Automatische controleur, bot, bureaucraat, developer, redacteur, nuke, eindredacteur, toezichthouder, beheerder
5.533
bewerkingen
Wijzigingen
→Eerste stappen
|niveau= [[Handleiding#Niveau|Beginner/Gevorderd]]
|status= [[Handleiding#Status|Concept]]
}}
{{LinkBox1|
|LinkCategorie= Algemeen
|LinktitleOK= Brandwonden
|LinkOK= http://www.ehbo.nl/tips/brandwonden/
|LinktitleRK=
|LinkRK=
}}
* '''Waardoor?''': waardoor is de brandwond veroorzaakt? Door een hete vloeistof zoals water, thee, soep, olie? Door een [[chemische brandwonden|chemische stof]]? Welke chemische stof en in welke concentratie? Door contact met een heet voorwerp? Door [[elektriciteitsletsel|elektriciteit]]?
* '''Hoe lang?''': hoelang heeft het slachtoffer contact gehad met de hete vloeistof, hoe lang heeft er inwerking van warmte plaatsgevonden? Was er nog natte kleding over de wond, werd de kleding snel uitgetrokken? Bleef het slachtoffer plakken aan de hete uitlaat of ovenglas? Hoelang duurde het voordat de chemische stof kon worden weggespoeld? Langer contact met het hete oppervlak of de hete vloeistof zorgt voor ernstigere en diepere brandwonden.
* '''Hoeveel?''': hoeveel vloeistof is over het slachtoffer heen gekomen? Een mok? Een hele pan? Was er sprake van een steekvlam uit een oven of van benzinedampen? Een gastank?
* '''Hoe heet?''': wat was de temperatuur van de stof of het voorwerp bij de verbranding? Was er sprake van net gekookt water in de vorm van thee of koffie? Was de vloeistof al wat afgekoeld? Was er sprake van heet vet? Was er contact met een hete uitlaat?* '''Hoe lang?''': hoelang heeft het slachtoffer contact gehad met De soortelijke warmte van de (vloei)stof bepaalt ook de hete vloeistof? Was er nog natte kleding over ernst van de wondverbranding. De soortelijke warmte van heet water en gesmolten metalen is hoog, werd de kleding snel uitgetrokken? Bleef het slachtoffer plakken aan terwijl de soortelijke warmte van hete uitlaat of ovenglas? Hoelang duurde het voordat de chemische stof kon worden weggespoeld? Langer contact met het hete oppervlak of de hete vloeistof zorgt voor ernstigere en diepere brandwondenvetten laag is, zie ook [[#Achtergrond informatie: Energie van een hittebron|Energie van een hittebron]].
* '''Eerste Hulp?''': welke hulp is er reeds gestart door omstanders of het slachtoffer? Welke hulp heeft de eerstehulpverlener gegeven? Hoelang is er gekoeld, hoe is er gekoeld? Is er bij een chemische verbranding lang genoeg gespoeld (minimaal 45 min)?
Er zijn ook een aantal andere factoren die bijdragen aan de ernst van een verbranding. Deze factoren maken dat de uitkomst van een brandwond slechter kan zijn.
* '''Totaal verbrand lichaamsoppervlak (TVLO)''': de oppervlakte van het verbrande gebied bepaald mede de ernst van de brandwond uitgedrukt in het percentage van het totale lichaamsoppervlak. In het Engels wordt ook wel gesproken over 'Total Burned Surface Area' of 'TBSA'. Het totaal verbrand lichaamsoppervlak wordt bepaald door het gebied dat tweede- en/of derdegraads verband is. Eerstegraads verbrandingen tellen ''niet'' mee! Grotere oppervlakten geven een grotere kans op vochtverlies en daardoor [[shock]]. Voor de bepaling van de oppervlakte van het verbrande gebied gebruikt men de [[regel van negen]] of de 1%-regel. Zie ook hieronder.
Bij een TVLO van meer dan 15% bij volwassenen en 10% bij kinderen kan er zoveel vochtverlies optreden dat er een [[shock]] kan optreden.
* '''Diepte of gradatie''': de diepte van de brandwond is van grote invloed op de kans op spontane genezing en de noodzaak om het slachtoffer eventueel door te sturen naar een [[arts]]. Zie hieronder
* '''Lokatie''': de plaats van de verbranding kan maken dat er grotere kans is op functionele of cosmetische beperkingen als gevolg van littekenvorming. Gebieden waarin dit van belang kan zijn, zijn onder andere gewrichten, gelaat en geslachtsdelen. Daarnaast is een circulaire verbranding, waarbij de brandwond rondom een ledemaat, de nek, borstkas of buik zit gevaarlijk omdat de doorbloeding in gevaar kan komen.
