Typen letsels van het bewegingsapparaat: verschil tussen versies

Uit Eerste Hulp Wiki
Ga naar: navigatie, zoeken
[ongecontroleerde versie][gecontroleerde versie]
(Nieuwe pagina aangemaakt met 'Inleiding Het bewegingsapparaat van de mens bestaat onder andere uit botten, spieren, pezen en gewrichten. Dit apparaat stelt ons in staat de vele bewegingen van alled...')
 
 
(32 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
Inleiding
+
{{Status|
Het bewegingsapparaat van de mens bestaat onder andere uit botten, spieren, pezen en gewrichten.
+
|mainauthor= [[Pim]]
Dit apparaat stelt ons in staat de vele bewegingen van alledag uit te voeren en zware inspanningen te
+
|coauthor= [[]]
leveren. Maar juist door deze belastingen kan letsel hieraan frequent optreden. Vooral bij sport en
+
|controller=
traumata moet het bewegingsapparaat het vaak ontgelden.
+
|supervisor= [[Pim]]
Het onderzoek van het bewegingsapparaat wordt niet standaard uitgevoerd, slechts op indicatie als het
+
|niveau= [[Handleiding#Niveau|Beginner/Gevorderd]]
slachtoffer klachten aangeeft of wanneer het ongevalsmechanisme de verdenking geef top letsens van
+
|status= [[Handleiding#Status|Concept]]
het bewegingsapparaat.
+
}}
ICE-regel en drukverband
 
De basis voor de behandeling van weke delen letsel (spieren, pezen, ligamenten) is de ICE-regel.
 
· ICE: koelen gedurende 15 minuten met koud water of een coldpack of ijs (niet direct op de
 
huid, maar met een handdoek of iets dergelijks ertussen) op het aangedane lichaamsdeel
 
leggen.
 
· Immobilisatie: zorg ervoor dat het lichaamsdeel niet meer wordt bewogen
 
· Compressie: door middel van een drukverband
 
· Elevatie: leg het lichaamsdeel hoog, bij de armen door middel van een mitella of brede das
 
Het koelen vermindert de bloedtoevoer en verzacht de pijn. Bovendien vertraagt het de stofwisseling in
 
het aangedane weefsel. Hierdoor treedt minder celschade op. Men doet dit minimaal 10 minuten en na
 
15 minuten is het effect vrijwel uitgewerkt. Compressie en elevatie zijn nodig om de verminderde
 
bloedtoevoer in stand te houden waardoor er onder andere minder zwelling ontstaat.
 
Bij het toepassen van de ICE-regel kan voor compressie het beste een drukverband worden gebruikt.
 
Dit verband bestaat uit synthetische watten en een elastische zwachtel. Ook hierbij wordt de basis van
 
verbandleer aangehouden, zoals in de rol kijken en naar het hart toewerken. De synthetische watten
 
worden met de ‘plakrand’ naar boven aangelegd, zodat de elastische zwachtel goed kan blijven zitten.
 
Een drukverband heeft als doel druk uit te oefenen (zwelling tegengaan) en het gewricht te stabiliseren.
 
Controleer na het aanleggen altijd of er geen sprake is van tintelingen of blauw worden van de huid.
 
Mogelijk zijn er dan zenuwen of bloedvaten bekneld geraakt.
 
Verwijder eventuele sieraden om problemen van stuwing te voorkomen
 
Leg de synthetische watten egaal en ruim aan
 
Zorg dat bij het begin en het uiteinde een dubbele laag synthetische watten ligt
 
Leg de elastische zwachtel zodanig aan dat er aan weerszijden ongeveer 2 cm overblijft met 2/3
 
overlap.
 
Rol af naar het hart toe en zorg ervoor dat er lichte druk op het gewricht komt te staan
 
Vraag of het drukverband comfortabel zit en of het slachtoffer geen koude of tintellende vingers
 
heeft, controleer eventueel de capillaire refill. Indien deze vertraagd of afwezig is, zit het
 
verband waarschijnlijk te strak
 
Adviseer het slachtoffer bij blijvende pijnklachten in de dagen na het ongeval naar de huisarts te
 
gaan, omdat er mogelijk toch een breuk is of andere schade aan het gewricht.
 
