldoende doorbloeding meer krijgen en zal het slachtoffer overlijden.Het tekort aan doorbloeding van de weefsels zorgt voor veranderingen vertonen waardoor zij sneller in de functies van de hersenen. Het slachtoffer zal verward worden, angstig zijn en steeds suffer worden en vervolgens het bewustzijn verliezeneen diepe shock belanden.
====Algemene Symptomen====
De bovenstaande compensatiemechanismen zorgen samen met de afname van de doorbloeding en de verlaging van de bloeddruk voor de belangrijkste verschijnselen bij shock. De verminderde doorbloeding van de huid en activatie van het sympatische zenuwstelsel leidt tot het bleek en klam worden van de huid, die koud aanvoelt. Ook de slijmvliezen, zoals de lippen, tong en mond zullen hun roze kleur verliezen. De afname van de doorbloeding van de huid is gemakkelijk te testen met de [[Capillary Refillcapillary refill]]. Doordat het hart probeert meer bloed in de circulatie rond te pompen zal de polsfrequentie toenemen, tot meer dan 100-120 slagen per minuut en zal de pols ook zwak of week aanvoelen. Dorst is een symptoom van een zeer ernstige shock (geef het slachtoffer '''nietniets''' te drinken!).<br>Let op: het bovenstaande beeld is niet van toepassing op de distributieve shock!
{| class="wikitable"Bij toenemende shock zullen op verschillende terreinen symptomen waar te nemen zijn:|-* '''Bewustzijn:''' in eerste instantie angst, onrust, later toenemende verwardheid en [[bewustzijnsdaling]]en uiteindelijk leidend tot [[bewusteloosheid]]. Vaak is het slachtoffer licht in het hoofd en/of duizelig, wat toeneemt bij rechtop zitten, als gevolg van een verminderde doorbloeding van de hersenen door de lage [[bloeddruk]].! Uitvragen !! Klachten !! Symptomen* '''Ademhaling:''' toenemen van de [[ademfrequentie]], diepere [[ademteug]]en en soms (afhankelijk van de oorzaak) een oppervlakkige ademhaling. |-* '''Circulatie:''' in eerste instantie wordt bij gecompenseerde shock alleen een versnelling van de [[hartfrequentie]] (>100/min) waargenomen, later zal ook de [[bloeddruk]] dalen met stoornissen in de andere [[vitale functies]] als gevolg. De [[polsslag]] wordt zwakker voelbaar en in latere stadia zal deze niet meer voelbaar zijn in de pols en later bij het verder dalen van de [[bloeddruk]] ook niet langer in de grote vaten in de liezen en halsslagader.| Vraag 1 <br* '''Huid:''' de huid wordt als gevolg van perifere [[vasoconstrictie]] bleek en kan soms wat grauw uitzien. Daarnaast kan door de verminderde doorbloeding de huid ook koud worden. Er is vaak sprake van (veel) zweten, wat bij wegvegen meestal niet meer terugkomt. Men spreekt ook wel van een koude, klamme huid. De [[capillary refill]] is door de verminderde doorbloeding van de huid vertraagd (> Vraag 2 <br> Vraag 3 seconden). (Let op: bij [[#Distributieve shock|| Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Klacht 3 || Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br> Symptoom 4 <br> Symptoom 5distributieve shock]] kan de huid rood en warm zijn!). Soms is er ook blauwe verkleuring van de huid als gevolg van zuurstoftekort ([[cyanose]]).* '''Gedrag:''' Het slachtoffer voelt zich ziek en voelt de dood naderen. Het slachtoffer is vaak angstig en onrustig, kan toenemend verward zijn en soms zelfs wat opstandig. In latere stadia wordt het slachtoffer steeds rustiger tot hij het [[bewustzijn]] verliest. |}* '''[[Maag-darmstelsel]]''': soms is er sprake van misselijkheid en braken, wat bij slachtoffers met een verminderd bewustzijn kan leiden tot verslikking en [[aspiratie]]! Het slachtoffer heeft als gevolg van een vochttekort veel dorst, de slijmvliezen zijn droog.
=== Algemeen handelen bij shock===
Iedere groep van shock heeft zijn eigen specifieke handelingen, maar een aantal dingen zijn universeel.
