Wijzigingen

De bescherming van het centraal{{Status| zenuwstelsel|mainauthor= [[Pim]]De schedel|coauthor= [[]]De hersenen worden omsloten door een beschermend omhulsel: De schedel. De schedel is opgebouwduit de aangezichtsschedel en het schedeldak. Het schedeldak bestaat uit acht gewelfde|controller= HBschedelbeenderen die met elkaar verbonden zijn door middel van schedelnaden. Deze schedelnaden|supervisor= [[Pim]] zijn bekleed met bindweefsel, kleine bloedvaten, lymfevaten en dunne zenuwvezels. De|niveau= [[Handleiding#Niveau|Gevorderd]] schedelbeenderen kunnen ten opzichte van elkaar bewegen. Op zijn beurt wordt de schedel aan de|status= [[Handleiding#Status|Gecontroleerd]]buitenkant weer beschermd door een spierlaag, vet, huid en haren. Dit zijn de eerste schokbrekers; de}}haren vormen tevens een isolatielaag(je) bij hitte en kou.HersenvliezenDe volgende beschermlaag is die van de meningen ofwel hersenvliezen. Hersenvliezen, maar ook de{{LinkBox1| ruggenmergvliezen zijn onderdeel van het bindweefselsysteem. Aan de binnenkant van het schedeldak|LinkCategorie= Algemeenliggen drie lagen hersenvliezen. Het buitenste vlies, de dura mater, is vrij dik |LinktitleOK= Hersenletsel en stevig, het hardebewusteloosheidhersenvlies. Het is de voering van het cranium|LinkOK= http://www. Het middelste vlies is de arachnoïdea, hetspinnenwebvliesehbo. De pia mater of het zachte hersenvlies, sluit aan op de hersenschors en vormt hetbinnenste vlies. Tussen de lagen bevindt zich liquor cerebrospinalis (hersenvocht) wat functioneert alsnl/tips/hersenletsel-bewusteloosheid/stootkussen. Tevens bevinden zich tussen de hersenvliezen arteriën en venen.|LinktitleRK= Figuur 7.2 Hersenvliezen|LinkRK= 1. Schedel}}2. Dura mater3. Arachnoïdea4. Pia mater5. Epidurale ruimte (slagaders)6. Subdurale ruimte (aders)7. Subarachnoïdale ruimte (liquor'''Hoofd- en grote slagaders)8. Cortex (hersenweefsel)RuggenmergDe bescherming van het ruggenmerg gebeurt op dezelfde wijze als bij de hersenen: bothersenletsel''', ook wel '''[[trauma capitis]]''' genoemd,ruggenmergvliezen (een voortzetting van de hersenvliezen) omvat alle letsels en liquor. In eerste instantie wordt verwondingen aan hetruggenmerg beschermd door het bot van de wervelkolomhoofd, vervolgens door drie lagenruggenmergvliezen met tussen de lagen schedel en de liquor. Als extra bufferzone heeft het ruggenmerg nog hersenen als gevolg van eenlaag vet en bindweefsel tussen trauma tegen het beenvlies van hoofd. Hersenletsel betekent schade aan de wervels hersenen en omliggende structuren binnen de dura materschedel als gevolg van een ongeval, door ziekte of een aangeboren afwijking.5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 109Traumatisch Op deze pagina wordt het traumatische schedelhersenletselOngevallen zijn bij mensen onder de 45 jaar de belangrijkste doodsoorzaak. Bovendien zijntraumatische besproken, letsels van aan de hersenen en het ruggenmerg een belangrijke oorzaak van invaliditeit bijmensen die bij ongevallen betrokken waren. De meeste ongevallen vinden plaats in het verkeer, maarook zijn sport, geweld, bezigheden thuis /of op het werk belangrijke oorzaken. Letsels aan het hoofdkunnen beperkt blijven tot de schedel (schedeltrauma) of tijdelijk functieverlies als gevolg van de hersenen geven,daarbij is bewusteloosheid het belangrijkste verschijnsel (commotio en contusio cerebri). Er kan blijvendlokaal