  
==Botletsels==
 
Pathofysiologie
 
Vrijwel het enige botletsel dat men tegenkomt in de EHBO is de fractuur. Deze ontstaan bijna altijd door
 
op het lichaam inwerkend geweld. Fracturen kunnen ontstaan door directe traumata waarbij er een
 
directe kracht op het bot werkt, maar ook door indirecte traumata waarbij er via andere structuren aan
 
het bot getrokken of geduwd wordt (zie hiervoor de bijlage).
 
Daarnaast maken we nog onderscheid tussen open en gesloten fracturen. Bij een open fractuur is het
 
botdeel zodanig verplaatst dat het door de huid steekt. Hierbij kan dan ook veel schade aan omringend
 
weefsel en structuren worden aangericht.
 
Verder zijn er nog uitzonderlijke fracturen die bij minder ernstig geweld ontstaan. Bijvoorbeeld een
 
pathologische fractuur is een fractuur die ontstaan is na een miniem trauma omdat het bot ernstig
 
verzwakt is door onderliggende ziektes (bijvoorbeeld door een botmetastase) of stressfracturen; deze
 
ontstaan door herhaalde extreme belasting, bijvoorbeeld een fractuur van een middenvoetsbeentje die
 
ontstaat door het vele marcheren in het leger (dit wordt ook wel marsfractuur genoemd).
 
Pols-, hand- en vingerfracturen komen het meest frequent voor, gevolgd door onderbeenfracturen. De
 
meeste fracturen treden op bij oudere mensen. De reden hiervoor is dat ze vaak slechter ter been zijn
 
waardoor ze frequenter vallen. Ook hebben ouderen vaak ook osteoporose (botontkalking).
 
Veelvoorkomende fracturen bij ouderen zijn pols- en heupfracturen.
 
Symptomen en klachten
 
Fracturen zijn gekenmerkt door heel typische symptomen het spontaan optreden van pijn, drukpijn en
 
asdrukpijn. Asdrukpijn is te testen door het bot bij de uiteinden te pakken en deze vervolgens
 
voorzichtig naar elkaar toe te drukken. Deze test wordt alleen uitgevoerd als er twijfel bestaat over de
 
aanwezigheid van een fractuur en wanneer er geen (duidelijke) standsafwijking of verwonding zichtbaar
 
is. Uitwendig herkent men een fractuur vaak aan het feit dat de aangedane ledemaat een afwijkende
 
stand vertoont en gezwollen is door de bloeduitstorting. De zwelling bij een fractuur is vaak direct na het
 
ongeval aanwezig en is in tegenstelling tot bij een kneuzing relatief lokaal. Bij een heupfractuur is het
 
aangedane been vaak verkort ten opzichte van het gezonde been en ligt de voet naar buiten gedraaid.
 
Soms hoort men de botdelen tegen elkaar aanscheuren wanneer ze over elkaar bewegen, dit wordt
 
crepiteren genoemd. Het spreekt voor zich dat men dit niet hoort uit te proberen. Hoewel al deze
 
klachten typisch zijn, hoeven ze niet altijd op te treden. Sommige fracturen kunnen soms verraderlijk zijn
 
doordat ze weinig echte fractuursymptomen geven. Bij een heupkopfractuur kan de patiënt bijvoorbeeld
 
soms nog lopen. Ook sommige wervelfracturen kunnen weinig typische symptomen geven.
 
Complicaties die kunnen optreden bij fracturen:
 
Als gevolg van het vele bloedverlies kan men in shock raken. In bot wordt de bloedaanmaak geregeld,
 
daarom is bot erg goed doorbloed. Bij het breken van het bot kan daarom behoorlijk wat bloedverlies
 
optreden. Fracturen die hierom berucht zijn, zijn de fracturen aan de onderste extremiteiten en het
 
bekken. Bij een bekkenfractuur kan men tot 4 liter bloed verliezen en bij een femurfractuur 1-2 liter.
 
Bij een open fractuur is er een verbinding met de buitenwereld ontstaan. Er is dus een ingang voor
 
bacteriën, dit geeft infectiegevaar.
 
Bij een fractuur kunnen ook vetdeeltjes uit het gele beenmerg vrijkomen en in de circulatie terecht
 
komen. Dit noemen we vetembolieën. Dit gebeurt nog al eens bij een femurfractuur of een
 
bekkenfractuur. Vetembolieën zijn vooral problematisch als ze in de longen en hersenen terecht komen.
 
Hierdoor kan men ademhalingsproblemen of een CVA krijgen.
 