* Probeer de oorzaak van de shock weg te nemen of tot staan te brengen.
* Leg een slachtoffer met een (beginnende) shock altijd plat neer, zodat er voldoende bloed naar de hersenen blijft gaan.
* Stel het slachtoffer gerust en laat het slachtoffer niet alleen.
* Geef een slachtoffer met shock, ondanks zijn (enorme) dorst, nooit te drinken. Drinken brengt het risico op verslikken met zich mee en zorgt voor activatie van het maagdarm stelsel. Hierdoor wordt bloed onttrokken aan de toch al kleine hoeveelheid circulerend bloed en zal de shock verergeren. Wel kan men alleen de lippen bevochtigen om de dorstprikkel te dempen.
* Verplaats een slachtoffer met shock zo min mogelijk, omdat iedere beweging zorgt voor spiergebruik en daarmee het openen van vaten in de spieren, hierdoor zal het circulerend volume verder afnemen en de shock verergeren.
==Hypovolemische shock==
Hypovolemsiche shock ontstaat door een absoluut tekort aan circulerend bloedvolume, er is minder bloed doordat er sprake is van ernstig bloedverliesbloed- of vochtverlies. Dat kan zowel door een uitwendige bloeding , inwendig dan wel uitwendig, zijn, als maar ook door een inwendige bloedingbrandwonden of diarree. Hoeveel bloed er verloren moet gaan voordat er shockverschijnselen optreden is afhankelijk van het percentage van het totale circulerende volume dat verloren is. Bedenk dat een volwassene veel meer bloed kan verliezen dan een kind, immers een volwassene heeft gemiddeld 5-6 liter bloed, terwijl een kind 80ml bloed per kilo lichaamsgewicht heeft. ===Oorzaken===Hypovolemische schok wordt veroorzaakt door ernstig bloed of vochtverlies. Het meest voor de hand liggend is dan natuurlijk de ernstige (slagaderlijke) bloeding, of een inwendige bloeding na bijvoorbeeld een ongeval. Denk bijvoorbeeld aan het stuur in de buik na val van fiets. Ook enkele botbreuken kunnen tot veel (inwendig) bloedverlies leiden, zoals een fractuur van het bovenbeen. Spontaan kunnen in de borst- of buikholte bloedingen optreden als gevolg van scheuren van de grote bloedvaten ([[aneurysma]]), bloedingen van de maag of darmen of organen in de buik. Symptomen hiervan kunnen zijn: (acute) [[pijn in de buik]], bloedbraken, bloederige of zwarte diarree ([[melaena]]). Daarnaast kan bij brandwonden door blaarvorming veel vochtverlies optreden, het vocht wordt dan aan de vaten onttrokken en verlaat het lichaam via de verbrande huid. Bij jonge kinderen en ouderen kan ook langdurig braken of diarree zonder voldoende vochtinname leiden tot uitdroging en shock. ===Behandeling===De belangrijkste behandeling is het stoppen van het bloedverlies. Het slachtoffer moet plat worden neergelegd, eventueel met de benen omhoog om het bloed dat zich in de benen bevindt naar de vitale organen te brengen. Dit wordt alleen uitgevoerd indien er géén sprake is van wervelletsel, of fracturen van de benen of het bekken. Schakel daarbij ook professionele hulp in.Als er sprake is van een hypovolemische shock door een van de andere genoemde oorzaken, schakel dan gelijk professionele hulp in
< 20 % ==Distributieve shock==De distributieve shock is een lastig begrip. Zoals de naam zegt heeft het met 'distributie' te maken. Distributie is verdeling, of in dit geval, de verdeling van het bloed verloren in het lichaam. Het bloed is grotendeels wel aanwezig in de vaten en weefsels, echter niet langer in de meest vitale weefsels en organen. Er is sprake van een lichte shock20 % - 40 % relatief tekort aan bloed. De hoeveelheid bloed is niet afgenomen, maar het vaatvolume is toegenomen en de verdeling van het bloed verloren in de vaten is een matige ongunstig. De toename van het vaatvolume wordt meestal veroorzaakt door het verwijden van de vaten ([[Vasodilatatie|vasodilatatie]]) van de kleine perifere vaten. Dat betekent dat bij deze groep shock> 40 % van het bloed verloren is een ernstige shockbijvoorbeeld vooral in de kleine aders in de huid zit, in plaats van in de grote vaten. Hierdoor daalt de bloeddruk en neemt de doorstroming van de vitale weefsels en organen af.
