Wijzigingen

{{Status| |mainauthor= [[Pim]] |supervisor= [[Pim]] |coauthor= [[]]|controller= |niveau= [[Handleiding#Niveau|Gevorderd]] |status= [[Handleiding#Status|Incompleet]]}}  In de D '''Disability''' wordt het bewustzijn en de neurologische toestand van het slachtoffer beoordeeld, en de wervelkolom gestabiliseerd.  

De anatomieHet neurologisch stelsel bestaat uit de [[hersenen]], het [[ruggenmerg]] en de [[zenuwen]]. Zij zorgen voor de aansturing van de spieren en andere orgaansystemen in het lichaam.  Lees ook: [[zenuwstelsel]].

De normale functie van het zenuwstelsel is complex en bestaat uit meerdere aspecten:* Het normale [[bewustzijn]]; het bij bewustzijn zijn, het kunnen reageren op prikkels, het spreken en communiceren.* De [[motorische functies]]; willekeurig kunnen bewegen, reageren op prikkels.* De [[sensibele functies]]; waarneming via de zintuigen, reageren op aanraking, temperatuur, pijn, geluid enzovoorts.De bovenstaande functies zijn sterk verweven en vormen tezamen een functionerend individu.

In Disability zijn zeer veel stoornissen die het bewustzijn en de neurologische functies kunnen beïnvloeden. Twee belangrijke orgaansystemen kunnen zijn aangedaan: de [[hersenen ]] en het [[ruggenmerg]]. Uitval van deze systemen kan behalve [[bewustzijnsstoornissen]], verlamming, functiebeperkingen en stoornissen in de [[vitale functies]] tot gevolg hebben.<br><br>Op het niveau van de hersenen kunnen stoornissen veel oorzaken hebben. Een praktisch onderscheid kan gemaakt worden tussen de door een trauma veroorzaakte stoornissen en de niet-traumatische stoornissen.Een verminderd bewustzijn kan vele verschillende redenen hebben: Een (hoog energetisch) trauma met hersenbeschadiging, shock, hypoglycemie, het zien van schokkende gebeurtenissen, drugs, medicijnen, enzovoort. In de geneeskundige combinatie zijn de eerste twee redenen de meest waarschijnlijke redenen bij een grootschalig ongeval. Om de ernst in te schatten van de neurologische toestand zijn er enkele tests waarvan de belangrijkste twee in dit hoofdstuk zijn opgenomen: de AVPU-test en de EMV-score (ook wel Glasgow coma score). Bij ernstig neurologisch letsel moet een slachtoffer zo spoedig mogelijk vervoerd worden naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis met neurochirurgische capaciteiten om hersenschade zo beperkt mogelijk te houden. Een beschadigd ruggenmerg uit zich in uitval van gevoel en/of functie in de benen, en eventueel andere delen van het lichaam daarboven. Ook kunnen er tintelingen optreden in ledematen. Behandel slachtoffers met een mogelijk beschadigd ruggenmerg met uiterste voorzichtigheid. Zie ook het hoofdstuk Immobilisatietechnieken.