Wanneer bot breekt ontstaan er scherpe randen, deze scherpe randen kunnen omringende structuren
 
beschadigen. Vooral zenuwen en vaten zijn gevoelig hiervoor. Ook omringende organen kunnen
 
beschadigd raken. Bij romp en bekkenverwondingen dient men hier altijd rekening mee te houden.
 
Bovendien raakt het omliggend weefsel verstoord door de verplaatsing van het bot. Hierdoor kunnen
 
structuren als bloedvaten en zenuwen bekneld raken door bloeduitstortingen, oedeemvorming en tractie
 
van het bot zelf.
 
5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 151
 
Differentiaaldiagnose
 
In principe lijken letsels aan het bewegingsapparaat veel op elkaar. Er is vrijwel altijd sprake van pijn,
 
drukpijn en zwelling. Vaak is in het veld niet goed te bepalen of een lichaamsdeel gebroken is, of
 
slechts gekneusd. Of een bot ook echt gebroken is toont men aan in het ziekenhuis met behulp van een
 
röntgenfoto.
 
Als EHBO-er is het daarom belangrijk om bij twijfel over de diagnose het slachtoffer te behandelen alsof
 
er sprake is van de ‘slechtste‘ diagnose. Twijfelt men bijvoorbeeld tussen een kneuzing en luxatie of een
 
fractuur, behandel het dan als een fractuur of luxatie. Reden hiervoor is dat op deze manier je de minste
 
schade aan het slachtoffer toebrengt.
 
Handelen
 
Botletsels:
 
DRS. ABCDE
 
Slachtoffers met fracturen aan handen, polsen, armen en sleutelbeen kunnen in principe zelf
 
naar de SEH. Voor fracturen aan onder en bovenbenen en bekken dient altijd een ambulance
 
gebeld te worden. In de meeste gevallen kan iemand met een enkelfractuur zelf naar de SEH
 
gebracht worden.
 
Stabilisatie: de fractuur moet zo min mogelijk bewogen worden. Kleding moet men vooral
 
aanlaten en schoenen of laarzen werken juist heel goed als spalk. Slechts als de kleding sterk
 
verontreinigd is kan men voorzichtig proberen deze weg te knippen. Beenbreuken zijn het beste
 
te stabiliseren door een opgerolde deken (dekenrol, zie Blackboard) of jas ernaast te leggen.
 
Voor fracturen aan de armen kan men een mitella of brede das aanleggen.
 
In geval van een open fractuur moet men deze zo snel mogelijk afdekken. Reden hiervoor is het
 
infectiegevaar te verminderen. Dek het uitstekende bot af met steriel gaas en plak deze rondom
 
vast. Gebruik hiervoor eventueel een snelverband, waarbij de zwachtels zijn afgeknipt. Zorg bij
 
het afdekken dat je het lichaamsdeel zo min mogelijk beweegt om schade als gevolg van
 
scherpe botfragmenten te voorkomen. Gebruik daarom liever geen zwachtels als je ziet dat je
 
hiervoor het lichaamsdeel veel moet bewegen
 
Blijf de circulatie controleren in verband met de mogelijkheid op shock
 
Spoedindicaties: als men bij een fractuur ziet dat de aangedane extremiteit bleek en koud aan het
 
worden is, dan is er zeer waarschijnlijk sprake van een doorbloedingsstoornis. In geval van tintelingen,
 
dof gevoel of sensibiliteitsverlies kan er sprake zijn van een beknelde zenuw. Beide gevallen vereisen zo
 
snel mogelijk professionele hulp.
 
Zie ook Bijlage 1 voor meer informatie over botletsels.
 
 
  
==Gewrichtsletsels==
+
Het '''bewegingsapparaat''' is een belangrijk en onmisbaar deel van het menselijk lichaam. Zonder het bewegingsapparaat zouden we niet in staat zijn ons voort te bewegen, ons werk te doen of zelfs maar recht op te staan. Het bewegingsapparaat krijgt veel te verduren, het wordt het hele leven gebruikt en moet zich aanpassen aan zeer wisselende omstandigheden in het dagelijks leven. Het bewegingsapparaat is opgebouwd uit het skelet, bestaande uit botten die door pezen en gewrichten verbonden worden. Onze spieren zijn met pezen verbonden aan botten en zorgen voor zeer diverse bewegingsmogelijkheden. Letsels aan eht bewegingsapparaat komen zeer vaak voor, van een eenvoudige verstuiking als men zich verstapt tot zeer ernstige fracturen (botbreuken) bij grote ongevallen. Op deze pagina worden de algemene letsels besproken.
Pathofysiologie
+
 
