12
bewerkingen
Wijzigingen
→Verwijzingen Airway
{{Status|
|mainauthor= [[Pim]]
|supervisor= [[Pim]]
|coauthor= [[]]
|controller= [[Daan]]
|niveau= [[Handleiding#Niveau|Gevorderd]]
|status= [[Handleiding#Status|Incompleet]]
}}
Het protocolonderdeel '''Airway and C-Spine''' ([[nekwervelkolom]]) kan worden onderverdeeld in twee onderdelen, het vrijhouden of vrij maken van de luchtweg en het [[immobiliseren van de nekwervelkolom]] als het [[ongevalsmechanisme]] of de klachten van het slachtoffer daar aanleiding toe geven.
==Airway==
===Anatomie===
De airway (luchtweg) van de mens bestaat uit de mond en keelholte, het strottenhoofd, die overgaat in de [[luchtpijp]] ([[trachea]]). Achter de luchtweg ligt de [[slokdarm]] (oesophagus).
Na de hogere luchtwegen komen de lagere luchtwegen. De luchtpijp vertakt zich in 2 hoofdbronchiën die zich ieder weer vertakken in diverse kleinere bronchiën. De kleinste eenheden van de [[longen]] zijn de alveoli of longblaasjes: kleine blaasjes waarvan de wand zo dun is dat de zuurstof er doorheen kan, het bloed in. Hier vindt de [[gaswisseling]] plaats: zuurstof (O2) het bloed in, koolzuur (CO2) het bloed uit.
De airway (luchtweg) luchtwegen beginnen bij de ingang van mond en neus en reiken tot aan de mens bestaat uit alveoli in de longen. Dit betekent dat ook de mond - en keelholte, die overgaat in tot de luchtpijp (trachea). Achter de luchtweg ligt luchtwegen gerekend worden en dat na inademing vanuit mond of neus de slokdarm (oesophagus). <br>Na lucht via de hogere luchtwegen komen keel naar de lagere luchtwegen. De trachea vertakt zich in 2 hoofdbronchiën die zich ieder weer vertakken in diverse kleinere wordt geleid om vervolgens via de bronchiën. De kleinste eenheden van de longen zijn en bronchiolen bij de alveoli: kleine blaasjes waarvan terecht te komen waar de wand zo dun gaswisseling plaatsvindt. Een vrije luchtweg is dat eenabsolute voorwaarde voor een goede ademhaling en behoeft op grond daarvan vroegtijdig de zuurstof er doorheen kan, het bloed in[[ABCDE-methodiek]] aandacht. Hier vindt Essentieel is dan ook om bedreigingen van de gaswisseling plaats: zuurstof (O2) het bloed in, koolzuur vrije luchtweg snel te herkennen en (CO2indien mogelijk) het bloed uitte behandelen.
===Normale functie===
Bij een slachtoffer dat bij [[bewustzijn]] is wordt de luchtweg door diverse reflexen open of vrij gehouden. Dit zijn onder andere het afsluiten van de luchtpijp met het strotteklepje en de hoestreflex. Bij een bewusteloos slachtoffer zakt de tongbasis naar achteren omdat deze slap wordt, waardoor de luchtweg geblokkeerd kan raken. Meestal kan dit met een simpele [[kinlift]] verholpen worden, soms zijn extra handelingen nodig.
Tegelijk met de airway, moet ook de cervicale [[wervelkolom]] (CWK, de nek) gestabiliseerd worden.
De luchtweg is het eerste onderdeel dat aan bod komt in de zorg voor slachtoffers na een ernstig ongeval of onwelwording. Een geblokkeerde luchtweg is altijd direct dodelijk: er is geen aanvoer meer van [[zuurstof]] waardoor de voorraad in de [[rode bloedcellen]] snel opraakt. De hersenen kunnen hooguit vijf minuten zonder zuurstof voordat onherstelbare schade optreedt. [[Zuurstoftekort]] is dodelijk.
===Oorzaken van stoornissen in de Airway===
Er zijn diverse factoren die een bedreiging van de luchtwegen kunnen veroorzaken. Een [[Luchtwegbelemmering|belemmering]] van de luchtwegen kan volledig of gedeeltelijk zijn. Een volledige [[luchtwegbelemmering]] leidt snel tot ernstige verstoringen in de [[vitale functies]] en zal door [[zuurstoftekort]] leiden tot [[bewustzijnsverlies]] en een [[circulatiestilstand]]. Ook een gedeeltelijke belemmering kan ernstige problemen geven en stoornissen in de [[vitale functies]] veroorzaken.