* De '''1 procent regel''': een handige vuistregel is dat de hand van het slachtoffer met gesloten vingers 1 procent van zijn lichaamsoppervlak vertegenwoordigd.
Zie ook: de [[regel van negen]]. Een alternatief hiervoor is de [[Lund en Browder methode]].
===Handelen===
''Eerst water, de rest komt later!''
<br>
Ongeacht het type brandwond, is koelen de allereerste en meest belangrijke stap bij de behandeling van brandwonden. Koelen voorkomt verergering van de brandwond. Koelen gebeurt bij voorkeur met lauw-warm stromend kraanwaterzachtstromend leidingwater, maar indien dat niet voorhanden is is iedere vorm van water, ook slootwater, geoorloofd. Er wordt gedurende tenminste 10 minuten gekoeld, waarbij de tijd geobserveerd wordt. Het water waarmee gekoeld wordt mag niet te koud zijn, en moet een aangename temperatuur voor het slachtoffer hebben. Koel alleen de wond, voorkom dat het lichaam afkoelt. De optimale temperatuur voor het koelen van brandwonden ligt tussen de 15 en 25 graden Celcius.<ref name="IFARG11">International first aid and resuscitation guidelines 2011, (International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies, Geneva, 2011) http://www.ifrc.org</ref> Koelen met te koud water of ijs kan leiden tot [[onderkoeling]] van het slachtoffer en leidt tot verminderde warmteafgifte uit de huid als gevolgen van het samentrekken van de bloedvaatjes in de huid ([[vasoconstrictie]]<ref name="bwc"/>Cursusboek 'Brandwondbehandeling', Brandwondencentrum Beverwijk (Rode Kruis Ziekenhuis Beverwijk, 2012)</ref> Hierdoor kan de brandwond verergeren. Met name bij kinderen en bejaarden dient men extra alert op [[onderkoeling]] te zijn. Onthoudt Onthoud 'koel de brandwond, niet het slachtoffer'.
Koelen is zinvol tot 3 uur na het ontstaan van de brandwonden.<ref name="bwc" /> Verwijder alle sieraden rond vingers, polsen, enkels en de nek om bij eventuele zwelling afknelling van het lichaamsdeel te voorkomen. Eventueel wordt over vastzittende kleding heen gekoeld.
Voor koelen kan men buiten het ziekenhuis ook gebruik maken van [[brandwondenkompres]]sen met koelende gel, zoals [[WaterJel]] of [[Burnshield]]. Voordeel van deze kompressen is dat men door kan gaan met koelen terwijl men het slachtoffer naar de professionele hulpverlener brengt. Deze kompressen moeten echter niet langer dan 10-20 minuten gebruikt worden, omdat zij bij langer gebruik ook kunnen leiden tot verminderde warmte-afgifte en bij grote oppervlakten tot onderkoeling.<ref name="bwc"/>
Verwijder zo snel mogelijk -dus al tijdens het koelen- alle kleding, sieraden en luiers, ook indien deze aan de wond kleeft. Kleding en luiers houden warmte vast waardoor het koelen minder effectief is en de brandwond kan verergeren.<ref name="brandwondenstichting">Nederlandse Brandwonden Stichting, Brief aanpassing Eerste Hulpregels bij brandwonden, september 2018</ref>
====Doorverwijzen naar een arts====
Na het koelen wordt de afweging gemaakt of de brandwond door de eerstehulpverlener zelf behandeld kan worden, of dat deze door een arts gezien moet worden. Doorverwijzing naar een arts is noodzakelijk in de volgende gevallen:
* Alle tweede- en derdegraads verbrandingen (dus bij blaren, witte of zwarte huid)<ref name="okinstr"/> (conform [[Het Oranje Kruis Boekje]] 26ste druk) <ref name="OK">Het Oranje Kruis Boekje, 26ste druk, H. van der Pols (Het Oranje Kruis, 2011) ISBN 978-90-06-92171-7</ref><ref name="okinstr"/>
* De oppervlakte van de verbrande huid is meer dan 2-3% 2e of 3e graads (zie [[regel van negen]])
* [[Inhalatietrauma|Luchtwegverbrandingen]] (waarschuw 112!)
* Verbranding door een [[elektriciteitsletsel]] of bliksem
* [[Chemische verbrandingenbrandwonden]]
* Tweede- en derdegraads brandwonden over functionele gebieden (gelaat, handen, genitaliën, gewrichten)
* Circulaire brandwonden aan hals, borstkas en ledematen
Eerstegraads brandwonden behoeven, behalve koelen, geen verdere behandeling. Ze kunnen nog enige dagen pijnlijk zijn, maar genezen snel en zonder littekenvorming.
