Cookies help us deliver our services. By using our services, you agree to our use of cookies.

Onderkoeling

Auteur: Guusje / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Beginner/Gevorderd / Paginastatus: Concept. Laatste bewerking: Pim. Zie ook Handleiding.

Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee?


Onderkoeling of hypothermie is een lagere centrale lichaamstemperatuur (kerntemperatuur) dan voor een individu normaal is. Indien de kerntemperatuur onder 35°C zakt spreken we van hypothermie. Een temperatuur tussen 32°C-35°C wordt lichte hypothermie genoemd, tussen 30°C-32°C matige hypothermie en bij een temperatuur onder de 30°C is er sprake van een ernstige hypothermie.

Als gevolg van het dalen van de lichaamstemperatuur nemen de ademfrequentie en de hoeveelheid bloed die door het hart wordt rondgepompt af, terwijl ook de zuurstofbehoefte in de weefsels afneemt als gevolg van afname van het metabolisme. Tot op zekere hoogte is dit een win-win situatie omdat zowel de behoefte aan zuurstof als de aanvoer ervan afnemen. Het verminderde metabolisme zorgt voor een zekere bescherming tegen schade door zuurstoftekort tijdens een periode van onderkoeling. De lichaamstemperatuur mag echter niet te ver zakken. Bij een lichaamstemperatuur lager dan 23°C zijn geen overlevenden beschreven.

Hoe ontstaat onderkoeling?

Het menselijk lichaam verbrandt de hele dag en nacht door energie om zijn basale functies (homeostase) te vervullen. Tijdens deze verbranding komt ook warmte vrij. Deze warmte gebruiken we om onze temperatuur huishouding (thermoregulatie) op peil te houden. Onderkoeling ontstaat wanneer de warmteproductie van ons lichaam niet voldoende is om de kerntemperatuur op peil te houden. Dit kan komen door een verminderde productie van warmte of een verhoogde afgifte.

Warmte wordt afgegeven via een aantal routes, straling (radiatie), luchtstroming (convectie), geleiding (conductie), en verdamping (evaporatie). Wanneer warmteverlies via een of meer van deze routes de productie overstijgt kan men onderkoeld raken. Onderkoeling kan dus voorkomen als het koud is buiten, maar ook bijvoorbeeld als iemand nat is (evaporatie, convectie en conductie) (Drenkeling),iemand na een ongeluk op straat ligt, of als iemand zich heeft ingespannen en daarna teveel warmte kwijtraakt (warmte- en koudeletsels).

Oorzaken van onderkoeling kunnen onder andere zijn:

  • Afname van de warmteproductie door inactiviteit, medicatie, slechte conditie en schildklierziekten.
  • Toename van de warmte afgifte of warmteverlies door dunne kleding, natte kleding, onderdompeling in water, brandwonden, alcohol-gebruik, vasodilatatie. Deze factoren kunnen zowel in het lichaam zitten, als daarbuiten (denk aan kleding).
  • Gestoorde regulatie van de lichaamstemperatuur door medicatie, alcohol, drugs, shock, oudere leeftijd.
  • Omgevingsfactoren zoals koud water, koude omgevingstemperatuur, wind.

Hoe herken je onderkoeling?

De symptomen van onderkoeling zijn divers. Het enige definitieve symptoom is een lage lichaamstemperatuur in de kern. Daarnaast kan er sprake zijn van rillen, sloomheid of sufheid, trage hartslag en ademhaling, slaperigheid en bleke huid. Rillen kan ook afwezig zijn, wat een teken is van sterke onderkoeling, alsmede een trage hartslag (bradycardie) en ademhaling (bradypneu).

(NB Onderstaande tabel is concept, nog niet geheel correct)

Classificatie Kerntemperatuur Verschijnselen[1][2][3][4] Vitale functies
Mild 36-34°C Rillen, moeheid, uitputting, bleke koude huid
Soms agressie
Versnelde ademhaling, versnelde hartslag
34-33°C Traagheid, uitputting, verwardheid, desoriëntatie Trage hartslag, onregelmatige ademhaling
Matig 32-31°C Rillen stopt, stijfheid van de spieren, geheugenstoornissen Trage hartslag, onregelmatige ademhaling
31-30°C Bewustzijnsdaling, matig wekbaar Verminderd bewustzijn
30-28°C Bewusteloosheid Adempauzes, trage onregelmatige hartslag, zwakke pols
Pupilverwijding
Ernstig 28-25°C Celtekst Hartritmestoornissen
Ventrikelfibrilleren
<25°C Overlijden Circulatiestilstand
Uitval vitale functies

Meten met een thermometer in het oor of rectaal is het meest betrouwbaar. Meten in de mond of onder de oksel is zinloos.

Hoe voorkom je onderkoeling?

Onderkoeling kan voorkomen worden door de straling, luchtstroming, geleiding en verdamping tegen te gaan. Dit doet men door een goede isolerende laag kleding aan te trekken, en natte kleding uit te trekken.

Hoe behandel je onderkoeling?

Doel van de Eerste Hulp bij onderkoeling is voor de eerstehulpverlener het voorkomen van verder warmteverlies en daarmee een verdere afname van de lichaamstemperatuur. Als EHV-er kun je alleen passieve maatregelen nemen om de lichaamstemperatuur weer op peil te brengen, het lichaam moet zelf de warmte die het nodig heeft om weer warm te worden produceren. Je voorkomt met je maatregelen alleen verder warmteverlies.

Methoden:

Wanneer je een onderkoeld persoon wilt helpen dan is de belangrijkste actie het onderbreken van warmteverlies zoals hierboven gemeld. Dit doe je door het slachtoffer in te pakken in dekens. Ideaal gezien heb je minstens 2 gewone (wollen)dekens en 2 isolatie dekens (ook wel reddingsdeken genoemd) (zilver binnen). Het uiteindelijke principe is dat alle ledematen en het torso en hoofd apart worden ingepakt in een isolerende laag die de verschillende routes van warmteverlies afsnijdt. er zijn echter vele verschillende methoden om dit te bereiken. Ook kunnen er meer dekens en isolatiedekens gebruikt worden, 2 van elk is echter het minimum.

Voorkom dat het slachtoffer onnodig bewogen wordt. Beweging zorgt voor verplaatsing van het koude bloed uit de ledematen naar de centrale circulatie, hierdoor daalt de kerntemperatuur nog verder. In het ergste geval kan dit leiden tot een plotselinge circulatiestilstand.

Voorkom warmteverlies door wind. Scherm het slachtoffer goed af en probeer met name het hoofd zo goed mogelijk te beschermen tegen de koude.

Belangrijk is om het slachtoffer geen alcoholische dranken te geven. Alcohol geeft namelijk een vasodilatatie (verwijding van de vaten) in de huid waardoor het slachtoffer wel een warmer gevoel krijgt, maar in werkelijkheid nog sneller afkoelt! Het geven van warme dranken als thee of soep zijn (mits het slachtoffer aanspreekbaar is en het zelf tot zich kan nemen) wel aan te bevelen.


Inhoud

Bronvermelding

  1. Handleiding Instructeurs Eerste Hulp, bij 26ste druk, 2e oplage (Het Oranje Kruis, 2011)
  2. http://www.wvz.vuurwerk.nl/onderkoeling.html
  3. http://nl.wikipedia.org/wiki/Hypothermie
  4. Cold Injury Guidelines (State of Alaska, 2005), [1]

http://www.wvz.vuurwerk.nl/onderkoeling.html