12
bewerkingen
Wijzigingen
→Verwijzingen Airway
{{Status|
|mainauthor= [[Pim]]
|supervisor= [[Pim]]
|coauthor= [[]]
|controller= [[Daan]]
|niveau= [[Handleiding#Niveau|Gevorderd]]
|status= [[Handleiding#Status|Incompleet]]
}}
Het protocolonderdeel '''Airway and C-Spine''' ([[nekwervelkolom]]) kan worden onderverdeeld in twee onderdelen, het vrijhouden of vrij maken van de luchtweg en het [[immobiliseren van de nekwervelkolom]] als het [[ongevalsmechanisme]] of de klachten van het slachtoffer daar aanleiding toe geven.
==Airway==
===Anatomie===
De airway (luchtweg) van de mens bestaat uit de mond en keelholte, het strottenhoofd, die overgaat in de [[luchtpijp]] ([[trachea]]). Achter de luchtweg ligt de [[slokdarm]] (oesophagus).
Na de hogere luchtwegen komen de lagere luchtwegen. De luchtpijp vertakt zich in 2 hoofdbronchiën die zich ieder weer vertakken in diverse kleinere bronchiën. De kleinste eenheden van de [[longen]] zijn de alveoli of longblaasjes: kleine blaasjes waarvan de wand zo dun is dat de zuurstof er doorheen kan, het bloed in. Hier vindt de [[gaswisseling]] plaats: zuurstof (O2) het bloed in, koolzuur (CO2) het bloed uit.
De airway (luchtweg) luchtwegen beginnen bij de ingang van mond en neus en reiken tot aan de mens bestaat uit alveoli in de longen. Dit betekent dat ook de mond - en keelholte, die overgaat in tot de luchtpijp (trachea). Achter de luchtweg ligt luchtwegen gerekend worden en dat na inademing vanuit mond of neus de slokdarm (oesophagus). <br>Na lucht via de hogere luchtwegen komen keel naar de lagere luchtwegen. De trachea vertakt zich in 2 hoofdbronchiën die zich ieder weer vertakken in diverse kleinere wordt geleid om vervolgens via de bronchiën. De kleinste eenheden van de longen zijn en bronchiolen bij de alveoli: kleine blaasjes waarvan terecht te komen waar de wand zo dun gaswisseling plaatsvindt. Een vrije luchtweg is dat eenabsolute voorwaarde voor een goede ademhaling en behoeft op grond daarvan vroegtijdig de zuurstof er doorheen kan, het bloed in[[ABCDE-methodiek]] aandacht. Hier vindt Essentieel is dan ook om bedreigingen van de gaswisseling plaats: zuurstof (O2) het bloed in, koolzuur vrije luchtweg snel te herkennen en (CO2indien mogelijk) het bloed uitte behandelen.
===Normale functie===
Bij een slachtoffer dat bij [[bewustzijn]] is wordt de luchtweg door diverse reflexen open of vrij gehouden. Dit zijn onder andere het afsluiten van de luchtpijp met het strotteklepje en de hoestreflex. Bij een bewusteloos slachtoffer zakt de tongbasis naar achteren omdat deze slap wordt, waardoor de luchtweg geblokkeerd kan raken. Meestal kan dit met een simpele [[kinlift]] verholpen worden, soms zijn extra handelingen nodig.
Tegelijk met de airway, moet ook de cervicale [[wervelkolom]] (CWK, de nek) gestabiliseerd worden.
De luchtweg is het eerste onderdeel dat aan bod komt in de zorg voor slachtoffers na een ernstig ongeval of onwelwording. Een geblokkeerde luchtweg is altijd direct dodelijk: er is geen aanvoer meer van [[zuurstof]] waardoor de voorraad in de [[rode bloedcellen]] snel opraakt. De hersenen kunnen hooguit vijf minuten zonder zuurstof voordat onherstelbare schade optreedt. [[Zuurstoftekort]] is dodelijk.
===Oorzaken van stoornissen in de Airway===
Er zijn diverse factoren die een bedreiging van de luchtwegen kunnen veroorzaken. Een [[Luchtwegbelemmering|belemmering]] van de luchtwegen kan volledig of gedeeltelijk zijn. Een volledige [[luchtwegbelemmering]] leidt snel tot ernstige verstoringen in de [[vitale functies]] en zal door [[zuurstoftekort]] leiden tot [[bewustzijnsverlies]] en een [[circulatiestilstand]]. Ook een gedeeltelijke belemmering kan ernstige problemen geven en stoornissen in de [[vitale functies]] veroorzaken.
