Thermische letsels

Niveau: Beginner/gevorderd

Thermische letsels is een verzamelnaam voor verwondingen ontstaan door de inwerking van temperatuur, wrijving of de inwerking van een chemische stof op de huid. Hieronder vallen zowel letsels ontstaan door (extreme) koude, als door warmte.

Verbranding door warmte

Inleiding

Brandwonden komen veelvuldig voor en veroorzaken grote invaliditeit indien niet goed behandeld. Dit is zowel cosmetisch door de vorming van littekens als functioneel door ernstige verlittekening van gewrichten. Preventie is bij brandwonden essentieel, immers, voorkomen is beter dan genezen.

De definitie van brandwonden is de schade aan de huid als gevolg van rechtstreekse inwerking van warmte, wrijving of een chemische stof. Brandwonden worden ingedeeld op ernst, aan de hand van hoeveel huidlagen zijn aangedaan. Er zijn hiervoor twee veelgebruikte indelingen: in Graden 1 tot en met 3 en op grond van de aangedane huidlagen.

Gradatie	Diepte	Symptomen	Gevoeligheid	Refill
Ie	Oppervlakkig	Rood, gezwollen	Pijnlijk	Verhoogd
IIe	Oppervlakkig dermis	Rood, gezwollen, blaarvorming	Zeer pijnlijk	Verhoogd
	Intermediair dermis	Rood, gezwollen, blaarvorming	Zeer pijnlijk	Verlaagd
	Diep dermis	Rood, gezwollen, blaarvorming, ernstige ontvelling	Niet pijnlijk	Verlaagd
IIIe	Volledige verlies huid	Wit, beige, of verkoold	Niet pijnlijk	Afwezig

De ernst van brandwonden wordt behalve door de diepte ook bepaald door de oppervlakte van de huid dat is aangedaan. Ook spelen de leeftijd van het slachtoffer en bijkomende letsels een belangrijke rol.

Symptomen en klachten

Zoals boven beschreven zijn er meerdere mogelijkheden om brandwonden in te delen. Voor de Eerste Hulp is de indeling in Graden het meest geschikt.

• Een eerstegraads brandwond wordt gekenmerkt door roodheid van de huid, zwelling van de huid en pijn. Als op de verbrande huid geduwd wordt zal de capillairy refill zeer snel zijn. Dit doordat er een verhoogde doorbloeding van de huid is, die vaak ook warm aanvoelt.
• Een tweedegraads brandwond heeft behalve roodheid en zwelling van de huid ook laarvorming, doordat de bovenste huidlaag is los gelaten. De blaren zijn meestal gevuld met helder weefselvocht. De huid is extreem pijnlijk. Bij een oppervlakkige tweedegraads brandwond is capillairy refill ter plaatse van brandwond normaal of versneld. De lederhuid is niet ernstig beschadigd. Is de capillary refill echter vertraagd of afwezig, dan is er tot diep in de lederhuid schade.
• Een derdegraads brandwond kenmerkt zich door ernstige schade aan de huid. Er is een dieprode of witte kleur, door verbranding door vuur is de huid soms verkoold. Er is geen capillary refill en het gebied dat derdegraads verbrand is, is ongevoelig.

Een brandwond is in principe altijd pijnlijk, omdat rondom het derdegraads gebied altijd tweede- en eerstegraads verbranding aanwezig is.

Indien een groot oppervlak tweede- of derdegraads verbrand is bestaat er het risico op het optreden van hypovolemische schok als gevolg van vochtverlies door de blaren. Daarnaast is er groot infectiegevaar. Het testen van de capillairy refill of het gevoel in ernstige brandwonden is in principe niet voor de eerstehulpverlener weggelegd.

Uitvragen	Klachten	Symptomen
Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3	Klacht 1 Klacht 2 Klacht 3	Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3 Symptoom 4 Symptoom 5

Handelen

Eerste stappen

Niet hollen, maar rollen!
Indien het slachtoffer nog in brand staat, dient het eerst geblust te worden. Denk hierbij aan je eigen veiligheid! Gebruike een branddeken of rol het slachtoffer over de grond en druk de vlammen uit met een niet brandbaar stuk kleding.
Eerst water, de rest komt later!
Ongeacht het type brandwond, koelen is de allereerste en meest belangrijke stap bij de behandeling van brandwonden. Koelen voorkomt verergering van de brandwond. Koelen gebeurt bij voorkeur met lauw stromend kraanwater, maar indien dat niet voorhanden is is iedere vorm van water geoorloofd. Er wordt tenminste 10 tot 15 minuten gekoeld, waarbij de tijd geobserveerd wordt. Het water waarmee gekoeld wordt mag niet te koud zijn, omdat dit het koelen onprettig maakt en het risico op onderkoeling van het slachtoffer vergroot. Met name bij kinderen en bejaarden dient men extra alert hierop te zijn.
Indien er sprake is van grote, ernstige brandwonden wordt tijdens het koelen al professionele hulp ingeschakeld.