een ongeval of diffuus letsel ontstaan[[hoogenergetisch trauma]]. Het is belangrijk te beseffen dat de primaire hersenschade verergerdkan De niet traumatische hersenletsels worden door tal van complicaties, zoals hypoxie, hypotensie, epidurale en subdurale hematomen,oedeem en epilepsie, ook wel secundair besproken op de pagina's: [[niet-traumatisch hersenletsel genoemd]]. Ook kan ruggenmergschadevoorkomen worden door Bij [[hoofdwonden]] dient men altijd bedacht te zijn op wervelletselhet bestaan van hersenletsel.PathofysiologieHersenletsel kan ingedeeld worden in primair Veel gebruikte termen rondom hoofd- en hersenletsel zijn:* '''Trauma capitis''': alle verwondingen en secundair letsel. Primair letsel is schade letsels aan dehersenen door de klap zelf. Secundair letsel kan volgen op primaire schadehet hoofd, dit kan onder andere eenbloeding of hersenoedeem zijn, wat de schedel en hersenen verder in de verdrukking kan brengen. Nog juist vitalehersendelen kunnen zo avitaal raken. De oorzaak hiervan is meestal een periode van hypoxie * '''Hersenschudding''' ofhypotensie.Primair schedel hersenletsel kan worden ingedeeld in licht, matig en ernstig. Licht traumatisch schedelhersenletsel (LTSHL) werd eerder hersenschudding ('''commotio cerebri) genoemd. De oorzaak voor licht'''traumatisch schedelhersenletsel is een roterende schudbeweging van de hersenen die eenwijdverspreide beschadiging van de hersenen geeft. De schade bestaat vaak uit bloedingen enscheurtjes in de witte stof.Matig ernstig schedelhersenletsel (MESHL) is beter bekend als hersenkneuzing (* '''Hersenkneuzing''' of '''contusio cerebri). Bij'''MESHL is er vaak sprake van coup-contre coup letsel. Het coupletsel is lokale schade op de plaats vande klap, door indeuking van de schedel op die plaats zal er schade ontstaan aan het onderliggende===Inleiding===weefsel. Het contre-coup letsel ontstaat aan de tegenovergestelde kant van de hersenen. De hersenenreageren als hoofd is een bal op de klap, en schieten door tegen de andere kant kwetsbaar deel van de schedel aan, watschade geeft. Het contre-coup letsel is vaak ernstiger dan het coupletsel.Symptomen ons lichaam en klachtenLicht traumatisch schedelhersenletsel (LTSHL)Het slachtoffer raakt na hersenletsels komen veelvuldig voor in het ongeval kortdurend bewusteloos, dit kan enkele seconden tot maximaal 15minuten duren. Als het slachtoffer bij komt zal deze maximaal 1 uur posttraumatische amnesie (PTA)hebben. Dit is een vorm dagelijks leven als gevolg van geheugenverlies gekenmerkt door inprentingsstoornissen. Het slachtofferzal steeds vragen wat er is gebeurd en waar hij is, terwijl op deze vragen al meerdere keren isgeantwoord. Blijf ongevallen in dit geval geduldig en beantwoord alle vragen van het slachtoffer. Ook is er vaaksprake van retrograde amnesie aanwezigverkeer, thuis, dit wil zeggen dat op het slachtoffer niet meer weet wat er vlakvoor het ongeluk is gebeurd. Misselijkheid, braken werk en hoofdpijn zijn klachten die ook kunnenvoorkomentijdens sport.Matig ernstig Hersenletsel kan leiden tot ernstige invaliditeit en ernstig schedelhersenletsel (MESHL overlijden en ESHL)Indien de bewusteloosheid langer dan 15 minuten of de posttraumatische amnesie langer dan 1 uurduurt is er sprake van matig ernstig schedelhersenletsel. De kans op complicaties of secundairhersenletsel is groter dan bij LTSHL. Het het is dan ook van belang