Er zijn twee verschillende onderdelen die bepaald moeten worden: Op het niveau van de hersenen en het ruggenmergkunnen stoornissen veel oorzaken hebben. Een praktisch onderscheid kan gemaakt worden tussen de door een trauma veroorzaakte stoornissen en de niet-traumatische stoornissen. De hersenen kunnen beschadigd raken  Bewustzijnsstoornissen worden meestal veroorzaakt door zuurstofgebrek na ofwel een ademhalingsprobleemtekort aan zuurstof, extreme shockof door metabole veranderingen of medicatie. ====Traumatisch====Bij een ernstig ongeval, na zoals een reanimatie [[hoogenergetisch trauma]] of door een bloeding in de schedel waardoor trauma tegen het hoofd kan er schade optreden aan de hersenen letterlijk in en de verdrukking rakenomliggende structuren: [[hersenletsel]]. Het ruggenmerg Dat kan door een traumazijn directe schade aan het hersenweefsel, maar ook door zuurstofgebrek beschadigd raken. Zie voor kunnen er bloedingen in de [[schedel]] optreden, zoals het controleren op ruggenmergletsel [[epiduraal hematoom]] en het onderdeel ALS assistentie op pagina 44[[subduraal hematoom]]. Bij Dit leidt tot stoornissen in het beoordelen bewustzijn, [[bewustzijnsverlies]] en bijgaande symptomen zoals hoofdpijn, misselijkheid, braken en functie uitval van het bewustzijn moet ledematen en zintuigen.  Een [[hoogenergetisch trauma]] geeft niet alleen schade aan de hersenen. Ook is er risico op worden gelet dat iedere beoordeling op zich een momentopname is[[wervelletsel]] en beschadiging van het ruggenmerg ([[dwarslaesie]]). Bewusteloosheid kan door Dit veroorzaakt uitval vanaf het behandelen van ABC-letsels opgeheven worden, maar tijdens de behandeling niveau in het ruggenmerg waar de SIGMA tent of daarbuiten kan er zomaar achteruitgang [[dwarslaesie]] zich bevind.  ====Niet-traumatisch====Stoornissen in het bewustzijn plaatsvinden of zelfs bewusteloosheid kunnen ook optreden. Als dit gebeurt moet weer van voor af aan de A, B en C worden beoordeeld voordat het bewustzijn bepaald wordt: er kan door bewusteloosheid immers onmiddellijk een blokkade 'spontaan' optredende ziektebeelden in de A optreden! Bepaal in de D de AVPU score en kijk naar pupilverschillenhersenen. Hierbij zijn verschillende soorten pupillen mogelijk: -Gelijke pupillen, reagerend op licht Denk aan een [[beroerte]] (normaalCVA of TIA). -Beiderzijds hele kleine pupillen of een [[subarachnoïdale bloeding]] (1 mmSAB): gevolg . Het bewustzijn kan gestoord raken, en vaak is er uitval van opiatengebruik (fentanyl)ledematen en andere lichaamsfuncties. -Een eenzijdig vergrote pupil [[Medicatie]], [[vergiftigingen]], [[suikerziekte]], [[epilepsie]], niet reagerend op licht (waarschijnlijk door hersenletsel). [[warmte-Beiderzijds vergrote pupillenen koudeletsels]], niet reagerend op lichten andere stoornissen in de [[vitale functies]] kunnen leiden tot stoornissen in Disability. Dit is  Ook een onschuldige aandoening als [[flauwte]] kan door een teken tijdelijke onderbreking van de bloedtoevoer tot kortdurende bewusteloosheid leiden. Daarnaast kan overmatig gebruik van ernstige hersenschade[[alcohol en drugs]] leiden tot veranderingen in waarneming en bewustzijn en [[bewusteloosheid]].

! Alarmsymptomen !! Koptekst|-| Verwardheid || [[Verminderd bewustzijn]]

| Celtekst [[Bewusteloosheid]] || CeltekstVerschil in [[pupilgrootte]]

| Celtekst Uitval van gevoel<br>of beweging || Celtekst[[Hersenvocht]] uit neus/oren

| Celtekst [[Hoofdpijn]] || CeltekstMisselijkheid, braken

| Celtekst [[Hypoglykemie]] || Celtekst[[Insult]]/[[Epilepsie]]|- | Krachtsverlies of<br>gevoelsstoornissen || Ernstige [[hoofdpijn]]