===OorzakenAnafylactische shock===Dit soort De meest bekende vorm van de distributieve shock is reeds besproken bij bleeding controlde anafylactische shock. Deze wordt veroorzaakt door een hevige allergische reactie van het lichaam op een bepaalde lichaamsvreemde stof, zoals bijvoorbeeld rubber (latex), pinda's, of insectensteken. Dit wordt ook wel [[Anafylaxie|anafylaxie]] genoemd. Als reactie op het contact met de lichaamsvreemde stof, treden er in het lichaam diverse ontstekingsreacties op. Door verlies De stoffen die hierbij vrijkomen zorgen voor verwijding ([[vasodilatatie]]) van grote hoeveelhedenmet name de kleine perifere vaten, zoals in de huid. Daarnaast gaan de kleine vaten 'lekken' en zal er vocht (geen bloed/vocht daalt , de bloedcellen blijven binnen de druk in vaten) buiten de bloedvatenvaten treden. Hierdoor gaan weefsels zwellen. Als dit onder Er is dus sprake van een bepaald niveau komtrelatief tekort aan bloedvolume, deels omdat het vaatvolume is toegenomen, kunnen vitaledeels omdat er vocht uit de vaten naar de omliggende weefsels lekt.weefsels niet meer goed geperfundeerd worden====Symptomen====Anafylaxie is qua symptomen beduidend verschillend met de andere groepen van shock. Een Waar bij een 'gewone' hypovolemische shock hoeft niet altijd het slachtoffer bleek en koud is, zal een slachtoffer met een anafylactische shock juist rood en warm zijn. Dat wordt veroorzaakt doorbloedverlies te ontstaande veranderde verdeling van het bloed. Het verlies van veel lichaamsvocht zal uiteindelijk ook leiden tot eenondervulling bloed hoopt zich immers op in de vatenin de huid, die door de reactie open staan. Hierdoor kleurt de huid rood en wordt hij warm. Soms is de huid droog, soms is hij vochtig door zweet. Dit kan bijvoorbeeld Behalve de rode kleur zal er ook zwelling optreden van lichaamsdelen door het geval zijn bij een ernstige uitdroging (bij langdurigbraken of diarree)uittreden van vocht uit de bloedbaan. Vooral bij ouderen en baby’s dient hier extra Vaak is dit goed op gelet te wordenmerken in het gezicht, de tong en de armen en benen. Ook Er zijn ook diverse verschijnselen aanwezig die passen bij ernstigebrandwonden kan veel vocht verloren gaaneen [[Anafylaxie|hevige allergische reactie]], zoals benauwdheid, een gierende ademhaling, duizeligheid, misselijkheid, enzovoorts.
