Wijzigingen

{{LinkBox1| |LinkCategorie= Algemeen|LinktitleOK= Brandwonden|LinkOK= http://www.ehbo.nl/tips/brandwonden/|LinktitleRK= |LinkRK= }}  '''Brandwonden''' zijn specifieke [[huidverwondingen]] ontstaan als gevolg van inwerking van een warmtebron op de huid. Warmtebronnen zijn onder andere vuur, directe warmteoverdracht van een voorwerp, stralinswarmte, wrijvingswarmte of een chemische reactie op de [[huid]]. Brandwonden behoren tot de zogenaamde '''[[thermische letsels]]'''. [[Bevriezing]] en verbranding door [[chemische brandwonden|chemische reacties]] worden elders besproken. Brandwonden komen veelvuldig voor en veroorzaken grote invaliditeit indien niet goed behandeld. Dit is zowel cosmetisch door de vorming van littekens als functioneel door ernstige verlittekening van gewrichten. Preventie is bij brandwonden essentieel, immers, voorkomen is beter dan genezen.  Jaarlijks melden zich ruim 35.000 mensen met brandwonden bij de huisarts en worden 13.000 mensen op [[Spoedeisende Hulp]] of in het [[ziekenhuis]] behandeld als gevolg van [[thermische letsels]]. Ongeveer 1700 mensen worden opgenomen in algemene ziekenhuizen en 600 mensen worden opgenomen en behandeld in een van de drie brandwondencentra in ons land.<ref name="bwc">Cursusboek 'Cursus Brandwondbehandeling', Brandwondencentrum Beverwijk 2012</ref> Nederland kent drie gespecialiseerde brandwondencentra, namelijk Beverwijk, Rotterdam en Groningen. In deze speciale ziekenhuizen zijn gespecialiseerde artsen en medisch personeel werkzaam op het gebied van brandwondenzorg. Er is veel ervaring met de acute opvang van brandwondenslachtoffers, maar ook met de behandelingen die op lange termijn nodig zijn en met nazorg. Het grootste deel van de verbrandingen vindt plaats in de thuissituatie (ruim 80%), daarnaast vindt ongeveer 10% plaats in recreatiegebieden en de overige 10% in het verkeer, op het werk en in de industrie.<ref name="bwc"/> In 40% van de gevallen zijn de slachtoffers kinderen tussen de 0 en 14 jaar oud. <ref name="okinstr">Handleiding Instructeurs Eerste Hulp, bij 26ste druk, 2e oplage (Het Oranje Kruis, 2011)</ref> ===Ernst van brandwonden===De ernst en diepte van brandwonden wordt door een aantal factoren bepaald, die aan het slachtoffer of omstanders moeten worden uitgevraagd en moeten worden overgedragen aan [[professionele hulpverleners]]. Hiervoor zijn vijf vragen van belang.<ref name="bwc"/> * '''Waardoor?''': waardoor is de brandwond veroorzaakt? Door een hete vloeistof zoals water, thee, soep, olie? Door een [[chemische brandwonden|chemische stof]]? Welke chemische stof en in welke concentratie? Door contact met een heet voorwerp? Door [[elektriciteitsletsel|elektriciteit]]?* '''Hoe lang?''': hoelang heeft het slachtoffer contact gehad met de hete vloeistof, hoe lang heeft er inwerking van warmte plaatsgevonden? Was er nog natte kleding over de wond, werd de kleding snel uitgetrokken? Bleef het slachtoffer plakken aan de hete uitlaat of ovenglas? Hoelang duurde het voordat de chemische stof kon worden weggespoeld? Langer contact met het hete oppervlak of de hete vloeistof zorgt voor ernstigere en diepere brandwonden.