Vergiftigingen: verschil tussen versies

Huidige versie van 4 okt 2017 om 13:45

Vergiftigingen, ook wel intoxicaties genoemd, komen relatief veel voor en variëren van inname van een relatief onschuldige stof tot ernstige vergiftigingen met stoornissen van de vitale functies. Iedere stof is een potentieel vergif. Het effect en de schadelijkheid zijn afhankelijk van de hoeveelheid die wordt ingenomen en de tijd die tussen innamen zit, en de wisselwerking met de processen in het lichaam. Van sommige stoffen is erg veel nodig om te spreken van een vergiftiging. Van water moet men vele liters innemen om schadelijke effecten te bereiken. Van sommige stoffen is een kleine hoeveelheid al voldoende om ernstige verstoringen in de vitale functies te veroorzaken. Botuline Toxine is de meest giftige stof die wij op dit moment kennen.

Intoxicaties met Alcohol en drugs worden op een andere pagina besproken.

Inleiding

Giftige stoffen kunnen op veel verschillende manieren het lichaam binnenkomen. Meestal gebeurt dat via de mond doordat iemand een stof inneemt en waarbij opname via het maag-darmstelsel plaatsvindt. Via inademing kunnen giftige gassen worden opgenomen via de longen en zo via het bloed verspreid worden. Ook kunnen stoffen rechtstreeks in de bloedbaan geïnjecteerd worden of via de huid of ogen worden opgenomen. Zoals gezegd zkunnen alle stoffen een vergif zijn. De inwerking van de stoffen kan verschillend zijn. Sommige stoffen werken direct in op de plaats waar het wordt ingenomen, andere stoffen worden eerst opgenomen in het lichaam voordat zij het giftige effect kunnen bewerkstelligen. Directe schade kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt door bijtende of etsende stoffen, die bij inname via de mond schade geven in mond, slokdarm en maag. Medicatie daarentegen wordt eerst opgenomen in het lichaam en zal pas in het bloed zijn schadelijke werking geven. Sommige stoffen zijn direct schadelijk na opname, andere stoffen worden eerst processen in het lichaam omgezet in een giftige stof (gemetaboliseerd).

Voor de Eerste hulp kunnen giftige stoffen die via het mond-maagdarmstelsel worden opgenomen globaal worden ingedeeld in drie groepen:

• Bijtende of etsende stoffen: werken direct in op het oppervlak waarmee zij in contact zijn.
  • Zuren
  • Chloor
  • Accuzuur
  • Gootsteen ontstopper
• Niet-bijtende stoffen: zijn pas giftig na opname in het lichaam.
  • Medicijnen
  • Giftige planten, besjes
• Petroleumachtige stoffen: werken deels in op het oppervlak en zijn giftig na opname in het lichaam
  • Lampenolie
  • Petroleum
• Een bijzondere vergiftiging is de waterintoxicatie.

Gifstoffen kunnen ook via de longen worden opgenomen, door inademing. Denk hierbij aan koolstofmonoxide, gassen en dampen.

Ook via de huid kunnen gifstoffen directe en indirecte schade geven. Contact met een bijtende stof zal chemische brandwonden veroorzaken (Lokale effecten), maar kan na opname ook schadelijke effecten hebben op processen in het lichaam (Systemische effecten).

Gevaarlijke stoffen kunnen ook voor de eerstehulpverlener een risico vormen, bescherm je dus ook altijd voldoende door het gebruik van handschoenen, beschermende kleding enzovoorts. Indien het niet veilig is om het slachtoffer te benaderen, wacht dan tot de brandweer de situatie heeft veiliggesteld.

Klachten en symptomen

De vele giftige stoffen kunnen een scala aan symptomen geven, het is dan ook niet mogelijk om een complete lijst te geven. Een deel van de symptomen is gerelateerd aan de manier waarop de vergiftiging plaatsvond.

• Bewustzijnsveranderingen en bewusteloosheid
• Epileptische aanval
• Buikpijn, misselijkheid en braken
• Spierkrampen of verlamming
• Chemische verbranding van de mond, slokdarm, huid of andere lichaamsdelen
• Benauwdheid
• Hoofdpijn
• Duizeligheid
• Irritatie van ogen-, neus-, mondslijmvliezen met tranenvloed, loopneus, speekselvloed

Het is essentieel om na te gaan met welke stof het slachtoffer in contact geweest is, omdat de hulpdiensten kunnen nagaan hoe de vergiftiging behandeld kan worden. Observeer dus de omgeving naar flesjes, potjes of andere voorwerpen waar het gif in gezeten heeft. Neem de verpakking altijd mee naar de hulpverlener als dat veilig kan, maak anders een foto van de verpakking waarop de naam goed leesbaar is.

