Wijzigingen

 Het protocolonderdeel '''Airway and [[C-Spine]] ''' ([[nekwervelkolom]]) kan worden onderverdeeld in tweeonderdelen, het vrijhouden of vrij maken van de luchtweg en het [[immobiliseren van de nekwervelkolom]]als het [[ongevalsmechanisme]] of de klachten van het slachtoffer daar aanleiding toe geven.

De airway (luchtweg) van de mens bestaat uit de mond en keelholte, het strottenhoofd, die overgaat in de luchtpijp ([[trachea]]). Achter de luchtweg ligt de slokdarm (oesophagus). <br>Na de hogere luchtwegen komen de lagere luchtwegen. De trachea luchtpijp vertakt zich in 2 hoofdbronchiën die zich ieder weer vertakken in diverse kleinere bronchiën. De kleinste eenheden van de [[longen]] zijn de alveoliof longblaasjes: kleine blaasjes waarvan de wand zo dun is dat de zuurstof er doorheen kan, het bloed in. Hier vindt de [[gaswisseling ]] plaats: zuurstof (O2) het bloed in, koolzuur (CO2) het bloed uit.

De luchtwegen beginnen bij de ingang van mond en neus en reiken tot aan de alveoli in de longen. Ditbetekent dat ook de mond- en keelholte tot de luchtwegen gerekend worden en dat na inademing vanuitmond of neus de lucht via de keel naar de trachea wordt geleid om vervolgens via de bronchiën enbronchiolen bij de alveoli terecht te komen waar de gaswisseling plaatsvindt. Een vrije luchtweg is eenabsolute voorwaarde voor een goede ademhaling en behoeft op grond daarvan vroegtijdig in hetprotocol de [[ABCDE-methodiek]] aandacht. Essentieel is dan ook om bedreigingen van de vrije luchtweg snel te herkennen en(indien mogelijk) te behandelen.

Bij een slachtoffer dat bij bewustzijn is wordt de luchtweg door diverse reflexen open of vrij gehouden. Dit zijn onder andere het afsluiten van de luchtpijp met het strotteklepje en de hoestreflex.Bij een bewusteloos slachtoffer zakt zijn tong naar achteren (onderste afbeelding) omdat deze slap wordt, waardoor de luchtweg geblokkeerd kan raken. Meestal kan dit met een simpele kinlift verholpen worden, soms zijn extra handelingen nodig. Tegelijk met de airway, moet ook de cervicale [[wervelkolom ]] (CWK, de nek) gestabiliseerd worden. De luchtweg is het eerste onderdeel dat aan bod komt in de zorg voor (multi)traumapatiëntenslachtoffers na een ernstig ongeval of onwelwording. Een geblokkeerde luchtweg is altijd direct dodelijk: er kan is geen aanvoer meer van [[zuurstof meer opgenomen worden en ]] waardoor de voorraad in de [[rode bloedcellen]] snel opraakt. De hersenen kunnen hooguit vijf minuten zonder zuurstof voordat onherstelbare schade optreedt. [[Zuurstoftekort]] is dodelijk.

Er zijn diverse factoren die In de eerste plaats kan een bedreiging obstructie van de luchtwegen kunnen veroorzakenluchtweg veroorzaakt worden door het lichaam zelf. Een obstructie van Indien het slachtoffer het bewustzijn verliest, zullen de luchtwegen kan volledig of gedeeltelijk zijn. Een volledige afsluiting van meeste spieren, inclusief tong en kaakspieren verslappen waardoor bij een slachtoffer in rugligging de luchtweg leidt snel tot ernstige verstoringen tong achter in de [[vitale functies]] keel zakt en zal door zuurstoftekort leiden tot [[bewustzijnsverlies]] de luchtweg blokkeert. Daarnaast zorgt bewusteloosheid ook voor verslapping van het zachte verhemelte en een veranderingen in het strottenhoofd ([[circulatiestilstandlarynx]]. Ook ), waardoor een gedeeltelijke obstructie kan ernstige problemen geven en kan stoornissen in de ontstaan. De verstoring van het [[vitale functiesbewustzijn]] veroorzakenkan vele oorzaken hebben.

In de eerste plaats Tevens kan een obstructie van voorwerp ([[corpus alienum]]) de luchtweg veroorzaakt worden door het lichaam zelfblokkeren. Indien het slachtoffer het bewustzijn verliestDat kan voedsel of snoep zijn, zullen alle spierenmaar ook gebruiksvoorwerpen zoals knikkers, inclusief tong en kaakspieren verslappen waardoor bij een slachtoffer in rugligging de tong achter in de keel zakt en sierraden of gebitselementen. Daarnaast kan de luchtweg blokkeertbelemmerd worden door bloed, braaksel of water. Daarnaast zorgt bewusteloosheid ook voor verslapping van het zachte verhemelte en veranderingen in het strottenhoofd (Ook een [[larynxtrauma]]), waardoor een obstructie kan ontstaan. De verstoring van het [[bewustzijn]] aangezicht kan vele oorzaken hebbendoor vervorming van de kaakbeenderen en bloeding leiden tot belemmeringen van de luchtweg.