* '''Hoeveel?''': hoeveel vloeistof is over het slachtoffer heen gekomen? Een mok? Een hele pan? Was er sprake van een steekvlam uit een oven of van benzinedampen? Een gastank?* '''Hoe heet?''': wat was de temperatuur van de stof of het voorwerp bij de verbranding? Was er sprake van net gekookt water in de vorm van thee of koffie? Was de vloeistof al wat afgekoeld? Was er sprake van heet vet? Was er contact met een hete uitlaat? De soortelijke warmte van de (vloei)stof bepaalt ook de ernst van de verbranding. De soortelijke warmte van heet water en gesmolten metalen is hoog, terwijl de soortelijke warmte van hete vetten laag is, zie ook [[#Achtergrond informatie: Energie van een hittebron|Energie van een hittebron]].* '''Eerste Hulp?''': welke hulp is er reeds gestart door omstanders of het slachtoffer? Welke hulp heeft de eerstehulpverlener gegeven? Hoelang is er gekoeld, hoe is er gekoeld? Is er bij een chemische verbranding lang genoeg gespoeld (minimaal 45 min)? Er zijn ook een aantal andere factoren die bijdragen aan de ernst van een verbranding. Deze factoren maken dat de uitkomst van een brandwond slechter kan zijn.* '''Totaal verbrand lichaamsoppervlak (TVLO)''': de oppervlakte van het verbrande gebied bepaald mede de ernst van de brandwond uitgedrukt in het percentage van het totale lichaamsoppervlak. In het Engels wordt ook wel gesproken over 'Total Burned Surface Area' of 'TBSA'. Het totaal verbrand lichaamsoppervlak wordt bepaald door het gebied dat tweede- en/of derdegraads verband is. Eerstegraads verbrandingen tellen ''niet'' mee! Grotere oppervlakten geven een grotere kans op vochtverlies en daardoor [[shock]]. Voor de bepaling van de oppervlakte van het verbrande gebied gebruikt men de [[regel van negen]] of de 1%-regel. Zie ook hieronder. Bij een TVLO van meer dan 15% bij volwassenen en 10% bij kinderen kan er zoveel vochtverlies optreden dat er een [[shock]] kan optreden. * '''Diepte of gradatie''': de diepte van de brandwond is van grote invloed op de kans op spontane genezing en de noodzaak om het slachtoffer eventueel door te sturen naar een [[arts]]. Zie hieronder* '''Lokatie''': de plaats van de verbranding kan maken dat er grotere kans is op functionele of cosmetische beperkingen als gevolg van littekenvorming. Gebieden waarin dit van belang kan zijn, zijn onder andere gewrichten, gelaat en geslachtsdelen. Daarnaast is een circulaire verbranding, waarbij de brandwond rondom een ledemaat, de nek, borstkas of buik zit gevaarlijk omdat de doorbloeding in gevaar kan komen.* '''Besmetting''': blootstelling van de wond aan vuil en ziektekiemen maakt het risico op een ontsteking groter. Ook spelen de leeftijd van het slachtoffer en bijkomende letsels een belangrijke rol. Met name kinderen en ouderen hebben een groter risico op complicaties bij brandwonden. Kinderen hebben een dunnere huid en naar verhouding een ongunstige verhouding tussen de oppervlakte en inhoud van het lichaam, ze raken sneller in [[shock]] en hebben naar verhouding een groter verbrand lichaamsoppervlak. Ouderen hebben een dunnere huid en minder reserves, brandwonden gaan sneller de diepte in en ook zij hebben een groter risico op het ontwikkelen van [[shock]] als gevolg van verlies van vocht.