dat het slachtoffer met een MESHLwordt vervoerd naar het ziekenhuis.OverzichtstabelLTSHL (M)ESHLduur van bewusteloosheid korter dan 15 minutenduur van PTA korter dan 60 minutenduur van bewusteloosheid langer dan 15 minutenduur van PTA langer dan 60 minuten5BOSA2 – Vaardigheden 110 Acute GeneeskundeEpiduraal hematoomPathofysiologieEen epiduraal hematoom ontstaat door een arteriële bloeding tussen het schedeldak zaak dit tijdig te herkennen en de dura materdoor een verscheuring van de meningiale arteriënadequaat Eerste Hulp te verlenen. De oorzaak is meestal een pariëtotemporaleschedelfractuur met een bloeding van de arteria meningia media (ook wel de ‘bromfietsarterie’genoemd). Omdat het Bij een slagader betreft, is het een hevige bloeding met acuut levensgevaar.SymptomenMeestal is men bij het ontstaan van het hematoom nog kortdurend bewusteloos door het initiële letsel,maar bij 30% ontstaat klinische achteruitgang (bewustzijnsdaling en insulten) na een interval met helderbewustzijn (‘they talk and die‘). Aan de kant van het hematoom kan de pupil wijd en lichtstijf worden.Ook ongeval kan er schade optreden direct aan de contralaterale zijde verlamming van de lichaamshelft optreden. Bij verdere toenamevan verplaatsing van hersenweefsel en inklemming kan de patiënt overlijden. Het epiduraal hematoomhersenen, dat primair hersenletsel genoemd wordt vaak samen gezien met een schedel(basis)fractuur, ben dus bij een schedelbasisfractuur ookbedacht op de aanwezigheid van een epidurale of subdurale bloeding.HandelenHoewel het epiduraal hematoom maar bij 1-3% van de in het ziekenhuis opgenomen patiënten methersenletsel voorkomtDe hersenen zijn omgeven door diverse structuren, van wie bij 50% zoals de schedel gebroken is, moet elke patiënt met een schedelbreukminstens 24 uur klinisch worden geobserveerd, vanwege het gevaar op complicaties.Daarom is het noodzakelijk om 112 te bellen en de vitale functies te blijven controleren hersenvliezen en zonodig veiligte stellenbloedvaten. Indien Afhankelijk van het ongeval kan er een helm wordt gedragen, mag deze niet verwijderd worden ook secundaire schade ontstaan als het niet echt nodigis, vanwege de verhoogde kans op nekwervelletsel. Bij het benaderen gevolg van een slachtoffer met eenverdenking op een epiduraal hematoom dient men de wervelkolom niet onnodig te manipuleren.Het epiduraal hematoom wordt uitgevraagd in het protocol bij Disability 1. Na het vaststellen van hetepiduraal hematoom gaat men uiteraardletsels aan deze structuren, indien het slachtoffer bij bewustzijn is, verder met het protocol.5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 111SchedelbasisfractuurPathofysiologieDe schedelbasis is zoals door een vrij stevig en relatief moeilijk te breken bot, dat zich onder de hersenen bevindt.Fracturen zijn dan ook een teken van een hoogenergetisch ongevalsmechanisme en gaan meestalgepaard met ernstig letsel bloeding of zwelling van het hersenweefsel. Door de schedelbasis lopen tal van bloedvaten enzenuwen schade die kunnen beschadigen als er een fractuur optreedt. Hierdoor gaat een schedelbasisfractuurvaak samen met een epiduraal hematoom. Ben er bij een schedelbasisfractuur altijd op bedacht datschedel(basis)fracturen vaak samengaan met bloedingen in is ontstaan aan de schedel en andere hersenletsels.SymptomenBij een fractuur van de voorste schedelbasis kan bloed hersenen en liquorvloed