In de eerste plaats kan een obstructie van de luchtweg veroorzaakt worden door het lichaam zelf. Indien het slachtoffer het bewustzijn verliest, zullen de meeste spieren, inclusief tong en kaakspieren verslappen waardoor bij een slachtoffer in rugligging de tong achter in de keel zakt en de luchtweg blokkeert. Daarnaast zorgt bewusteloosheid ook voor verslapping van het zachte verhemelte en veranderingen in het strottenhoofd ([[larynx]]), waardoor een obstructie kan ontstaan. De verstoring van het [[bewustzijn]] kan vele oorzaken hebben.
Tevens kan een voorwerp ([[corpus alienum]]) de luchtweg blokkeren. Dat kan voedsel of snoep zijn, maar ook gebruiksvoorwerpen zoals knikkers, sierraden of gebitselementen. Daarnaast kan de luchtweg belemmerd worden door bloed, braaksel of water. Ook een [[trauma]] van het aangezicht kan door vervorming van de kaakbeenderen en bloeding leiden tot belemmeringen van de luchtweg.
De luchtwegen zijn bekleed met slijmvliezen en deze kunnen als gevolg van een ernstige [[allergische reactie]] ([[anafylaxie]]), door etsing met een bijtende stof of door het inhaleren van hete lucht, rook of vuur opzwellen ([[inhalatietrauma]]) en de diameter van de luchtwegen verkleinen of zelfs volledig blokkeren. Er kan zwelling zijn van de tong en het gelaat. Ook direct trauma van buitenaf, zoals een klap tegen het strottenhoofd kan de luchtwegen beschadigen. Door manipulatie van de keel en het strottenhoofd kan bij bewustelozen een spasme van het strottenhoofd optreden ([[laryngospasme]]), waardoor een gedeeltelijke- of volledige blokkade van de luchtweg kan optreden. Dit kan ook gebeuren indien bij een niet geheel [[bewusteloos]] slachtoffer een tijdelijke luchtweg geplaatst wordt, zoals een [[Mayotube]].
# [[Bewusteloosheid]] of een [[verminderd bewustzijn]]
# Vreemd voorwerp ([[corpus alienum]]: kauwgom, gebitselement etc )
# [[Inhalatietrauma]]
# [[Anafylaxie|Allergische reactie/anafylaxie]]
# Slijm, braaksel of bloed in de luchtwegen
# [[Aangezichtsletsel]] of [[kaakletsel]]
# Letsels van de hals en [[larynx]] (strottenhoofd)
# Spasme van het strottenhoofd ([[laryngospasme]])
Een bedreiging van de luchtwegen kan op verschillende niveau's optreden:
{| class="wikitable"
|-
! Anatomisch niveau !! Probleem !! Ziektebeelden
|-
| Mond/keelholte || Zwelling van de tong || [[Anafylaxie]]
|-
| || Zwelling van de slijmvliezen || [[Anafylaxie]], [[Inhalatietrauma]]
|-
| || Obstructie door de tong bij<br>bewusteloosheid || [[Bewusteloosheid]]
|-
| Strottenhoofd ([[Larynx]]) || Zwelling van de slijmvliezen || [[Anafylaxie]], [[Inhalatietrauma]], trauma strottenhoofd
|-
| || Stembandspasme ([[Laryngospasme]]) || Manipulatie in de keel, trauma strottenhoofd
|-
| || Vreemd voorwerp || [[corpus alienum]], [[Luchtwegbelemmering]]
|-
| || Direct trauma || -
|-
| Luchtpijp ([[Trachea]]) || Vreemd voorwerp || [[Luchtwegbelemmering]]
|-
| || Zwelling van de slijmvliezen || [[Anafylaxie]], [[Inhalatietrauma]]
|-
| Lagere [[luchtwegen]]/bronchiën || [[Bronchospasme]] || [[Anafylaxie]], [[Astma]], [[COPD]]
|-
| || Pneumothorax || [[Pneumothorax]], [[Spanningspneumothorax]]
|-
| || [[Longoedeem]] || [[Hartinfarct]]
|}
===Herkennen van afwijkingen===
Een volledig geblokkeerde luchtweg kenmerkt zich door de afwezigheid van ademhaling (niet voelbaar, niet hoorbaar) en het onvermogen om te spreken of te hoesten. Er is hevige paniek bij het slachtoffer, deze zal naar de keel grijpen en rood aanlopen. Het slachtoffer doet verwoede pogingen toch te ademen, en zal daarbij alle hulp[[ademhalingsspieren]] trachten te benutten. Dit ziet er uit als zigzag bewegingen, pogingen tot buikademhaling en gebruik van de spieren in de nek.