Brandwonden worden ingedeeld op ernst, aan de hand van hoeveel huidlagen zijn aangedaan. Er zijn hiervoor twee veelgebruikte indelingen: in Graden 1 tot en met 3 en op grond van de aangedane huidlagen. Soms wordt er ook gesproken van een 4e graad. Voor de Eerste Hulp wordt gebruik gemaakt van de gradaties 1 t/m 3.

! Gradatie !! Diepte !! Symptomen !! Gevoeligheid !! Refill[[Capillary refill]]

| Ie || Oppervlakkig || Rood, gezwollen || Pijnlijk || Normaal/Verhoogd

| IIe || Oppervlakkig dermis || Roodof roze, glanzende huid, gezwollen, blaarvorming || Zeer pijnlijk || Normaal/Verhoogd

| || Intermediair dermis || Roodof roze, glanzende huid, gezwollen, blaarvorming || Zeer pijnlijk || Verlaagd

| || Diep dermis || Rood, roze of rood/wit mottig aspect, vaak matte huid, gezwollen, blaarvorming, ernstige ontvelling || Niet pijnlijk || Verlaagd/Afwezig

| IIIe || Volledige verlies<br>huid || Wit, beige, mat-rood of verkoold || Niet pijnlijk || Afwezig

De ernst Wanneer er sprake is van brandwonden wordt behalve door de diepte ook bepaald door de oppervlakte blaarvorming is er per definitie sprake van de huid dat is aangedaanminimaal tweedegraads verbranding. Factoren die mede de ernst van Bij een eerstegraads verbranding zijn er géén blaren. Een derdegraads brandwond bepalen zijn onder andere:* Oppervlakte dat aan hitte is blootgesteld* Duur van de blootstelling aan hitte* Soort verbranding en per definitie niet pijnlijk in het type (vloei)stof waaraan het slachtoffer is blootgesteld* De plaats van de verbranding, in functionele gebiedenderdegraads verbrandde gebied, circulaire verbranding* Blootstelling van de wond aan vuil en ziektekiemen* Gradatie van de brandwond en het oppervlak (bij grotere brandwonden groter vochtverlies)* Effectief koelen van maar rondom de derdegraads brandwondis altijd een gebied tweedegraads aanwezig dat wel pijnlijk is.

Ook spelen de leeftijd van het slachtoffer en bijkomende letsels een belangrijke rol. Met name kinderen en ouderen hebben een groter risico op complicaties De [[capillary refill]] is bij diepere brandwondenvertraagd of afwezig. Kinderen hebben Wanneer roodheid niet wegdrukbaar is, is er sprake van een dunnere huid ernstige verbranding omdat de bloedvaatjes beschadigd zijn geraakt en naar verhouding de roodheid veroorzaakt is door bloed buiten de vaatjes. Het is goed om te weten dat een ongunstige verhouding tussen brandwond in de oppervlakte en inhoud loop van het lichaamde tijd dieper kan worden. Zo kan een eerstegraads brandwond die in eerste instantie geen blaren heeft, ze raken sneller later op de dag of de volgende dag toch blaarvorming laten zien. De eerstegraads brandwond is dan overgegaan in een tweedegraads brandwond. Bij grote oppervlakten wordt dan alsnog een [[shockarts]] en hebben naar verhouding een groter verbrand oppervlak. Ouderen hebben een dunnere huid en minder reserves, brandwonden gaan sneller de diepte iningeschakeld.

Zoals boven beschreven zijn er meerdere mogelijkheden om brandwonden in te delen. Voor de Eerste Hulp is de indeling in Graden gradaties of graden het meest geschikt.* Een '''eerstegraads brandwond ''' wordt gekenmerkt door roodheid van de huid, zwelling van de huid en pijn. Als op de verbrande huid geduwd wordt zal de [[capillary refill]] zeer snel zijn. Dit doordat er een verhoogde doorbloeding van de huid is, die vaak ook warm aanvoelt.* Een '''tweedegraads brandwond ''' heeft behalve roodheid en zwelling van de huid ook laarvormingblaarvorming, doordat de bovenste huidlaag is heeft los gelaten. Vaak ziet de huid er rood of roze uit, met een glanzend aspect. De blaren zijn meestal gevuld met helder weefselvocht. De huid is extreem pijnlijk. Bij een oppervlakkige tweedegraads brandwond is [[capillary refill]] ter plaatse van brandwond normaal of versneld. De lederhuid is niet ernstig beschadigd. Is de capillary refill echter vertraagd of afwezig, dan is er tot diep in de lederhuid schade. Diepere tweedegraads brandwonden zien vaak wat matter en niet mooi egaal rood of roze.* Een '''derdegraads brandwond ''' kenmerkt zich door ernstige schade aan de huid. Er is een dieprode of witte kleur, door verbranding door vuur is de huid soms verkoold. Er is geen [[capillary refill]] en het gebied dat derdegraads verbrand is, is ongevoelig.