==Cardiogene shock==Behandelen====Bij deze vorm van Een anafylactische shock is primair het hart aangedaaneen levensbedreigende situatie, waarbij behalve de shock op zich, ook de zwelling in en rond de luchtwegen voor grote problemen kan zorgen. Door verminderde contractiliteit De achteruitgang van het hart slachtoffer na contact met de lichaamsvreemde stof kanzeer snel verlopen en binnen 10 minuten tot een zeer ernstige shock en overlijden leiden.er minder bloed rondgepompt worden<br><br>Slachtoffers die bekend zijn met [[anafylaxie]] zullen doorgaans een [[Epipen|Epipen®]] of [[Epipen|Anapen®]] bij zich dragen. Het hart heeft niet meer de kracht om aan de benodigdezuurstofvraag te voldoenDat is een speciale injectiespuit waarmee het slachtoffer zich in geval van nood zelf een injectie met [[Adrenaline|adrenaline]] kan geven. Het hartminuutvolume daalt en als reactie daarop stijgt de weerstand [[Adrenaline]] is een hormoon dat onder andere zorgt voor het samenknijpen ([[vasoconstrictie]]) van deperifere vaten. Hierdoor verbetert weliswaar in de bloeddrukhuid, maar waardoor het bloed als het ware wordt tevens moeilijker voor het hartom tegen die weerstand in te pompen. Het bloed hoopt zich op in teruggeperst naar de grote vaten en de venen voor het hart bloeddruk (tijdelijk) toeneemt. Er De pen is sprakevan een neerwaartse spiraal. Zonder ingrijpen zal dit tot eenvoudig te gebruiken omdat deze automatisch de dood leidenjuiste hoeveelheid adrenaline geeft.De meest voorkomende oorzaak van cardiogene shock is pen geeft een acuut myocardinfarctautomatische injectie in het onderhuidse weefsel en zal binnen 3-5 minuten werken. De grootte van hetinfarct werking is bepalend voor de ernst van shockechter kortdurend en zal ongeveeer 15-20 minuten aanhouden. Shock treedt op bij verlies van meer dan 40% van Dat betekent dat er nog steeds noodzaak is om snel naar hethartspierweefselziekenhuis te gaan (per ambulance!) om verdere behandeling in te zetten. Dit hoeft niet gelijk bij één infarct te gebeuren, het kan ook Soms is er een stapeling zijn bovenopoude infarcten uit het verleden. Andere mogelijke oorzaken zijn acute ontsteking van tweede injectie nodig als de harstpier,kapotte hartkleppen en ritmestoornissenklachten terugkeren.
===Septische shock===
Bij een septische shock veroorzaken bacterien of andere ziektekiemen voor een hevige reactie van het immuunsysteem en treedt er door het vrijkomen van diverse stoffen verwijding van de vaten op en ontstaat er een shock. Slachtoffers of patiënten hebben vaak hoge koorts en kunnen last hebben van koude rillingen. Dit zijn rillingen die niet te stoppen zijn en zeer heftig kunnen zijn.
Hierbij kun je als EHV-er zelf vaak weinig hulp bieden. Het inschakelen van professionele hulp is hierbij erg belangrijk.
Bij cardiogene ===Neurogene shock kan ===Een neurogene shock ontstaat soms bij een (volledige) dwarslaesie, als de circulatie een tijdje op gang gehouden worden met behulp van reanimatie.De pompfunctie zenuwen van het hart zal echter zeer zelden weer normaal [[Autonome_zenuwstelsel|autonome zenuwstelsel]] worden doorgesneden.Hiervoor is altijd professionele hulp nodig. Zelfs in Dit zenuwstelsel kan de spanning van de vaten regelen en zorgt met name voor het geval dat professionele hulp op tijd aanwezig is,is samenknijpen van de prognose slechtvaten ([[vasoconstrictie]]). Als dit zenuwstelsel uitvalt zal er vaatverwijding ([[vasodilatatie]]) optreden en een shock ontstaan.
==Obstructieve shock==
Obstructieve Zoals de naam eigenlijk al zegt, bij obstructieve shock ontstaat als is er op een vitaal punt belemmering van de circulatie door iets dat in de bloedsomloop vaten zit, of dat van buiten af op de vaten drukt. Het volume van het bloed en het vaatvolume is ongewijzigd, het bloed kan echter niet meer naar de vitale weefsels en organen getransporteerd worden door dat er een obstructie is. Uiteraard raak je van een obstructie bestaatwaardoor in een klein vat, zoals een ader in een arm niet in shock. Er moet sprake zijn van een belemmering in een van de grote vaten, zoals de holle ader (vena cava) die aderlijk bloed aanvoert naar het bloed hart, of in de longen. Hierdoor is er geen bloedstroom meer richting het hart en zal het hart niet meer het benodigde hartminuutvolume kunnen leveren (het bloed kunnen uitpompen) om een goede circulatie en bloeddruk op peil te houden. Wanneer slechts