Bij tweede- en derdegraadsbrandwonden is de huid doorgaans niet meer intact of bestaat het risico dat blaren kapot gaan, waardoor er een infectierisico bestaat. De brandwonden worden zo schoon mogelijk afgedekt, bij voorkeur met een plastic huishoudfolie, steriel [[metallinegaas]]of een schone doek. Plastic huishoudfolie is doorgaans gemakkelijk voorhanden en eenvoudig aan te brengen. Het plakt niet aan de wond en de brandwond blijft goed zichtbaar voor beoordeling door een arts. Leg het bij voorkeur in lagen aan en niet circulair of strak om een ledemaat. Voorkom knelling. Dit [[Metallinegaas]] bevat een speciale laag waardoor het niet aan de wond blijft plakken en bij verbandwisselingen dus schade zou veroorzaken. Er zijn ook speciale kompressen die een koelende gel bevatten en daarmee de pijn verminderen, zoals [[WaterJel]]® of [[Burnshield]]®. Vooraf koelen met water is altijd essentieel. Het wordt afgeraden om Burnshield bij grote oppervlakken langer dan 30 minuten te gebruiken omdat hierdoor [[onderkoeling]] kan ontstaan en de wondgenezing negatief beïnvloed wordt. Deze kompressen kunnen in tegenstelling tot brandzalf zonder probleem gebruikt worden, ook wanneer het slachtoffer nog door een arts gezien moet worden. Deze gazen of kompressen kunnen met een [[hydrofiele zwachtel]] losjes worden vastgelegd. Bij grote oppervlakten kan men een schoon laken gebruiken.
Verwijder alle sieraden rond vingers, polsen, enkels en de nek om bij eventuele zwelling afknelling van het lichaamsdeel te voorkomen.
Het inademen van rook en hete gassen kan ook een bedreiging vormen voor de [[ademhaling]]. In rook zitten veel giftige gassen, waaronder [[koolstofmonoxide]] waardoor het zuurstoftransport in het bloed aangedaan kan zijn.
* Koelen met lauw stromend zachtstromend water, tenminste 10-15 minuten (pas op voor onderkoeling)
* Indien nodig alarmeren [[Hulpdiensten:112|hulpdiensten]]
* Wond bedekken met plastic huishoudfolie, Metallinegaas of een ander niet-verklevend gaas
** Laat blaren altijd intact!
** Gebruik eventueel [[WaterJel]]® of [[Burnshield]]®
* Maak een inschatting aan de hand van de oppervlakte en diepte of de wond door een arts gezien moet worden
===De eerste hulp bij brandwonden samengevat <ref name="brandwondenstichting">Nederlandse Brandwonden Stichting, Brief aanpassing Eerste Hulpregels bij brandwonden, september 2018</ref>:===
# Koel de brandwond 10 minuten met lauw zachtstromend leidingwater en verwijder zo snel mogelijk kleding, sieraden en de luier!
# Voorkom dat het lichaam teveel afkoelt. Koel alleen de wond!
# Bedek na het koelen de wond met plastic huishoudfolie, steriel verband of een schone doek.
# Smeer niets op de brandwond.
# Houd het slachtoffer warm met een deken.
# Waarschuw een arts bij blaren, een open wond en bij een elektrisch/chemisch letsel.
# Vervoer het brandwondenslachtoffer, indien mogelijk, zittend.
Zie ook de [[Regel van negen]].
| '''Conclusie''' || Brandwond || Chemische Brandwond || Bevriezingswond
|-
| '''Handelen''' || Koelen 10-15 minuten <br> Oppervlakte en gradatie? <br> [[Hulpdiensten:112|Professionele hulp?]] <br> Steriel afdekken || Denk aan veiligheid! <br> Spoelen 10-15 30 minuten <br> Oppervlakte en gradatie? <br> [[Hulpdiensten:112|Professionele hulp?]] <br> Steriel afdekken || Passief opwarmen <br> Oppervlakte en gradatie? <br> [[Hulpdiensten:112|Professionele hulp?]] <br> Steriel afdekken
|-
| '''Opmerkingen''' || Denk aan [[shock]]! || Denk aan stoornissen in de [[vitale functies]]! || Denk aan [[onderkoeling]]!
|}
==Achtergrond informatie: Energie van een hittebron==
==Bronvermelding==
<references/>
[[Categorie:Woordenlijst]][[Categorie:Thermische letsels]]