* Een '''vierdegraads brandwond ''' heeft ook verbranding van de onder de huid liggende weefsels, zoals spieren, pezen en botten. <br><br>

Bij Het '''Totaal Verbrand Lichaamsoppervlak''' of '''TVLO''' wordt bepaald door het percentage van het lichaamsoppervlak dat tweede- en /of derdegraads verbrand is. Eerstegraads verbrandingen worden hierbij niet meegerekend. Het bepalen van het TVLO is het van belang de oppervlakte van het verbande gebied in om een inschatting te schatten. Hiervoor zijn diverse methoden beschikbaar, zoals de 'maken of verwijzing naar een [[arts]] of [[Regel Spoedeisende hulp]] nodig is en hoe groot het risico is op het optreden van negen[[shock]]'en andere complicaties. Een handige vuistregel is dat de hand van Professionele hulpverleners gebruiken deze methode ook om het slachtoffer met gesloten vingers 1 procent eventueel door te verwijzen naar een van zijn lichaamsoppervlak vertegenwoordigdde brandwondencentra.

Er zijn diverse methoden beschikbaar om de oppervlakte van het verbrande gebied te berekenen. * De '''[[Regel van negen]]''': het (volwassen) lichaam wordt opgedeeld in delen van 9% van het totale lichaamsoppervlak. Zo vormen het hoofd, een arm 9%. De voorzijde van borstkas en buik vormen samen 18%, de achterzijde van borstkas en rug vormen samen ook 18%. Een been is 18%. Opgeteld kom je dan op: hoofd 9% + armen 9% en 9% + voorzijde borstkas/buik 18% + achterzijde borstkas/rug 18% + benen 18% en 18% = totaal 99%. De ene procent die rest wordt ingenomen door de geslachtsdelen.* De '''1 procent regel''': een handige vuistregel is dat de hand van het slachtoffer met gesloten vingers 1 procent van zijn lichaamsoppervlak vertegenwoordigd. Zie ook: de [[regel van negen]]. Een alternatief hiervoor is de [[Lund en Browder methode]].

[[Bestand:KoelenBrandwond.jpg|200px|thumb|right|Het koelen van een brandwond onder lauw-warm, stromend water.]]

Indien het slachtoffer nog in brand staat, dient het eerst geblust te worden. Denk hierbij aan je eigen veiligheid! Gebruik een [[branddeken]] (denk aan het [[branddeken#schoorsteeneffect|schoorsteeneffect]]!)of rol het slachtoffer over de grond en druk de vlammen uit met een niet-brandbaar stuk kleding. <br>

Ongeacht het type brandwond, is koelen is de allereerste en meest belangrijke stap bij de behandeling van brandwonden. Koelen voorkomt verergering van de brandwond. Koelen gebeurt bij voorkeur met lauw stromend kraanwaterzachtstromend leidingwater, maar indien dat niet voorhanden is is iedere vorm van water, ook slootwater, geoorloofd. Er wordt gedurende tenminste 10 tot 15 minuten gekoeld, waarbij de tijd geobserveerd wordt. Het water waarmee gekoeld wordt mag niet te koud zijn, omdat dit en moet een aangename temperatuur voor het slachtoffer hebben. Koel alleen de wond, voorkom dat het lichaam afkoelt. De optimale temperatuur voor het koelen onprettig maakt van brandwonden ligt tussen de 15 en het risico op 25 graden Celcius.<ref name="IFARG11">International first aid and resuscitation guidelines 2011, (International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies, Geneva, 2011) http://www.ifrc.org</ref> Koelen met te koud water of ijs kan leiden tot [[onderkoeling ]] van het slachtoffer vergrooten leidt tot verminderde warmteafgifte uit de huid als gevolgen van het samentrekken van de bloedvaatjes in de huid ([[vasoconstrictie]]<ref name="bwc">Cursusboek 'Brandwondbehandeling', Brandwondencentrum Beverwijk (Rode Kruis Ziekenhuis Beverwijk, 2012)</ref> Hierdoor kan de brandwond verergeren. Met name bij kinderen en bejaarden dient men extra alert hierop op [[onderkoeling]] te zijn. Onthoud 'koel de brandwond, niet het slachtoffer'.  Koelen is zinvol tot 3 uur na het ontstaan van de brandwonden.<ref name="bwc" /> Verwijder alle sieraden rond vingers, polsen, enkels en de nek om bij eventuele zwelling afknelling van het lichaamsdeel te voorkomen. Eventueel wordt over vastzittende kleding heen gekoeld.<br>