een klein vat is aangedaan, dan kunnen wel stoornissen in bijvoorbeeld de arm optreden. Obstructieve shock is meestal het gevolg van een andere aandoening in de circulatie. Een aantal mogelijke oorzaken zijn:* '''[[Longembolie]]''': een embolie is meestal een bloedstolsel of bloedprop die ergens in de perifere vaten (de grote vaten in armen of benen) ontstaat en met de bloedstroom meegevoerd wordt naar de grote vaten. Deze prop loopt op een bepaald moment vast, als de grote vaten weer overgaan in een netwerk van kleine vaten, zoals in de longen. Hier kan de prop niet verder en zorgt deze voor een obstructie. In de longen is dan bijvoorbeeld sprake van een [[longembolie]], die vaak veroorzaaktwordt door kaneen stolsel uit de benen (een [[diep veneuze trombose]]). Daardoor kan Dedoorbloeding van de longen en de mogelijkheid om zuurstof in het bloed niet meer geoxygeneerd op te nemen wordt hierdoor ernstig beperkt. Afhankelijk van de grootte van de bloedprop zal er een shock optreden, of slechts benauwdheid met wat pijn bij de ademhaling. De opstopping in de longen zorgt ervoor dat er te weinig bloed naar de linkerkamer van het hart kan worden doorgevoerd ener dus minder bloed zal worden rondgepompt. * '''[[Harttamponade]]''': het hart is omgeven door het [[hartzakje]]. Indien er vocht, zoals bloed, tussen de [[hartspier]] en het [[hartzakje]] terecht komt zal de druk rondom het hart toenemen en wordt het samentrekken en ontspannen van de hartspier bemoeilijkt. Bij een hoge druk in het [[hartzakje]] kan het ook hart nauwelijks meer ontspannen en ontstaat er een obstructie. Het probleem is dus niet meer naar in de vitale organen[[hartspier]] zelf gelegen, maar komt van buiten af. De obstructie moet zich wel voordoen hoeveelheid bloed die het hart per slag nog kan rondpompen neemt sterk af en veroorzaakt shock.* '''[[Spanningspneumothorax]]''': een [[spanningspneumothorax]] is een gecompliceerde klaplong, waarbij de druk in één de borstkas sterk toeneemt. Hierdoor worden de grote aders (met name de [[holle ader]] of vena cava) afgekneld, om dat zij een slappere wand hebben ten opzichte van de groteslagaders ([[aorta]]). De aanvoer van bloed naar het hart sterk neemt sterk af waardoor het hart minder goed kan vullen en bloed kan rondpompen.====Symptomen====lichaamsvatenBehalve de specifieke symptomen die de bovenstaande aandoeningen geven, zijn er naast de klassieke shockverschijnselen ook nog enkele zaken specifiek voor de obstructieve shock. Wanneer De obstructie zorgt voor een obstructie toename van de druk in één kleiner vat optreedde aders, omdat er wel bloed wordt aangevoerd, maar niets wordt afgevoerd. Dit is te zien aan de grote aders in dat deel de hals ([[vena jugularis]]) die gaan opzwellen en als een onderhuidse kabel zichtbaar worden aan de zijkanten van de hals. Daarnaast kan het slachtoffer klagen over pijn op de borst, pijn bij de ademhaling en ernstige benauwdheid. ====Behandeling====De behandeling van de obstructieve shock is met name gericht op het lichaam voorkomen van verergering van deshock. Daar kan je als eerstehulpverlener niet veel aan doen, behalve als er sprake is van een [[Zuigende_borstwond|zuigende borstwond]] en een [[spanningspneumothorax]]. Daarbij kan de wond worden afgeplakt om toename van de druk in de borstkas te voorkomen. ==Cardiogene shock==bloedtoevoer afgeslotenBij een cardiogene shock is de primaire oorzaak in het hart gelegen. Door een hartaandoening is het hart minder goed in staat het bloed rond te pompen en de [[circulatie]] op peil te houden. Het hart knijpt minder goed samen en heeft niet voldoende kracht. De hoeveelheid bloed die door het hart per minuut wordt rondgepompt ([[hartminuutvolume]]) neemt af, waardoor de bloeddruk daalt en de eerste compensatiemechanismen starten. Het samenknijpen van de vaten in de huid ([[vasoconstrictie]]) zorgt voor een tijdelijke verhoging van de bloeddruk, maar maakt het voor het hart moeilijker om het bloed rond te pompen omdat er niet meer voldoende kracht voor is. Het bloed hoopt zich op in de grote aders die naar het hart toe leiden. Vaak zijn er [[gestuwde halsvenen]] en wordt het slachtoffer ernstig benauwd door vocht dat in de longen komt ([[longoedeem]]. Het optreden van dit heeft geen type shock zal snel leiden tot gevolg. Er kunnen echter wel functiestoornissenoptreden in het betreffende lichaamsdeelde noodzaak van reanimatie.