via de neus optreden en omliggende structuren kan eenbrilhematoom ontstaan. Fracturen van er drukopbouw binnen de middelste schedelbasis kunnen leiden tot bloed en liquorvloedvia het oor, een hematotympanum schedel plaatsvinden waardoor meer (bloed achter het trommelvliessecundaire), en een aangezichtsparese door eenlaesie van de nschade wordt veroorzaakt. facialis Al deze ontwikkelingen hebben zuurstoftekort in het rotsbeen. Tevens hersenweefsel tot gevolg, waarbij onherstelbare schade kan hierbij een hematoom bij het mastoïd ontstaan, dat. zichtbaar is achter Vroeger werd het oor primaire hersenletsel ingedeeld als de hersenschudding (battle signcommotio cerebri). De hematomen kunnen ook pas enkele uren na het traumazichtbaar worden.Ook kan er sprake zijn van onrust, misselijkheid en braken of bewusteloosheid. Dezebewustzijnsstoornis kan van korte duur zijn, maar kan ook pas na enige tijd optreden. Coma, wijd enlichtstijve pupilde hersenkneuzing (lencontusio cerebri) en Cheyne-Stokes-ademhaling kunnen ook voorkomen. Cheyne-Stokes-ademhalingis een afwisselend diepe ademhaling met tussenpozen van vrijwel volkomen ademstilstand.Figuur 7.3: BrilhematoomHandelenBel 112 en laat Tegenwoordig wordt hiervoor het slachtoffer plat liggen en blijf de vitale functies controleren. Bij bloed- en liquorverliesvia onderscheid tussen het oor hoeft niet steriel afgedekt te worden, omdat zich in de gehoorgang bloedstolsels vormen diehet afsluiten. Verdere verwondingen kunnen voorzichtig afgedekt worden. Er mag niet gemanipuleerdworden met het hoofd daar er sprake kan zijn van begeleidend wervelletsel; de halswervelkolom dientbeschermd te worden. Dit kan manueel door het hoofd met twee handen aan beide zijden vast te licht traumatisch schedelhersenletsel (latenLTSHL)houden.De schedelbasisfractuur wordt ontdekt in het protocol bij Disability 1, waar men vaststelt dat er liquor ofbloed uit neus of oren komt. Na het vaststellen van de schedelbasisfractuur wordt een ambulancegebeld en gaat men uiteraard, indien het slachtoffer bij bewustzijn is, verder met het protocolmatig-ernstig schedelhersenletsel (MESHL) gebruikt.Bij coma handelen volgens het comaprotocol.5BOSA2 – Vaardigheden 112 Acute GeneeskundeSubduraal hematoomPathofysiologieEen subduraal hematoom LTSHL is gelokaliseerd tussen de dura mater schade vaak beperkt en de arachnoïdeais herstel goed mogelijk. In het algemeen iser sprake van een veneuze bloeding door verscheuring van venen die MESHL betreft ernstige schade aan het oppervlak van hethersenparenchym lopen. Er wordt aangenomen dat er altijd een schedeltrauma aan vooraf is gegaanhersenweefsel, alwas het maar het stoten van het hoofd tegen een kastje of iets dergelijks. Lang niet altijd waarbij soms onherstelbare schade is er dan ooksprake van een schedelfractuuropgetreden. De klachten kunnen acuut ontstaan (bij ernstige letsels) of geleidelijk(sub-acuut door een trivialer ongevalsmechanisme), en kunnen het gevolg zijn van het hematoom zelf,maar ook van Behalve schade aan de ontstekingsreactie die volgt op de bloeding. Anders dan bij een epiduraal hematoom ishersenen kan er vaak een bijkomende contusie van het hersenparenchym. Het is deze hersencontusie die uiteindelijkook schade optreden aan de prognose bepaald. Net als bij omliggende structuren, zoals het epiduraal hematoom kan verplaatsing schuren van hersenweefsel ontstaanen inklemming. Door de