 Voor koelen kan men buiten het ziekenhuis ook gebruik maken van [[brandwondenkompres]]sen met koelende gel, zoals [[WaterJel]] of [[Burnshield]]. Voordeel van deze kompressen is dat men door kan gaan met koelen terwijl men het slachtoffer naar de professionele hulpverlener brengt. Deze kompressen moeten echter niet langer dan 10-20 minuten gebruikt worden, omdat zij bij langer gebruik ook kunnen leiden tot verminderde warmte-afgifte en bij grote oppervlakten tot onderkoeling.<brref name="bwc"/> Verwijder zo snel mogelijk -dus al tijdens het koelen- alle kleding, sieraden en luiers, ook indien deze aan de wond kleeft. Kleding en luiers houden warmte vast waardoor het koelen minder effectief is en de brandwond kan verergeren.<brref name="brandwondenstichting">Nederlandse Brandwonden Stichting, Brief aanpassing Eerste Hulpregels bij brandwonden, september 2018</ref> ====Doorverwijzen naar een arts====

* Alle tweede- en derdegraads verbrandingen(dus bij blaren, witte of zwarte huid)<ref name="okinstr"/> (conform [[Het Oranje Kruis Boekje]] 26ste druk)<ref name="OK">Het Oranje Kruis Boekje, 26ste druk, H. van der Pols (Het Oranje Kruis, 2011) ISBN 978-90-06-92171-7</ref>* De oppervlakte van de verbrande huid is meer dan 92-3% 2e of 3e graads (zie [[regel van negen]])

* Verbranding door een electriciteitsletsel [[elektriciteitsletsel]] of bliksem* [[Chemische verbrandingenbrandwonden]]* Brandwonden Tweede- en derdegraads brandwonden over functionele gebieden (gelaat, handen, genitaliën, gewrichten)

Bij tweede- en derdegraadsbrandwonden is de huid doorgaans niet meer intact of bestaat het risico dat blaren kapot gaan, waardoor er een infectierisico bestaat. De brandwonden worden zo schoon mogelijk afgedekt, bij voorkeur met een plastic huishoudfolie, steriel [[metallinegaas]]of een schone doek. Plastic huishoudfolie is doorgaans gemakkelijk voorhanden en eenvoudig aan te brengen. Het plakt niet aan de wond en de brandwond blijft goed zichtbaar voor beoordeling door een arts. Leg het bij voorkeur in lagen aan en niet circulair of strak om een ledemaat. Voorkom knelling. Dit  [[Metallinegaas]] bevat een speciale laag waardoor het niet aan de wond blijft plakken en bij verbandwisselingen dus schade zou veroorzaken. Er zijn ook speciale kompressen die een koelende gel bevatten en daarmee de pijn verminderen, zoals [[WaterJel]]® of [[Burnshield]]®. Vooraf koelen met water is altijd essentieel. Het wordt afgeraden om Burnshield bij grote oppervlakken langer dan 30 minuten te gebruiken omdat hierdoor [[onderkoeling]] kan ontstaan en de wondgenezing negatief beïnvloed wordt. Deze kompressen kunnen in tegenstelling tot brandzalf zonder probleem gebruikt worden, ook wanneer het slachtoffer nog door een arts gezien moet worden. Deze gazen of kompressen kunnen met een [[hydrofiele zwachtel]] losjes worden vastgelegd. Bij grote oppervlakten kan men een schoon laken gebruiken.

* Koelen met lauw stromend zachtstromend water, tenminste 10-15 minuten (pas op voor onderkoeling)

* Wond bedekken met plastic huishoudfolie, Metallinegaas of een ander niet-verklevend gaas

| '''Handelen''' || Koelen 10-15 minuten <br> Oppervlakte en gradatie? <br> [[Hulpdiensten:112|Professionele hulp?]] <br> Steriel afdekken || Denk aan veiligheid! <br> Spoelen 10-15 30 minuten <br> Oppervlakte en gradatie? <br> [[Hulpdiensten:112|Professionele hulp?]] <br> Steriel afdekken || Passief opwarmen <br> Oppervlakte en gradatie? <br> [[Hulpdiensten:112|Professionele hulp?]] <br> Steriel afdekken