Na het koelen wordt de afweging gemaakt of de brandwond door de eerstehulpverlener zelf behandeld kan worden, of dat deze door een arts gezien moet worden. Doorverwijzing naar een arts is noodzakelijk in de volgende gevallen:

• Alle derdegraads verbrandingen
• De oppervlakte van de verbrande huid is meer dan 9% 2e of 3e graads
• Luchtwegverbrandingen (waarschuw 112!)
• Verbranding door een electriciteitsletsel of bliksem
• Chemische verbrandingen
• Brandwonden over functionele gebieden (gelaat, handen, genitaliën, gewrichten)
• Circulaire brandwonden aan hals, borstkas en ledematen
• Brandwonden bij kinderen of bejaarden

Wondbehandeling

Eerstegraads brandwonden behoeven, behalve koelen, geen verdere behandeling. Ze kunnen nog enige dagen pijnlijk zijn, maar genezen snel en zonder littekenvorming.

Bij tweede- en derdegraadsbrandwonden is de huid doorgaans niet meer intact of bestaat het risico dat blaren kapot gaan, waardoor er een infectierisico bestaat. De brandwonden worden zo schoon mogelijk afgedekt, bij voorkeur met een steriel metallinegaas. Dit bevat een speciale laag waardoor het niet aan de wond blijft plakken en bij verbandwisselingen dus schade zou veroorzaken. Er zijn ook speciale kompressen die een koelende gel bevatten en daarmee de pijn verminderen, zoals WaterJel® of Burnshield®. Deze kompressen kunnen in tegenstelling tot brandzalf zonder probleem gebruikt worden, ook wanneer het slachtoffer nog door een arts gezien moet worden. Deze gazen of kompressen kunnen met een hydrofiele zwachtel losjes worden vastgelegd. Bij grote oppervlakten kan men een schoon laken gebruiken.

Brandblaren mogen nooit worden doorgeprikt! Dit geeft een verhoogd risico op infectie. Brandzalf geeft ook een verhoogde kans op infectie en maakt beoordeling van de wond door een arts lastig. Kleding die verbranding vast zit in de wond mag niet verwijderd worden door de eerstehulpverlener, dit is erg pijnlijk en kan ernstige schade aan de huid veroorzaken. Indien de brandwonden door heet water veroorzaakt zijn, verwijder dan wel zo snel mogelijk de kleding om de inwerking van de hitte te beperken en koelen mogelijk te maken.

Verbranding van de luchtwegen

Houdt er bij slachtoffers die hete lucht of rook hebben ingeademd altijd rekening mee dat er ook een verbranding van de luchtwegen aanwezig kan zijn. Denk hier bij aan slachtoffers die uit een brandend huis of auto komen, of die in contact zijn geweest met een explosie of steekvlam. Luchtwegverbrandingen presenteren zich onder andere door: ademhalingsproblemen, roetsporen en verschroeiing van haren rond neus, mond en wenkbrauwen en een hese stem of gierende ademhaling. Een verbranding van de luchtwegen is een spoedgeval omdat door zwelling van de slijmvliezen een luchtwegobstructie kan ontstaan.

• Koelen met lauw stromend water, tenminste 10-15 minuten (pas op voor onderkoeling)
• Indien nodig alarmeren hulpdiensten
• Wond bedekken met Metallinegaas of een ander niet-verklevend gaas
  • Laat blaren altijd intact!
  • Gebruik eventueel WaterJel® of Burnshield®
• Maak een inschatting aan de hand van de oppervlakte en diepte of de wond door een arts gezien moet worden

Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:

Let op:
Eerst water, de rest komt later!