kneuzing en het oedeem is het positieve effect van een ontlastende operatiegeringer dan bij een epiduraal hematoombloedvaten.SymptomenEr kan sprake zijn Afhankelijk van een wisselend bewustzijn, slaperigheid of cognitieve veranderingen. Ook welke vaten bloeden kan erdoor de contusie sprake zijn van coma en kan aan de kant van het een slagaderlijk [[epiduraal hematoom de pupil wijd en lichtstijfworden en aan de contralaterale zijde verlamming van de lichaamshelft optreden.Bij plotselinge achteruitgang van neurologische ]] of cognitieve functies bij ouderen moet altijd aan eenaderlijk [[subduraal hematoom gedacht worden, zeker bij het gebruik van bloedverdunnende medicijnen]]. Hetongeval is dan in sommige gevallen al meer dan een dag eerder voorgevallen. Het klassieke voorbeeldvan een sub-acuut subduraal [[epiduraal hematoom is de bejaarde die het hoofd aan ]] komt vaak samen voor met een kastje heeft gestoten(minimaal trauma) [[schedelbasis fractuur]] en in de loop van de dag of enkele dagen steeds suffer wordt.HandelenHet subduraal hematoom wordt uitgevraagd in het protocol bij Disability 1. Na het vaststellen van hetsubduraal hematoom belt men direct 112 en gaat men uiteraard, indien het slachtoffer bij bewustzijn is,verder met het protocol. Het is van groot belang om gerekend tot de vitale functies te blijven controleren en dezeveilig te stellen. Indien het slachtoffer in coma raakt, start dan met het protocol voor slachtoffers buitenbewustzijn.Houdt er bij trauma altijd rekening mee dat er meerdere ernstige hersenletsels aanwezig kunnen zijn en dat ereen verhoogd risico is op schedel en wervelletsel.5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 113<br><br>Overzicht symptomen traumatischschedelhersenletselDe onderstaande indeling geeft een overzicht van symptomen die gezien kunnen worden bijtraumatisch schedelhersenletsel. Deze indeling kan een handvat geven bij het herkennen vanschedelhersenletsels en inschakelen van professionele hulp.

· Na het doormaken van een [[hoogenergetisch trauma (HET)]]· Na een kracht die heeft ingewerkt op het hoofd (of nek) van het slachtoffer ([[trauma capitis]])

· Bij [[bewusteloosheid ]] na een ongeval· Bij gebruik van [[bloedverdunners ]] (deze geven een hoger risico op bloedingen in het hoofd, ookna een minimaal klein trauma)· Verwardheid, amnesievergeetachtigheid, desoriëntatie en/of aanwezigheid van onderstaande symptomenEen Bij schedelhersenletsels moet men altijd bedacht zijn op de mogelijke aanwezigheid van [[wervelletsel]] en [[dwarslaesie]]. ===Klachten en symptomen===Na een ongeval waarbij een klap tegen het hoofd is gekomen raakt een slachtoffer vaak bewusteloos. Afhankelijk van de duur van de bewusteloosheid spreekt men over LTSHL of MESHL. Bij LTSHL is het slachtoffer korter dan 15 minuten bewusteloos, bij MESHL langer dan 15 minuten. Dit onderscheid is echter arbitrair en niet echt relevant voor de eerstehulpverlener, omdat men in de praktijk niet gaat wachten tot een slachtoffer die weer aanspreekbaar is. Ook bij bloedingen in het hoofd kan bewusteloosheid optreden. Op straat is het niet mogelijk schedelhersenletsel heeftonderscheid te maken. Behalve stoornissen in het bewustzijn is er vaak ook sprake van irritatie, traagheid, sufheid en moeheid. Het slachtoffer kan misselijk zijn en zelfs braken, soms veroorzaakt door een verhoogde druk in de [[schedel]]. Bij vrijwel alle