Handelen

Bij de behandeling van een slachtoffer dat in contact is geweest met een schadelijke stof dient men zeer zorgvuldig te handelen en eerst te zorgen voor de eigen veiligheid! Zorg dat je niet in contact komt met het slachtoffer en het gif! Draag handschoenen en indien mogelijk beschermende kleding.

Algemeen geld dat men altijd tracht de inwerking van het gif te beperken, de vitale functies controleert volgens de ABCDE-methodiek en waarborgt en professionele hulp inschakelt.

Vergiftiging via de mond-maag-darmkanaal

De bovengenoemde groepen worden ook gebruik bij de behandeling van vergiftigingen in het maag-darm stelsel. Bij bijtende stoffen laat je een volwassen slachtoffer de mond spoelen (uitspugen!) en eventueel een kleine hoeveelheid water drinken (maximaal 1 glas) om keel en slokdarm te spoelen. Bij niet-bijtende stoffen mag het slachtoffer niet drinken, omdat dan de stoffen sneller worden opgenomen in het lichaam. Laat het slachtoffer liever niet braken, omdat dat het risico op verslikken vergroot. Bij petroleumachtige stoffen mag het slachtoffer niet drinken, omdat de stof boven op het water gaat drijven en het risico op braken en aspiratie vergroot wordt.

• Bij niet bijtende stoffen werd vroeger door het Oranje Kruis aangeraden om braken op te wekken, mits het slachtoffer goed bij bewustzijn is. Wij raden braken echter af vanwege het risico op aspiratie.

Laat een slachtoffer nooit braken! Braken geeft, zeker wanneer er sprake is van een veranderd bewustzijn een groot risico aspiratie, ofwel het verslikken in braaksel.

Blijf de vitale functies controleren en schakel professionele hulp in. Probeer een verpakking van het gif mee te geven met de ambulance.

Het verdunnen van een bijtende stof met water of melk wordt afgeraden [1].

Voor vergiftigingen met alcohol en drugs zijn aparte aandachtspunten.

Vergiftiging via de luchtwegen

Let specifiek op gevaar voor jezelf, er kan immers nog giftig gas aanwezig zijn. Gebruik al je zintuigen. Realiseer je dat niet alle gassen een geur hebben, zoals bijvoorbeeld koolstofmonoxide! Verplaats het slachtoffer indien mogelijk naar een veilige ruimte, bij voorkeur in de buitenlucht en kleed het slachtoffer uit om eventueel gas in de kleding te elimineren. Let daarbij wel op risico van onderkoeling.

Voor alle (mogelijke) vergiftigingen via de luchtwegen moet in principe 112 gewaarschuwd worden, aangezien dit in korte tijd tot ernstige verstoring van de vitale functies kan leiden.

Ben voorzichtig met beademen, sommige gassen worden door het slachtoffer uitgeademd en kunnen dus een risico vormen voor de hulpverlener. Dit zijn bijvoorbeeld vergiftigingen met cyanide, kwik, corrosieve (bijtende) gifstoffen en organofosfaten. Zorg ervoor dat je de uitademingslucht niet inademt en gebruik bij voorkeur een beademingsmasker, de risico's zijn echter dermate klein dat levensreddend handelen voorrang heeft.

Vergiftiging via de huid of ogen

Zorg voor je eigen veiligheid en draag altijd handschoenen. Zorg dat je niet in contact komt met het spoelwater. Spoel tenminste 30 minuten met lauw stromend water, en verwijder alle kleding en sieraden. Controleer de vitale functies en schakel direct professionele hulp in. Zie ook chemische verbranding.

Intraveneuze vergiftiging

De intraveneuze vergiftiging, ofwel vergiftiging rechtstreeks in de bloedbaan zal de eerstehulpverlener niet vaak tegenkomen. Op straat wordt nog wel eens heroïne, cocaïne of amfetamine intraveneus gespoten. De eigen veiligheid is essentieel, pas op voor besmette naalden en draag handschoenen. Slachtoffers kunnen agressief reageren. Een overdosis heroïne leidt tot verminderde ademhaling en uiteindelijk ademstilstand. Dit is dus wel een levensbedreigende situatie.