In de eerste plaats kan een obstructie van de luchtweg veroorzaakt worden door het lichaam zelf. Indien het slachtoffer het bewustzijn verliest, zullen de meeste spieren, inclusief tong en kaakspieren verslappen waardoor bij een slachtoffer in rugligging de tong achter in de keel zakt en de luchtweg blokkeert. Daarnaast zorgt bewusteloosheid ook voor verslapping van het zachte verhemelte en veranderingen in het strottenhoofd ([[larynx]]), waardoor een obstructie kan ontstaan. De verstoring van het [[bewustzijn]] kan vele oorzaken hebben.
{| class="wikitable"
|-
! Alarmsymptomen Anatomisch niveau !! KoptekstProbleem !! Ziektebeelden|-| Mond/keelholte || Zwelling van de tong || [[Anafylaxie]]|-| || Zwelling van de slijmvliezen || [[Anafylaxie]], [[Inhalatietrauma]]|-| || Obstructie door de tong bij<br>bewusteloosheid || [[Bewusteloosheid]]|-| Strottenhoofd ([[Larynx]]) || Zwelling van de slijmvliezen || [[Anafylaxie]], [[Inhalatietrauma]], trauma strottenhoofd|-| || Stembandspasme ([[Laryngospasme]]) || Manipulatie in de keel, trauma strottenhoofd|-| || Vreemd voorwerp || [[corpus alienum]], [[Luchtwegbelemmering]]|-| || Direct trauma || -|-| Luchtpijp ([[Trachea]]) || Vreemd voorwerp || [[Luchtwegbelemmering]]
|-
| Celtekst || CeltekstZwelling van de slijmvliezen || [[Anafylaxie]], [[Inhalatietrauma]]
|-
| Celtekst Lagere [[luchtwegen]]/bronchiën || Celtekst[[Bronchospasme]] || [[Anafylaxie]], [[Astma]], [[COPD]]
|-
| Celtekst || CeltekstPneumothorax || [[Pneumothorax]], [[Spanningspneumothorax]]
|-
| Celtekst || Celtekst[[Longoedeem]] || [[Hartinfarct]]
|}
===Controles Herkennen van afwijkingen===Een volledig geblokkeerde luchtweg kenmerkt zich door de afwezigheid van ademhaling (niet voelbaar, niet hoorbaar) en het onvermogen om te spreken of te hoesten. Er is hevige paniek bij het slachtoffer, deze zal naar de keel grijpen en rood aanlopen. Het slachtoffer doet verwoede pogingen toch te ademen, en zal daarbij alle hulp[[ademhalingsspieren]] trachten te benutten. Dit ziet er uit als zigzag bewegingen, pogingen tot buikademhaling en gebruik van de spieren in de nek. Een gedeeltelijk geblokkeerde luchtweg kenmerkt zich door luidruchtige ademhaling, gierend of gorgelend. Er is sprake van paniek en ook hier kan het slachtoffer grote moeite hebben te ademen. De hulp[[ademhalingsspieren]] worden gebruikt.Bijgeluiden bij de ademhaling zijn een sterk signaal voor een gedeeltelijke obstructie van de luchtwegen.Er kan sprake zijn van een gierend geluid bij inademing (inspiratoire [[stridor]]), door bijvoorbeeld een obstructie ter hoogte van de [[larynx]] of daarboven.Ook bij uitademing kan een gierend geluid optreden (ook wel piepen of [[wheezing]] genoemd), als gevolg van een obstructie in de lagere luchtwegen, onder de [[larynx]]. Dit kan onder andere veroorzaakt worden door slijm, [[bronchoconstrictie]] zoals bij astma of een [[allergische reactie]]. Snurkende geluiden worden meestal veroorzaakt door (gedeeltelijke) blokkade van de bovenste luchtwegen door verslapping van de [[tongbasis]] bij bewusteloosheid. Heesheid kan een teken zijn van beschadiging van de adamsappel ([[larynx]]), vaak zijn er dan ook zwellingen of verwondingen in de hals. Slachtoffers met problemen in de Airway kunnen door zuurstoftekort in de hersenen ([[hypoxemie]]) erg onrustig zijn en 'vechten' tegen de hulpverleners. ====Bewusteloosheid====Een slachtoffer dat bewusteloos is en op de rug ligt zal door verslapping van de spieren een bedreigde luchtweg ontwikkelen. Er is sprake van een snurkende ademhaling. ====Inhalatietrauma====Het inademen van hete lucht, rook of vuur kan leiden tot een [[inhalatietrauma]]. Vaak zijn er brandwonden in het gelaat en zijn neusharen en wenkbrauwen verschroeid. De stem kan hees zijn. De zwelling hoeft niet direct aanwezig te zijn, deze kan na enige tijd optreden. ====Aangezichts- en halsletsel====Welke controles Bij een [[aangezichtsletsel]] kan de luchtweg door vervorming en bloeding bedreigd raken. De kaak en het gezicht kan vervormd zijn, gebitselementen kunnen los zitten en hoe?er kan bloed in de mond aanwezig zijn. Letsels van de hals kunnen schade geven aan de adamsappel ([[larynx]]), met heesheid als gevolg.