hersenletsels kan er sprake zijn van [[amnesie]] oftewel vergeetachtigheid. Post traumatische [[amnesie]] (vergeetachtigheid na het ongeval) kenmerkt zich door inprentingsstoornissen, het slachtoffer weet niet wat er gebeurt is en zal blijven vragen waar hij is, wie jij bent en wat er gebeurt is. Soms kan het slachoffer zich ook niet herinneren wat hij aan het doen was voor het ongeval, of wat hij die dag voor het ongeval nog meer gedaan heeft. Dat wordt retrograde [[amnesie]] genoemd. Afhankelijk van de ernst van het hersenletsel zal de [[amnesie]] langer duren en ernstiger zijn. ==Overzicht symptomen traumatisch schedelhersenletsel==Hersenletsels geven vele klachten en symptomen hebben, met als belangrijkste een verandering in het bewustzijn. Sommige symptomen zijn specifiek voor hersenletsel, ze worden hoofdzakelijk bij deze groep gezien. Er zijn ook minder specifieke symptomen die bij hersenletsel optreden, zoals misselijkheid en braken, die ook bij buikgriep gezien worden. Sommige symptomen zijn niet heel specifiek, maar maken wel dat men sterk aan hersenletsel denkt. ====Enkele niet specifieke symptomen:====· * Misselijkheid en braken· * [[Hoofdpijn]]· Bleek zien* Bleke huid· * Duizeligheid ====Symptomen die een sterke aanwijzing zijn voor schedelhersenletsel:====· * [[Bewustzijnstoornissen ]] en veranderingen in [[bewustzijn ]] (let op de duur)· * Sufheid en traagheid· * Posttraumatische [[amnesie ]] (let op de duur)· * Retrograde [[amnesie]]· * Onrust, irritatie en verwardheid· * Dof gevoel of tintelingen(denk ook aan [[wervelletsel]]!)Dan ====Alarmsymptomen voor schedelhersenletsel====Er zijn er nog enkele symptomen die een sterk vermoeden kunnen geven op secundair letsel of een acutebloeding in de schedelmet name bij hersenletsel gezien worden, zogenaamde alarmsymptomen. Indien deze gevonden worden moet men er als eerstehulpverlener van uit gaan dat er ook een van deze alarmsymptomen aanwezig grote kans op wervelletsel is dan moet er zo snelmogelijk professionele hulp ingeschakeld worden.· * Pupilafwijkingen (met name [[anisocorie, zie afbeelding]]:verschil in pupilgrootte)· * [[Battle-sign]]· * [[Brilhematoom]]· Liquor * [[Hersenvocht]] of bloed uit de neus of een van de oren van het slachtoffer· * [[Uitvalsverschijnselen]]· * [[Bewusteloosheid]] ==Algemeen handelen bij traumatischeschedelhersenletsels==De vitale functies (ABC) Schedelhersenletsels zijn een categorie ernstige letsels, die kunnen varieren van levensbelang voor de patiënten met een probleem 'eenvoudige' hersenschudding (LTSHL) tot zeer ernstige letsels waarbij in korte tijd achteruitgang optreedt met overlijden als gevolg. Het inschatten van de Disability.Immers, secundair ernst van het hersenletsel is het gevolg van hypoxie of hypotensie. Het ABC dient dus als eerste teworden gecontroleerdlastig, zoals beschreven zeker voor de eerstehulpverlener die in het protocol DRSeen drukke omgeving zijn werk moet uitoefenen. ABCDE. Wees er altijd op bedacht Hier uit komt voort dateen bewusteloos slachtoffer na een trauma wervelletsels aan cervicale, thoracale of lumbalewervelkolom kan hebbende eerstehulpverlener doorgaans geen risico neemt en van het ergste uit gaat. Onnodig manoeuvreren van Deze pagina geeft enkele handvatten om een bewusteloos slachtoffer dient dan ook tenalle tijden voorkomen inschatting te worden.Het is van belang goed na te gaan of het slachtoffer