Er zijn verschillende aandoeningen bekend waarbij ===Oorzaken===De meest voorkomende oorzaak van cardiogene shock is een obstructieve shock kan optredenacuut [[hartinfarct]] of acuut [[hartfalen]]. Een aantalvoorbeelden daarvan zijn:· Harttamponade: Als er vocht (bijvoorbeeld bloed) in Afhankelijk van de ernst van het hartzakje komt, neemt infarct en de druk toe.Hierdoor krijgt het hart steeds minder ruimte om zichzelf te ontplooien. Uiteindelijk is schade aan de druk zohoog dat het hart zich nauwelijks kan vullen. Hierdoor pompt het hart per slag telkens maarweinig bloed rond en ontstaat hartspier zal er een shockontstaan.· Longembolie: Als een embolus in de longvaten terecht komt (vaak als gevolg van een trombusMensen die in venen van de benen ontstaat, reeds een trombosebeen)zwak hart hebben, wordt de doorgankelijkheid van delongvaten ernstig beperkt. Doordat er mediatoren vrijkomen die de bloedvaten in de longensamen laten knijpenof eerder infarcten hebben doorgemaakt, is er nog minder doorgankelijkheid voor het bloedlopen een groter risico. De opstopping in dekleine circulatie zorgt ervoor dat er te weinig bloed wordt aangeleverd in de linkerkamer.Daardoor is er te weinig bloed dat in het lichaam gepompt kan worden.· Spanningspneumothorax: bij Ook kunnen [[hartritmestoornissen]] een spanningspneumothorax (zie hoofdstuk Breathing) stijgt dedruk in de thorax, waardoor de grote lichaamsaders afgeknepen kunnen worden door de hogedruk. Met name de venen oorzaak zijn daar gevoelig voor omdat de wand veel minder stevig is als dievan arteriën. Dit resulteert in verminderde bloedaanvoer voor het hart met als gevolg cardiogene shock.
==Distributieve shock=Behandeling===Bij deze vorm van shock staat een verkeerde verdeling van het bloed op De eerstehulpverlener kan vaak niet meer doen dan professionele hulp inschakelen, de voorgrond. Er is voldoendevocht vitale functies goed in de gaten houden en reanimatie starten indien het lichaam, maar slachtoffer het bewustzijn verliest en stopt met ademen. Door de grote schade aan het gaat naar hart is helaas de verkeerde plaats gedistribueerdprognose vaak slecht. De perifere vaten gaanopen staan en benen mogen bij een slachtoffer met een cardiogene shock niet omhoog gelegd worden permeabel voor vocht. Hierdoor gaat het , hierdoor zal meer bloed worden aangevoerd naar de periferie en daar treedtveel vocht uit, het hart waardoor er ook altijd sprake is van een hypovolemische componenthet hart nog zwaarder belast wordt. Die hypovolemie isechter relatief en niet absoluut zoals bij de hypovolemische shock. Er is namelijk wel voldoende vocht inhet lichaam, maar op de verkeerde plek. Verschillende oorzaken voor distributieve shock zijn:===Anafylactische shock=Achtergrondinformatie==Bij een anafylactische reactie is er sprake van een heftige allergischereactie op lichaamsvreemde stoffen. Bij het binnendringen van lichaamsvreemde stoffen kunnenmensen die daar gevoelig voor zijn een te sterke afweerreactie afgeven. Hierdoor gaan de vatenShock kan worden onderverdeeld in de periferie open staan. Het bloed gaat zich dan ophopen in de periferieverschillende klassen, waardoor het nietmeer beschikbaar is voor de vitale organen in waarbij de kern progressie van het lichaamziektebeeld wordt beschreven. Bovendien worden deperifere vaten extra doorlaatbaar Dit is met name voor vocht. Er treedt veel vocht uit de vatenprofessionele hulpverlening van belang, waardoor er ooknog sprake is van maar schetst een relatieve hypovolemie. Een anafylactische reactie kan ontstaan bij eengroot aantal uiteenlopende stoffen. Meest bekend zijn echter de insectensteken, röntgencontrastmiddelen,voedsel en medicatie zoals antibiotica. Het aardig beeld van voor de anafylactischeshock wordt uitgebreider beschreven in het hoofdstuk Disability paragraaf Anafylaxiegevorderde eerstehulpverlener.