Overzicht Eerste Hulp

Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:

Koptekst	Ziektebeeld 1	Ziektebeeld 2
Situatie	Wat is er aan de hand?	Hoe is de situatie?
Verschijnselen	Klacht 1 Klacht 2 Symptoom 1 Symptoom 2	Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3
Conclusie	Ziektebeeld 1	Ziektebeeld 2
Handelen	Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4	Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4
Opmerkingen	Denk er aan om...	Doe vooral niet...

Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.

Achtergrondinformatie/Verdieping

Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:

Professionele hulpverleners

Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.

Wat zijn andere technieken

Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt werden.

Verbranding door bevriezing

Ook bevriezing van de huid en dieperliggende weefsels kan ernstige 'brand'wonden veroorzaken. De inwerking van de kou zorgt uiteraard niet voor verbranding als bij vuur, maar de schade aan het weefsel is vergelijkbaar met die van brandwonden.

Inleiding op onderwerp

Plaatselijke onderkoeling van de huid kan leiden tot weefselbeschadiging. Bij een huidtemperatuur van 25 °C vermindert de bloedtoevoer door vasoconstrictie. De zuurstofaanvoer wordt daardoor lager dan het zuurstofverbruik. Hierdoor krijgt de huid een blauwe, cyanotische kleur. Bij een huidtemperatuur onder 25 °C wordt de afgifte van zuurstof uit hemoglobine belemmerd. Hierdoor krijgt de huid een roze kleur waardoor de huid een , goed geoxygineerde indruk geeft. Toch kan ernstig weefselletsel ontstaan door ischemie, gevolgd door trombosering van de capillairen. Van bevriezing spreekt men pas als de huidtemperatuur lager is dan 4 °C. De huid voelt dan aan als ijs, er treedt kristalvorming op van intra- en extracellulair water. De huid is gevoelloos en pijn treedt pas op als de huid wordt opgewarmd. Symptomen De bevriezing kan men, evenals bij de verbranding, in drie graden verdelen. Er is een duidelijke parallel tussen de gradatie bij bevriezing en verbranding. Eerstegraads: witte plek in de huid (zonder blaren of vervellen), die koud is en vaak pijnlijk Tweedegraads: er treedt blaarvorming op of het vervellen van de huid. De blaren zijn gevuld met bruin vocht (bloedblaren). Derdegraads: de huid is wit en stug, en vertoont zwarte diepe necrose. Lichaamsdelen kunnen afsterven. Doorgaans komen meerdere gradaties in één wond voor, bij een derdegraads bevriezing zal daaromheen een gebied met tweede en eerstegraads bevriezingen liggen. Handelen Allereerst moet bij bevriezing alle natte kleding uitgetrokken worden en vervangen worden door droge, warme kleding. Bij een eerstegraads bevriezing wordt de huid door uitwendige druk met een warme hand opgewarmd waarbij niet gewreven mag worden. Door wrijven gaan de huidvaten openstaan, waardoor weefsel nog verder afkoelt en kapot gewreven kan worden. Bevroren vingers of handen kunnen onder de oksels opgewarmd worden. Bij bevroren tenen en voeten trekt men de schoenen uit, dept men de voeten droog en doet men warme sokken aan. Indien de volledige huiddikte is bevroren kunnen de extremiteiten ook opgewarmd worden in een waterbadje van 38 °C. Hierbij moet de temperatuur van het water goed gecontroleerd worden. Door de bevriezing heeft de huid minder gevoel en wordt oververhitting niet adequaat opgemerkt Passief opwarmen is ook mogelijk door ledematen bij slachtoffer of hulpverlener onder de oksels te houden.. De extremiteiten moeten goed beschermd worden tegen mechanische beschadigingen. Een tweede- of derdegraads bevriezing moet steriel worden afgedekt met Metallinegaas en in het ziekenhuis behandeld worden. Bij een omvangrijke bevriezing moet altijd aan onderkoeling gedacht worden. Zie hiervoor hoofdstuk 9. 5BOSA2 – Vaardigheden 142 Acute Geneeskunde

Symptomen en klachten

Eerst volgt in verhalende vorm een beschrijving van de bij dit letsel of ziektebeeld behorende verschijnselen, klachten en symptomen. Bedenk dat een klacht iets is wat het slachtoffer aan de hulpverlener kan vertellen, bijvoorbeeld: ik heb hoofdpijn,ik ben misselijk of ik heb een pijnlijke grote teen. Een symptoom is iets wat je als hulpverlener kan waarnemen en door het slachtoffer benoemd kan worden, bijvoorbeeld: braken. Je kunt als hulpverlener waarnemen dat iemand gebraakt heeft. Een bleke huid in het geval van shock zal het slachtoffer niet snel noemen als klacht, maar wordt wel door de hulpverlener waargenomen. Dat wordt dan een symptoom genoemd.
Beschrijf duidelijk welke vragen een hulpverlener moet stellen, en welke vragen belangrijke informatie kunnen opleveren over de aard van het ziektebeeld.