bloedverdunners gebruikt. Gebruik vanantistollingsmedicatie komtmaken, kan maar bij het risico geringste vermoeden op intracraniële bloedingen bij ouderen sterk verhogen. Eentrauma aan het hoofd in combinatie met gebruik van bloedverdunners is schedelhersenletsel, hoe licht ook, wordt altijd een reden om iemanddoor te verwijzen naar arts gewaarschuwd of worden de spoedeisende hulp[[112|hulpdiensten]] ingeschakeld. Tevens hebben ouderen vanwege degeneratie van deankervenen in het hoofd een verhoogd risico op intracraniele bloedingen na een trauma.Figuur : Pupillen.Boven: MyosisMidden: MydriasisOnder: Anisocorie (assymetrie).5BOSA2 – Vaardigheden 114 Acute GeneeskundeHet is De vitale functies kunnen als gevolg van belang dat een slachtoffer met hersenletsel goed geobserveerd wordternstig gestoord raken, zodat complicatieszoals bloedingen tijdig worden opgemerkt. Let hierbij ook op de pupillen en benadering volgens de mate van reactie van hetslachtoffer[[ABCDE-methodiek]] zorgt voor een gestructureerde benadering. De mate van bewustzijn Hersenletsel kan worden gedefinieerd als alert, somnolent (het slachtoffer slaaptmakkelijk [[ademcentrum]] inde [[hersenen]] beschadigen, maar reageert bij aanspreken), soporeus (alleen reactie op schudden) of comateusde [[luchtweg]] bedreigen door [[bewusteloosheid]] en diverse reflexen in gevaar brengen. Eeneenvoudigere manier van indelen is volgens Omgekeerd kunnen stoornissen in andere [[vitale functies]] zoals de [[ademhaling]] en [[circulatie]] leiden tot verminderde bloedtoevoer naar de AVPU schaal: Alerthersenen, reagerend op Verbale stimulatie,reagerend op Pijn of Unresponsivewaardoor een zuurstoftekort optreedt en de hersenfuncties in gevaar komen. Tevens kan Daarom is het van belang om de Glasgow Coma Scale (ook wel EMV-score genoemd)gebruikt worden vitale functies regelmatig te controleren en waar mogelijk stoornissen te behandelen om de mate verergering van bewustzijnsdaling het hersenletsel te bepalen, deze wordt elders in het hoofdstukvoorkomen.besproken.Leg Een aantal factoren verhogen het slachtoffer plat neer. Inden risico op (ernstig) schedelhersenletsel of maken het slachtoffer bewusteloos is, blijf dan de chinlift vasthouden,zonder hierbij lastiger om de nek inschatting correct te manipulerenmaken. De stabiele zijligging is gecontra-indiceerd omdat er Gebruik van bloedverdunners geeft een kans isgroter risico op wervelletsel. Alleen als de patiënt gaat braken moet ter preventie het ontstaan van aspiratie zeer voorzichtig destabiele zijligging worden toegepastbloedingen, men moet dan ook bij voorkeur met meerdere hulpverleners zijn en depatiënt als een boomstam omrollen, relatief kleine trauma aan het zogenaamde log-rollinghoofd. De log-roll Dit is een methode reden om met 4 ofmeer hulpverleners iemand laagdrempelig door een slachtoffer zo stabiel mogelijk arts te draaienlaten zien, waarbij manipulatie ook al zijn er niet direct symptomen. Gebruik van dewervelkolom wordt vermeden. Dit valt echter buiten dit blokboek, daar het een handeling is die veeltraining vergt.Zorg verder dat het slachtoffer niet afkoelt alcohol en stel drugs maakt het slachtoffer gerust. Blijf regelmatig lastiger om goed de vitale functiescontroleren.Overzicht handelen bij het vermoeden opschedelhersenletselMen dient zich klachten uit te realiseren dat schedelhersenletsels een zeer divers vragen en gemend beeld kunnen