{| class="wikitable"
|-
! Klasse !! Percentage<br>totale bloedvolume !! Volume<br>verlies !! Symptomen
|-
| Klasse I || tot 15% || - || Beperkte toename van [[hartfrequentie]], pols goed voelbaar
|-
| Klasse II || 15-30% || 750-1000ml || Versnelde [[hartfrequentie]], versnelde [[ademhaling]], zwakke polsslag, normale [[bloeddruk]], angst, soms bleekheid
|-
| Klasse III || 30-40% || 1500-2000ml || [[Bewustzijnsveranderingen]], onrust, angst, verwardheid, versnelde [[hartfrequentie]], versnelde [[ademhaling]], zwakke polsslag, bloeddrukdaling, bleekheid, klamme huid, vertraagde [[capillary refill]]
|-
| Klasse IV || >40% || 2000ml || [[Bewustzijnsveranderingen]], [[bewusteloosheid]], onrust, angst, verwardheid, sterk versnelde [[harfrequentie]], versnelde [[ademhaling]], moeilijk voelbare polsslag, sterke bloeddrukdaling, bleekheid, klamme huid, sterk vertraagde [[capillary refill]]
|}
Een anafylactische shock kan tijdelijk verholpen worden door een injectie te geven met adrenaline.
Veel mensen die van zichzelf weten dat ze allergisch zijn hebben van de arts adrenaline gekregen in
een auto-injector (Epipen® of Anapen®). Deze pen is heel gemakkelijk te gebruiken, omdat
automatisch de goede hoeveelheid adrenaline wordt gegeven. Adrenaline zorgt voor het vernauwen van
perifere vaten. Door de anafylactische reactie waren de vaten juist open gaan staan. De adrenaline
behoort binnen 3-5 minuten te werken, het effect van de adrenaline zal echter niet langer dan 15-20
minuten aanhouden. Er moet dus zo snel mogelijk medische hulp gezocht worden. Een tweede injectie
kan nodig zijn om de bloeddruk in stand te houden totdat medische hulp aanwezig is.
===Septische shock=Bronvermelding==Sommige bacteriën kunnen toxines produceren die Voor deze pagina zijn onder andere de vaten open zetten volgende bronnen gebruikt: <ref>Het Oranje Kruis Boekje, 26ste druk, H. van der Pols (Het Oranje Kruis, 2011) ISBN 978-90-06-92171-7</ref><ref name="okih">Handleiding Instructeurs Eerste Hulp, bij 26ste druk, 2e oplage (Het Oranje Kruis, 2011)</ref><ref>EHBO Leren enpermeabel maken voor vochtDoen, M. van Beukering/S. Als die bacteriën in het bloed zittenVerhoeven (Nationale Bond EHBO, dan kan daardoor een sepsis2011) ISBN 978-90-816995-1-8</ref><ref name="tintinalli">Tintinalli's Emergency Medicine, 7th Edition, J Tintinalli (McGrawHill Medical, 2011) ISBN 978-0-07-148480-0</ref><ref name="atlas">ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6</ref>ontstaan. Ook gisten en schimmels kunnen sepsis veroorzaken.<references/>
===Neurogene shock===Als er een laesie van het ruggenmerg ontstaat, dan vallen ook de autonomezenuwen onder dat niveau uit. De vasomotore regulatie raakt ontregelt. Daardoor gaan debloedvaten onder dat niveau open staan en gaat het bloed zich daar ophopen.[[Categorie:Trauma]][[Categorie:Onwelwordingen]]
21
bewerkingen

Navigatiemenu