Tevens kan een vreemd voorwerp ([[corpus alienum]]) de luchtweg blokkeren. Dat kan voedsel of snoep zijn, maar ook gebruiksvoorwerpen zoals knikkers, sierraden of gebitselementen. Daarnaast kan de luchtweg belemmerd worden door bloed, braaksel of water. Een trauma van het aangezicht zal door vervorming van de kaakbeenderen en bloeding kunnen leiden tot belemmeringen in de luchtweg. De luchtwegen zijn bekleed met slijmvliezen en deze kunnen als gevolg van een ernstige [[allergische reactie ]] ([[anafylaxie]]), door etsing met een bijtende stof of door het inhaleren van hete lucht, rook of vuur opzwellen ([[inhalatietrauma]]) en de diameter van de luchtwegen verkleinen of zelfs volledig blokkeren. Er kan zwelling zijn van de tong en het gelaat. Ook direct trauma van buitenaf, zoals een klap tegen het strottenhoofd kan de luchtwegen beschadigen. Door manipulatie van de keel en het strottenhoofd kan bij bewustelozen een spasme van het strottenhoofd optreden ([[laryngospasme]]), waardoor een gedeeltelijke- of volledige blokkande blokkade van de luchtweg kan optreden. Dit kan ook gebeuren indien bij een niet geheel [[bewusteloos]] slachtoffer een tijdelijke luchtweg geplaatst wordt, zoals een [[Mayotube]].

# [[Aangezichtsletsel]] of [[kaakfractuurkaakletsel]]

| || Vreemd voorwerp || [[Corpus Alienumcorpus alienum]], [[Luchtwegbelemmering]]

| Luchtpijp ([[Trachea]]) || Vreemd voorwerp || [[Corpus Alienum]], [[Luchtwegbelemmering]]

| Lagere luchgwegen[[luchtwegen]]/bronchiën || [[Bronchospasme]] || [[Anafylaxie]], [[Astma]], [[COPD]]

Bijgeluiden bij de ademhaling zijn een sterk signaal voor een gedeeltelijke obstructie van de luchtwegen. Er kan sprake zijn van een gierend geluid bij inademing (inspiratoire [[stridor]]), door bijvoorbeeld een obstructie ter hoogte van de [[larynx]] of daarboven. Ook bij uitademing kan een gierend geluid optreden (ook wel piepen of [[wheezing]] genoemd), als gevolg van een obstructie in de lagere luchtwegen, onder de [[larynx]]. Dit kan onder andere veroorzaakt worden door slijm, [[bronchoconstrictie]] zoals bij astma of een [[allergische reactie]]. Snurkende geluiden worden meestal veroorzaakt door (gedeeltelijke) blokkade van de bovenste luchtwegen door verslapping van de [[tongbasis]] bij bewusteloosheid. Heesheid kan een teken zijn van beschadiging van de adamsappel {([[larynx]]), vaak zijn er dan ook zwellingen of verwondingen in de hals.

De luchtweg wordt beoordeeld door te kijken, te luisteren en te voelen. Kijk of er normale adembewegingen zijn, of dat er sprake is van gebruik van [[hulpademhalingsspieren]], [[intrekkingen ]] en een zig-zag beweging. Kijk of er tekenen zijn van een luchtwegobstructie[[luchtwegbelemmering]]. Luister of er bijgeluiden zijn en of spreken of hoesten mogelijk is. Kijk of er sprake is van [[cyanose]]: een blauwe verkleuring van de lippen, slijmvliezen of het gelaat. Kijk of de luchtpijp ([[trachea]]) in het midden staat en of het strottenhoofd ([[larynx]]) er normaal uitziet en of er geen zwellingen zijn in de hals.

Bij een bewusteloos slachtoffer wordt voorzichtig de [[chinlift]] of [[jawthrust]] uitgevoerd om de luchtweg vrij te maken en te kunnen controleren of er ademhaling aanwezig is. Indien er sprake is van een [[hoogenergetisch trauma]] dient men de nek niet te kantelen bij het vrijmaken van de luchtweg. Het slachtoffer kan eventueel in de [[stabiele zijligging]] gelegd worden.Knellende kleding rond de nek en borstkas, zoals sjaals en stropdassen, worden losgemaakt.

Indien er sprake is van een [[verstikkingluchtwegbelemmering]] door een vreemd voorwerp ([[corpus alienum]]) dient men eerst na te gaan of het slachtoffer kan praten of hoesten. Indien dit mogelijk is wordt het slachtoffer aangemoedigd te hoesten om zo het voorwerp op te hoesten. Indien praten of hoesten niet mogelijk is, er is dus een volledige luchtwegobstructie, dan geeft men 5 slagen tussen de schouderbladen, gevolgd door 5 maal de [[Heimlich-manouvreHeimlichmanoeuvre]]. Lees ook: [[luchtwegbelemmering]].