geven,dat niet altijd gemakkelijk te herkennen isook zullen symptomen minder duidelijk zijn. Het Ook dit is van groot belang zich een reden om professionele hulp in te realiseren dat niet alleschakelen. symptomen direct optreden of op de voorgrond staan en dat ze pas later optreden. Denk hierbij Nadat iemand een trauma aan eenslachtoffer dat hard op het hoofd is gevallen en bij aantreffen wat misselijk is, hoofdpijn heeft en nietmeer precies weet waar hij doorgemaakt isgoede observatie van belang. Na Immers, soms duurt het enige tijd kunnen voordat er alsnog alarmsymptomen klachten optreden, zoals verschilin pupilgrootte en een Battle signhet slachtoffer verslechterd. Alarmsymptomen of specifieke symptomen hoeven dus niet directaanwezig Probeer vast te zijn.Een slachtoffer met niet-specifieke leggen wat de verandering van symptomenin de tijd is, kortdurend bewustzijnsverlies en/of kortdurendeamnesie dient naar de huisarts of de spoedeisende hulp worden gebrachtreacties veranderen en welke symptomen er bij komen.Soms treed bewustzijnsverlies treden de alarmsymptomen pas na een tijdje op en is er in eerste instantie alleen sprake van wat niet op of was deze zo kort -specifieke klachten. Realiseer je dat deze kortdurende bewusteloosheid niet werd altijd wordt opgemerkt, maar zijn waardoor het letsel mee lijkt te vallen, terwijl erwel sterke aanwijzingen voor schedelhersenletsel zoals sufheid, traagheid en hoofdpijnlater toch verslechtering optreedt. In dat gevaldient het slachtoffer ook door een arts worden gezien.Indien Bij bewusteloosheid zorgt men voor een slachtoffer langdurig bewusteloos is of langdurig amnesie heeft met eventueel nietspecifiekeklachtenvrije luchtweg, neem dan het zekere voor het onzekere en bel 112. Als er alarmsymptomen zijndient er altijd 112 gebeld bij voorkeur door gebruik van de [[chinlift]] zonder de nek te worden.Is het slachtoffer bewustelooskantelen, blijf dan ABC controleren (denk aan de chinlift!) en voorkom onderkoelingvan het slachtofferer is immers risico op wervelletsel. Zorg ervoor dat het slachtoffer zo min mogelijk bewogen Om die reden wordt.Bij een slachtoffer dat bij bewustzijn isvoorkeur de [[stabiele zijligging]] niet uitgevoerd, tenzij het slachtoffer alleen gelaten moet ABC gecontroleerd blijven worden. Ga tevens na of Het draaien van hetslachtoffer geen ander letsel heeft. Voorkom onderkoeling gebeurt bij voorkeur met gebruik van het slachtoffer en zorg ervoor dat hetslachtoffer zo min mogelijk beweegtde [[logg-roll]]. Het slachtoffer kan Denk aan het beste liggend vervoerd worden of wachtenop de komst voorkomen van professionele hulp.Een slachtoffer met LTSHL dient altijd door een arts gezien te worden. Voor [[onderkoeling]], dek een slachtoffer af met MESHLdient met spoed professionele hulp te worden ingeschakeld.Op straat zal het onderscheid tussen de diverse typen hersenletsel lastig te maken zijn. Het verdient deaanbeveling om ieder slachtoffer dat een trauma aan het hoofd heeft gehad en niet direct klachten heeftenige tijd te observeren, om tijdig secundair hersenletsel te onderkennen en te (laten) behandelendeken. Bijongevallen worden veel bijkomende letsels gezien, zoals wervelletsels en andere ernstigeverwondingen, die door een verminderd bewustzijn van het slachtoffer gemakkelijk gemist kunnen[[Categorie:Trauma]]worden. Bij twijfel, bel dan altijd 112![[Categorie:Hoofd-_en_hersenletsel]]