Na de symptomen en klachten beschreven te hebben, worden deze overzichtelijk in een tabel geplaatst, zodat ze in één oogopslag overzien kunnen worden.

Uitvragen	Klachten	Symptomen
Vraag 1 Vraag 2 Vraag 3	Klacht 1 Klacht 2 Klacht 3	Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3 Symptoom 4 Symptoom 5

Handelen

In deze sectie wordt beschreven hoe te handelen bij het beschreven letsel of ziektebeeld. Ook hierbij eerst een tekst in verhalende vorm, waarbij eventueel wat achtergrondinformatie gegeven wordt. Daarna volgt wederom een schematisch overzicht van de behandeling.

• Stap één van de behandeling
• Stap twee van de behandeling
• Stap drie van de behandeling
  • Indien dit, dan dat
  • Als dat, dan dit
• Stap vier van de behandeling

Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:

Essentieel, vergeet niet:
Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki!

Overzicht Eerste Hulp

Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:

Koptekst	Ziektebeeld 1	Ziektebeeld 2
Situatie	Wat is er aan de hand?	Hoe is de situatie?
Verschijnselen	Klacht 1 Klacht 2 Symptoom 1 Symptoom 2	Symptoom 1 Symptoom 2 Symptoom 3
Conclusie	Ziektebeeld 1	Ziektebeeld 2
Handelen	Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4	Aanwijzing 1 Aanwijzing 2 Bel 112! Aanwijzing 4
Opmerkingen	Denk er aan om...	Doe vooral niet...

Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.

Achtergrondinformatie/Verdieping

Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:

Professionele hulpverleners

Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.

Wat zijn andere technieken

Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt

Verbranding door chemische stoffen

Inleiding op onderwerp

Zoals bovenstaand

Symptomen en klachten

Zoals bovenstaand

Handelen

Let op de eigen veiligheid! Draag indien mogelijk handschoenen en beschermende kleding!

· Verwijderen van de chemisch stoffen door het uittrekken van kleding en verwijderen van materialen waar de stof in zit. Verwijder ook alle sieraden, kleding en schoenen. Probeer de huid bij het verwijderen van kleding niet te beschadigen! Het slachtoffer moet minimaal 30 minuten gekoeld en afgespoeld worden om verdere schade te beperken. In veel laboratoria zijn (oog)douches aanwezig. Denk bij het verwijderen van de chemische stoffen aan je eigen veiligheid. · DRS. ABCDE : Vitale functies controleren en direct starten met koelen · Wondverzorging: o Tweede- en derdegraads wonden moeten steriel afgedekt worden met Metallinegaas of met niet-verklevende gazen. Indien Metallinegaas niet voorhanden is, kan ook een normaal steriel gaas worden gebruikt of een schone doek. Bij grote oppervlakten kan men gebruik maken van een Metalline-deken of een schoon laken. o Blaren mogen niet doorgeprikt worden, dit geeft onnodig infectiegevaar. o Er mag geen brandzalf gebruikt worden, dit vergroot de kans op infecties. Daarnaast verkleurt het de wond, waardoor het moeilijker door een arts te beoordelen is. · Doorsturen naar ziekenhuis (zie criteria) Wees bij het koelen van (grote) brandwonden altijd bedacht op onderkoeling van het slachtoffer. Met name bij grote oppervlakken en bij bejaarden en kinderen is het risico op onderkoeling aanwezig. Koel altijd met lauw water De waterstraal mag niet rechtstreeks op de wond gericht worden, probeer deze boven de wond te richten en het water langs de wond af te laten stromen. Ook bij het gebruik van WaterJel® of Burnshield® op grote oppervlakken is onderkoeling beschreven. Brandwonden door elektriciteit Zie paragraaf elektriciteitsletsel

Overzicht Eerste Hulp

Zoals bovenstaand

Achtergrondinformatie/Verdieping

Zoals bovenstaand