Een gedeeltelijk geblokkeerde luchtweg kenmerkt zich door luidruchtige ademhaling, gierend of gorgelend. Er is sprake van paniek en ook hier kan het slachtoffer grote moeite hebben te ademen. De hulp[[ademhalingsspieren]] worden gebruikt.
Bijgeluiden bij de ademhaling zijn een sterk signaal voor een gedeeltelijke obstructie van de luchtwegen. Er kan sprake zijn van een gierend geluid bij inademing (inspiratoire [[stridor]]), door bijvoorbeeld een obstructie ter hoogte van de [[larynx]] of daarboven. Ook bij uitademing kan een gierend geluid optreden (ook wel piepen of [[wheezing]] genoemd), als gevolg van een obstructie in de lagere luchtwegen, onder de [[larynx]]. Dit kan onder andere veroorzaakt worden door slijm, [[bronchoconstrictie]] zoals bij astma of een [[allergische reactie]]. Snurkende geluiden worden meestal veroorzaakt door (gedeeltelijke) blokkade van de bovenste luchtwegen door verslapping van de [[tongbasis]] bij bewusteloosheid. Heesheid kan een teken zijn van beschadiging van de adamsappel ([[larynx]]), vaak zijn er dan ook zwellingen of verwondingen in de hals.
Slachtoffers met problemen in de Airway kunnen door zuurstoftekort in de hersenen ([[hypoxemie]]) erg onrustig zijn en 'vechten' tegen de hulpverleners.
====Bewusteloosheid====
Een slachtoffer dat bewusteloos is en op de rug ligt zal door verslapping van de spieren een bedreigde luchtweg ontwikkelen. Er is sprake van een snurkende ademhaling.
===Afwijkingen in de Airway=Aangezichts- en halsletsel====Bij een [[aangezichtsletsel]] kan de luchtweg door vervorming en bloeding bedreigd raken. De kaak en het gezicht kan vervormd zijn, gebitselementen kunnen los zitten en er kan bloed in de mond aanwezig zijn. Letsels van de hals kunnen schade geven aan de adamsappel ([[larynx]]), met heesheid als gevolg.
Kijk verder specifiek naar: bloed, braaksel, water of andere voorwerpen in mond en keel. Laat het slachtoffer alle losse voorwerken uit de mond verwijderen.
komst van de ambulance afwachten.
===Samenvatting===
In essentie gaat het in er in het onderdeel '''Airway''' om (potentiële) bedreigingen van de luchtweg snel te herkennen en te behandelen, waarbij men de [[nekwervelkolom]] beschermt.
===Verwijzingen Airway===
* [[Ademhalingsstelsel]]
* [[Heimlichmanoeuvre]]
* [[Chinlift]]
* [[Jawthrust]]
* [[Mayotube]]
* [[C-Spine]]
==C-spine (de nekwervelkolom)==
===Anatomie===
De nekwervelkolom ook wel cervicale wervelkolom, CWK of C-spine genoemd, bevat net als de rest van de wervelkolom het ruggenmerg dat tussen hersenen en lichaam loopt en bestaat zelf uit botstructuren en weke delen zoals ligamenten.
===Normale functie===
Wegens de grote mobiliteit van de nek, zijn deze structuren erg gevoelig voor letsel en is de kans groot dat na een [[hoogenergetisch trauma]] of een plotseling trauma aan de nek botbreuken van de [[wervelletsel|nekwervelkolom]] optreden. De oorzaken voor letsel aan de cervicale wervelkolom zijn voornamelijk ongelukken met motorvoertuigen (50%), vallen van hoogte (20%) en sporten (15%). De rest wordt veroorzaakt door inter-persoonlijk geweld. In de [[ABCDE-methodiek]] is daarom apart aandacht voor [[immobilisatie van de nekwervelkolom]] en het hoofd, met name ook omdat na het ongeval de nek gemakkelijk bewogen wordt door slachtoffer of omstanders, terwijl de rug vaak in dezelfde houding blijft omdat het slachtoffer niet bewogen wordt.