===Controles in de Disability===* Controleer of het slachtoffer bij bewustzijn is met de [[AVPU]] score:** Alert: het slachtoffer heeft spontaan de ogen open en spreekt met de hulpverlener.** Verbal: het slachtoffer opent de ogen pas wanneer de hulpverlener hem uitdrukkelijk aanspreekt.** Pain: het slachtoffer opent de ogen of reageert door te bewegen of te kreunen nadat de hulpverlener hem een [[pijnprikkel]] heeft toegediend.** Unresponsive: het slachtoffer reageert op geen enkele prikkel.* Kijk of er sprake is van een verschil in pupilgrootte ([[anisocorie]]).* Kijk of er bloed of [[hersenvocht]] ([[liquor]]) uit de neus of oren van het slachtoffer komt.* Controleer of het slachtoffer goed georiënteerd is, dat wil zeggen of hij weet wie hij is, waar hij is, welke dag het is en wat hij aan het doen was.Controleer op [[post-traumatische amnesie]].* Kijk of er tekenen zijn van uitval als gevolg van een [[dwarslaesie]].===Welke controles * Voer de [[BeFAST]]-test uit:** Face: Kijk naar het gelaat van het slachtoffer naar afhangende mondhoeken of afhangende oogleden** Arms: Vraag het slachtoffer om beide armen omhoog te brengen en te houden met de handpalm naar boven en hoede ogen te sluiten. Kijk of een van de armen uitzakt. (Let op: Voer deze test niet uit bij een verdenking op wervelletsel!)** Speech: beoordeel de spraak. Is er sprake van spreken met een dubbele tong, onsamenhangende spraak of onbegrip?** Time: ga na hoelang de klachten al bestaan en geef dit door aan de ambulancedienst. * Ga na of er sprake kan zijn van een andere stoornis in het bewustzijn: [[Aandoeningen:Flauwte|Flauwte]], [[Aandoeningen:Bewusteloosheid|Bewusteloosheid]], [[Intoxicaties:Algemeen|Vergiftigingen]], [[Intoxicaties:AlcoholDrugs|Alcohol en Drugs]], [[Aandoeningen:DiabetesMellitus|Diabetes Mellitus]], [[Aandoeningen:Epilepsie|Epilepsie]], [[Aandoeningen:WarmteKoudeLetsels|Warmte/Koudeletsels]].

===Handelingen in de ...Disability===Welke handelingenDe meeste bewustzijnsstoornissen kunnen niet door een eerstehulpverlener behandeld worden. Echter kan de eerstehulpverlener wel proberen erger te voorkomen en trachten een verslechtering van de toestand van het slachtoffer tegen te gaan.* Zorg voor een vrije luchtweg indien het slachtoffer bewusteloos is. Voer de [[kinlift]] uit, hoe waarom?of wanneer er geen sprake is van mogelijke [[wervelletsels]] leg het slachtoffer in de [[stabiele zijligging]].* Probeer na te gaan wat de oorzaak is van de verandering in het bewustzijn en behandel die indien mogelijk.

[[Wervelletsel==Bronvermeldingen==Op deze pagina wordt onder andere gebruik gemaakt van de volgende bronnen:Wervelletsel|wervelletsel]] [[Wervelletsel<ref name="atls">ATLS:Dwarslaesie|dwarslaesie]] [[Hersenletsel:Hersenletsel|hersenletsel]]Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6</ref><ref name="acutegnk">Acute Geneeskunde, zesde druk, Thijs et al. (Elsevier 2005) ISBN 90-352-2754-9</ref><ref name="medicals">Acute Medical Emergencies, The Practical Approach, Second Edition, Advanced Life Support Group (Wiley-Blackwell 2010) ISBN 978-0-7279-1854-3</ref><ref name=phtls>De Nederlandse Uitgave van Prehospital Trauma Life Support, NAEMT, Tweede druk (Elsevier Gezondheidszorg 2007) ISBN 978-0-323-03331-2</ref><ref>Blokboek Vaardigheden Acute Geneeskunde, Editie 2011-2012 (UMCN VAG)</ref><ref>SIGMA HANDBOEK, Daan Weerheijm</ref>

[[AandoeningenCategorie:Flauwte|Flauwte]] [[Aandoeningen:Bewusteloosheid|Bewusteloosheid]] [[Intoxicaties:Algemeen|Vergiftigingen]] [[Intoxicaties:AlcoholDrugs|Alcohol en Drugs]] [[Aandoeningen:DiabetesMellitus|Diabetes Mellitus]] [[Aandoeningen:Epilepsie|Epilepsie]] [[Aandoeningen:WarmteKoudeLetsels|Warmte/KoudeletselsABCDE]]