Bewustzijnsstoornissen: verschil tussen versies

Huidige versie van 24 mei 2013 om 23:51

Bewustzijnsstoornissen is een brede groep aandoeningen en symptomen die veranderingen in het bewustzijn geven. Een bewustzijnsstoornis is een symptoom, geen ziektebeeld op zich.

Bewustzijn

Om te kunnen spreken over stoornissen in het bewustzijn moeten we eerst definiëren wat het bewustzijn nu eigenlijk is. Onder bewustzijn kunnen vele dingen worden verstaan. Hier beperken wij ons tot de definitie die voor de Eerste Hulp van belang is.

Een normaal bewustzijn kan worden omschreven als de toestand waarin men besef heeft van zijn omgeving, prikkels uit zijn omgeving kan waarnemen en al dan niet doelgericht op deze prikkels kan reageren en een interactie kan aangaan. Men is instaat om gedachten te vormen en zaken te beoordelen. Er kan onderscheid worden gemaakt tussen de inhoud van het bewustzijn: waarnemingen, gevoelens, gedachten en intenties; en de activering van het bewustzijn: de mate van aandacht voor de omgeving, ook wel het bewustzijnsniveau. Op beide niveaus kan een stoornis zijn. Er is veel variatie binnen een normaal bewustzijn en soms zijn bepaalde aspecten sterker ontwikkeld dan andere, een volledig sluitende definitie is dan ook niet te geven.

Veranderingen in het bewustzijn

Het bewustzijn kan op vele manieren veranderd zijn. Iemand kan volledig buiten bewustzijn zijn, niet meer reageren op welke prikkel dan ook. Maar ook kunnen bepaalde aspecten veranderd zijn. Bijvoorbeeld door gebruik van drugs kan de waarneming en de reactie op de omgeving veranderen. De aandacht kan verminderd zijn. Een slachtoffer kan ook een verminderd bewustzijn hebben en niet meer adequaat reageren op prikkels uit zijn omgeving en zich in een slaperige toestand bevinden. Van volledig bewustzijn naar bewusteloosheid is een glijdende schaal, waarin sommige aspecten eerder of sterker zijn aangedaan dan andere.

Er zijn zeer veel ziektebeelden die een stoornis of een verandering in het bewustzijn tot gevolg kunnen hebben. Op deze pagina bespreken we uitgebreid het begrip bewustzijn en bewusteloosheid. Er wordt verwezen naar de specifieke pagina's over de ziektebeelden die een stoornis kunnen veroorzaken.

Oorzaken van veranderingen in het bewustzijn

• Hoofd- en hersenletsel
• Zuurstoftekort als gevolg van luchtwegbelemmering, stoornissen in de ademhaling, shock, koolstofmonoxide vergiftiging, enzovoorts
• Hartstilstand en stoornis in de circulatie
• Vergiftigingen
• Alcohol en drugsgebruik
• Epilepsie
• Hersentumoren
• Hersenbloedingen, CVA, Subarachnoïdale bloeding
• Suikerziekte: hypoglykemie en hyperglykemie
• Zwangerschapsvergiftiging
• Elektriciteitsletsel

Bewusteloosheid

Inleiding

We spreken over bewusteloosheid als er sprake is van een sterk gedaald bewustzijn, waarbij het slachtoffer niet meer op prikkels uit zijn omgeving reageert en ook niet door middel van het toedienen van pijn te wekken is. Soms wordt gesproken over 'coma', deze term is echter in de Eerste Hulp in ongebruik geraakt. Meestal wordt aan coma gerefereerd als de toestand waarbij een patient kunstmatig in slaap gehouden wordt op de Intensive Care.

Symptomen en klachten

Bij bewusteloosheid reageert het slachtoffer niet op luid aanspreken en voorzichtig schudden aan de schouders. Ook een toegediende pijnprikkel levert geen reactie op. Meestal zijn de ogen gesloten. De skeletspieren verslappen, waardoor er het risico bestaat dat de tong de luchtweg blokkeert indien het slachtoffer op de rug ligt. Dit geeft een snurkende of afwezige ademhaling. Soms zijn er aanwijzingen te vinden over de oorzaak van het bewustzijn, zoals:

• Een hoofdwond (hersenletsel)
• Een tongbeet en urineverlies (epilepsie)
• Een vergif, medicijnen, alcohol of drugs (Vergiftigingen, alcohol en drugs)
• Een roze of rode kleur (Koolstofmonoxide, Hitteberoerte)
• Ernstig bloedverlies of tekenen van shock

Behandeling

Bij aankomst bij een bewusteloos slachtoffer dient eerst gecontroleerd te worden of het daadwerkelijk om bewusteloosheid gaat, of dat er bijvoorbeeld sprake is van een flauwte. Vervolgens worden de vitale functies gecontroleerd en veilig gesteld. Extra aandacht is nodig voor het vrijmaken van de luchtwegen doormiddel van de chinlift of de stabiele zijligging. Maak knellende kleding los en voorkom afkoeling. Voor een bewusteloos slachtoffer dient altijd professionele hulp gewaarschuwd te worden.

Soms tref je een bewusteloos slachtoffer aan op zijn buik. Het is dan niet goed mogelijk om de vitale functies te controleren en moet het slachtoffer op zijn rug gedraaid worden. Dit doet men door middel van de buik-naar-rugligging. Als het slachtoffer op de rug ligt, maakt men de luchtweg vrij doormiddel van de chinlift uit en controleert vervolgens de ademhaling. Is deze afwezig, bel dan direct 112 en start met reanimatie.
Is er ademhaling aanwezig, maar reageert het slachtoffer niet op aanspreken, schudden of andere prikkels, waarschuw dan 112 en houd de luchtweg vrij met de chinlift of leg het slachtoffer in de stabiele zijligging (tenzij er mogelijk wervelletsel aanwezig is!). Let op: wees er bij bewusteloze slachtoffers die een ongeval hebben doorgemaakt altijd op bedacht dat er sprake kan zijn van (nek)wervelletsels. Onnodig bewegen van het slachtoffer moet dan zoveel mogelijk worden voorkomen.