===Afwijkingen in de C-Spine===
De [[cervicale wervelkolom]] (of [[nekwervelkolom]] bestaat uit zeven wervels, met bijbehorende tussenwervelschijven en ligamenten die ervoor zorgen dat de wervelkolom als een stevig geheel beweegt. Door deze stevigheid wordt letsel aan het ruggenmerg voorkomen. Bij [[hoogenergetische traumata]] ([[HET]]), kan er echter dusdanig veel kracht worden uitgeoefend op de cervicale wervelkolom, waardoor deze mechanisch onstabiel wordt en de onderdelen niet meer op hun plek worden gehouden. Door de ontstane instabiliteit kan er gemakkelijker letsel ontstaan, zoals breuken en ontwrichtingen. Het ruggenmerg kan dan geheel of gedeeltelijk aangetast worden door scherpe botstukken die de zenuwen kunnen doorsnijden. Tevens kunnen er door het geweld bloedingen en oedeem (vochtophoping) ontstaan die druk op de zenuwen uitoefenen. Beide mechanismen zorgen ervoor dat zenuwen zowel vanaf en naar de hersenen niet meer functioneren met als gevolg neurologische uitval, oftewel een dwarslaesie.
===Symptomen en klachten===
Een dergelijke dwarslaesie kan zich uiten in krachtsverlies van de ledematen, gevoelsverlies of tintelingen in armen en benen. Het slachtoffer kan ook last hebben van een dof gevoel in de aangedane zenuwen. Bij hoge doorsnijding boven de 4e nekwervel, kan de ademhaling uitvallen omdat het diafragma dan niet meer werkt. Vaak is er ook sprake van lokale klachten zoals nekpijn of pijn bij bewegen van de nek. Men moet ook beducht zijn voor een neurogene shock (zie hoofdstuk Circulation). Ben er op bedacht dat er [[afleidende letsels]] ([[distracting injuries]]) kunnen zijn waardoor het slachtoffer de pijn in de nek niet noemt of niet opmerkt!
{| class="wikitable"
|-
! Alarmsymptomen !! Koptekst
|-
| Celtekst Pijn in nek of rug || CeltekstPriapisme
|-
| Celtekst Urineverlies || CeltekstBewusteloosheid
|-
| Celtekst Onvermogen te bewegen || CeltekstVerwondingen in de nek
|-
| Celtekst Gevoelsstoornissen || CeltekstVerwondingen aan het hoofd
|}
===Controles in de ...C-spine===Welke Voor de eerstehulpverlener zijn de controles bij C-Spine beperkt tot het stellen van vragen en hoe?te beoordelen of er op grond van het [[ongevalsmechanisme]] sprake kan zijn van letsel aan de nekwervelkolom. Benader het slachtoffer in zijn gezichtsveld om te voorkomen dat hij het hoofd draait. Vraag het slachtoffer het hoofd en lichaam niet te bewegen en geen 'Ja' of 'Nee' te knikken. Vraag of er pijn is in de nek of rug en of hij gevoelsstoornissen heeft in de armen of benen. Ga het [[ongevalsmechanisme]] na.
===Handelingen in de ...C-Spine===Welke handelingen[[Bestand:manfix1.jpg|200px|thumb|right|Manuele fixatie van het hoofd vanuit liggende positie van de hulpverlener.]]Indien er een [[hoogenergetisch trauma]] ([[HET]]) heeft plaatsgevonden wordt de nek te allen tijde [[immobilisatie van de nekwervelkolom|geimmobiliseerd]], hoe waarom?ongeacht ofer klachten zijn die wijzen op [[wervelletsel]] of een [[dwarslaesie]]. Ook indien er geen [[hoogenergetisch trauma]] heeft plaatsgevonden, maar er wel klachten van de nek of rug bestaan, dan dient men de nek te immobiliseren.
===Samenvatting===