===Verwijzingen<p>Airway===* [[Airway:Heimlich|Heimlich ManoeuvreAdemhalingsstelsel]]* [[Heimlichmanoeuvre]] * [[Airway:Chinlift|Chinlift]] * [[Airway:Jawthrust|Jawthrust]] * [[Airway:MayoTube|MayoTubeMayotube]]* [[Wervelletsel:CSpine|C-Spine]][[StandaardABCDE|StandaardABCDE]]

De nekwervelkolom ook wel cervicale wervelkolom, CWK of C-spine genoemd, bevat net als de rest van de wervelkolomhet ruggenmerg dat tussen hersenen en lichaam loopt en bestaat zelf uit botstructuren en weke delenzoals ligamenten.

Wegens de grote mobiliteit van de nek, zijn deze structuren erg gevoelig voor letselen is de kans groot dat na een HET [[hoogenergetisch trauma]] of een plotseling trauma aan de nek fracturen botbreuken van de[[wervelletsel|nekwervelkolom ]] optreden. De oorzaken voor letsel aan de cervicale wervelkolom zijn voornamelijkongelukken met motorvoertuigen (50%), vallen van hoogte (20%) en sporten (15%). De rest wordtveroorzaakt door inter-persoonlijk geweld. In het protocol de [[ABCDE-methodiek]] is daarom apart aandacht voor [[immobilisatievan de nekwervelkolom ]] en het hoofd, met name ook omdat na het ongeval de nek gemakkelijk bewogenwordt door slachtoffer of omstanders, terwijl de rug vaak in dezelfde houding blijft omdat het slachtofferniet bewogen wordt.

De [[cervicale wervelkolom]] (of [[nekwervelkolom]] bestaat uit zeven wervels, met bijbehorende tussenwervelschijven enligamenten die ervoor zorgen dat de wervelkolom als een stevig geheel beweegt. Door deze stevigheidwordt letsel aan het ruggenmerg voorkomen. Bij [[hoogenergetische traumata]] ([[HET]]), kan er echter dusdanigveel kracht worden uitgeoefend op de cervicale wervelkolom, waardoor deze mechanisch onstabielwordt en de onderdelen niet meer op hun plek worden gehouden. Door de ontstane instabiliteit kan ergemakkelijker letsel ontstaan, zoals breuken en ontwrichtingen. Het ruggenmerg kan dan geheel ofgedeeltelijk aangetast worden door scherpe botstukken die de zenuwen kunnen doorsnijden. Tevenskunnen er door het geweld bloedingen en oedeem (vochtophoping) ontstaan die druk op de zenuwenuitoefenen. Beide mechanismen zorgen ervoor dat zenuwen zowel vanaf en naar de hersenen niet meerfunctioneren met als gevolg neurologische uitval, oftewel een dwarslaesie.

Een dergelijke dwarslaesie kan zich uiten in krachtsverlies van de ledematen, gevoelsverlies oftintelingen in armen en benen. Het slachtoffer kan ook last hebben van een dof gevoel in de aangedanezenuwen. Bij hoge doorsnijding boven de 4e nekwervel, kan de ademhaling uitvallen omdat hetdiafragma dan niet meer werkt. Vaak is er ook sprake van lokale klachten zoals nekpijn of pijn bijbewegen van de nek. Men moet ook beducht zijn voor een neurogene shock (zie hoofdstuk Circulation). Ben er op bedacht dat er [[afleidende letsels]] ([[distracting injuries]]) kunnen zijn waardoor het slachtoffer de pijn in de nek niet noemt of niet opmerkt!

Indien er een [[hoogenergetisch trauma]] ([[HET]]) heeft plaatsgevonden wordt de nek te allen tijde [[immobilisatie van de nekwervelkolom|geimmobiliseerd]], ongeacht ofer klachten zijn die wijzen op [[wervelletsel]] of een [[dwarslaesie]]. Ook indien er geen [[hoogenergetisch trauma]] heeft plaatsgevonden, maar er wel klachten van de nek of rug bestaan, dan dient men de nek te immobiliseren.

Overzicht* [[Immobilisatie van de nekwervelkolom]] <p>Terug naar [[Shout for help]]. Verder naar [[Wervelletsel:Immobilisatie|immobilisatieBreathing]].   ==Bronvermeldingen==Op deze pagina wordt onder andere gebruik gemaakt van de volgende bronnen:<ref name="atls">ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6</ref><ref name="acutegnk">Acute Geneeskunde, zesde druk, Thijs et al. (Elsevier 2005) ISBN 90-352-2754-9</ref><ref name="medicals">Acute Medical Emergencies, The Practical Approach, Second Edition, Advanced Life Support Group (Wiley-Blackwell 2010) ISBN 978-0-7279-1854-3</ref><ref name=phtls>De Nederlandse Uitgave van Prehospital Trauma Life Support, NAEMT, Tweede druk (Elsevier Gezondheidszorg 2007) ISBN 978-0-323-03331-2</ref><ref>Blokboek Vaardigheden Acute Geneeskunde, Editie 2011-2012 (UMCN VAG)</ref><ref>SIGMA HANDBOEK, Daan Weerheijm</ref> <references />