===Handelingen in de ...=Allergische of anafylactische reactie====Welke handelingenEen ernstige allergische reactie leidt tot zwelling van de luchtwegen. Let op tekenen van [[anafylaxie]], zoals roodheid, zwelling, benauwdheid, hoe waarom?jeuk, uitslag en verschijnselen van shock.
Kijk verder specifiek naar: bloed, braaksel, water of andere voorwerpen in mond en keel. Laat het slachtoffer alle losse voorwerken uit de mond verwijderen. {| class="wikitable"|-! Alarmsymptomen !!|-| Afwezigheid ademhaling || Verminderd bewustzijn|-| Gierende ademhaling || Snurken|-| Rood, paars of blauw gelaat || Zwelling van tong of gelaat|-| Bloed of braaksel in de mond || Heesheid|-| Onrust |||} ===AandoeningenControles in de Airway===Welke aandoeningen?De luchtweg wordt beoordeeld door te kijken, te luisteren en te voelen. Kijk of er normale adembewegingen zijn, of dat er sprake is van gebruik van [[hulpademhalingsspieren]], [[intrekkingen]] en een zig-zag beweging. Kijk of er tekenen zijn van een [[luchtwegbelemmering]]. Luister of er bijgeluiden zijn en of spreken of hoesten mogelijk is. Kijk of er sprake is van [[cyanose]]: een blauwe verkleuring van de lippen, slijmvliezen of het gelaat. Kijk of de luchtpijp ([[trachea]]) in het midden staat en of het strottenhoofd ([[larynx]]) er normaal uitziet en of er geen zwellingen zijn in de hals. ===Handelingen in de Airway===[[Bestand:Kinlift2.jpg|200px|thumb|right|Uitvoering van de kinlift.]]De behandeling van een bedreigde luchtweg zal zich in veel gevallen voor de eerstehulpverlener beperken tot hetsnel herkennen en snel alarmeren. Bij een bewusteloos slachtoffer wordt voorzichtig de [[chinlift]] of [[jawthrust]] uitgevoerd om de luchtweg vrij te maken en te kunnen controleren of er ademhaling aanwezig is. Indien er sprake is van een [[hoogenergetisch trauma]] dient men de nek niet te kantelen bij het vrijmaken van de luchtweg. Het slachtoffer kan eventueel in de [[stabiele zijligging]] gelegd worden. Knellende kleding rond de nek en borstkas, zoals sjaals en stropdassen, worden losgemaakt. Indien er sprake is van een [[luchtwegbelemmering]] door een vreemd voorwerp ([[corpus alienum]]) dient men eerst na te gaan of het slachtoffer kan praten of hoesten. Indien dit mogelijk is wordt het slachtoffer aangemoedigd te hoesten om zo het voorwerp op te hoesten. Indien praten of hoesten niet mogelijk is, er is dus een volledige luchtwegobstructie, dan geeft men 5 slagen tussen de schouderbladen, gevolgd door 5 maal de [[Heimlichmanoeuvre]]. Lees ook: [[luchtwegbelemmering]]. Bij [[anafylaxie]] kan men de [[EpiPen]] gebruiken. Bij letsels in het aangezicht is het meestal praktisch om het slachtoffer in een halfzittende houding wat voorover te laten leunen, zodat er geen bloed via de mond of keel deluchtwegen in loopt. Bij het [[inhalatietrauma]] kan het slachtoffer het beste in een halfzittende houding dekomst van de ambulance afwachten.
===Samenvatting===
==Bronvermeldingen==
Op deze pagina wordt onder andere gebruik gemaakt van de volgende bronnen:<ref name="atls">ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6</ref><ref name="acutegnk">Acute Geneeskunde, zesde druk, Thijs et al. (Elsevier 2005) ISBN 90-352-2754-9</ref><ref name="medicals">Acute Medical Emergencies, The Practical Approach, Second Edition, Advanced Life Support Group (Wiley-Blackwell 2010) ISBN 978-0-7279-1854-3</ref><ref name=phtls>De Nederlandse Uitgave van Prehospital Trauma Life Support, NAEMT, Tweede druk (Elsevier Gezondheidszorg 2007) ISBN 978-0-323-03331-2</ref><ref>Blokboek Vaardigheden Acute Geneeskunde, Editie 2011-2012 (UMCN VAG)</ref><ref>SIGMA HANDBOEK, Daan Weerheijm</ref>
<references />