In de EHBO hebben we voornamelijk te maken met twee soorten letsels aan gewrichten: distories en
+
 
luxaties. Distorsies (in de volksmond bekend als verstuikingen) zijn letsels waarbij het gewrichtskapsel is
+
Ga naar '[[Bewegingsapparaat|Letsels aan het bewegingsapparaat op locatie]]' voor letsels in specifieke delen van het bewegingsapparaat.
overrekt als gevolg van een trauma. In geval van ernstige overrekkingen kunnen de ligamenten van het
+
 
kapsel zelfs scheuren en ontstaat er een hemarthros (bloed in de gewrichtsholte).
+
 
Luxaties zijn ontwrichtingen. Om een gewricht soepel te laten bewegen bestaat er een glijmechanisme
+
==Letsels aan het bot==
over twee oppervlakten. Bij de schouder is dat bijvoorbeeld een kogel-kom mechanisme. Als dit contact
+
Botletsels zijn in de regel fracturen, ofwel breuken van een bot. Botbreuken kunnen ontstaan door direct geweld op het bot, zoals een harde klap tegen het scheenbeen, of door indirect geweld, zoals bij een val op gestrekte arm, waarbij het sleutelbeen het zwakste bot in de schakel is en breekt. Daarnaast maken we nog onderscheid tussen open en gesloten fracturen. Bij een gesloten fractuur blijft de huid intact en treedt er zwelling en hematoomvorming op. Bij een open botbreuk is er een wond ontstaan doordat de scherpe uiteinden van het bot door de huid zijn gegaan. Soms is er alleen een wond, soms steekt het bot nog door de huid heen. Hierbij kan dan ook veel schade aan omringend weefsel en structuren worden aangericht. Een open fractuur brengt een groot infectierisico met zich mee omdat er een opening met de buitenwereld bestaat en ziektekiemen in de wond kunnen komen.
verbroken is door een trauma spreekt men van een luxatie, of in dit geval een schouder uit de kom. Dit
+
<br><br>
kan bij elk gewricht in het lichaam voorkomen. Vanwege de vorm van het gewricht komt een luxatie van
+
Pols-, hand- en vingerfracturen komen het meest frequent voor, gevolgd door onderbeenfracturen. Bij ouderen worden als gevolg van botontkalking (osteoporose) het meest fracturen van de pols en heup gezien. Een bijzonder type fractuur is de stressfractuur, waarbij een bot door overmatige belasting spontaan breekt. Een bekende stressfractuur is de marsfractuur, waarbij een van de middenvoetsbeentjes gebroken is door het lopen van lange afstanden. deze
de schouder het meeste voor.
+
 
Symptomen en klachten
+
===Symptomen en klachten===
Bij een distorsie treedt er direct pijn op, meestal gepaard gaande met zwelling. Differentiatie tussen een
+
De meeste fracturen zijn eenvoudig te herkennen en kunnen aan de hand van het [[ongevalsmechanisme]] al verwacht worden. Er is altijd pijn en vaak is er sprake van een abnormale stand van het aangedane lichaamsdeel. Ter plaatse van de fractuur is er zwelling. Soms is er geknars van bot te horen, als de uiteinden van de breuk langs elkaar bewegen. Indien er geen standsafwijking is en men twijfelt aan het bestaan van een fractuur kan men [[asdrukpijn]] testen, waarbij het bot bij twee uiteinden (meestal gewrichten) wordt gepakt en voorzichtig de twee helften naar elkaar toe worden gedrukt. Indien dit pijn geeft is er sprake van [[asdrukpijn]], wat redelijk specifiek is voor een fractuur.
fractuur en distorsie is vaak moeilijk op basis van de symptomen. Het ongevalsmechanisme zegt veel
+
<br><br>
meer. De meest voorkomende distorsie is het zogenaamde inversietrauma van de enkel. Bij dit
+
In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt zijn botten zeer goed doorbloed, zowel in het bot zelf als in het beenmerg. Dit betekent dat bij een fractuur een forse bloeding kan optreden, zeker in de grotere botten. Hierdoor kan als gevolg van ([[inwendig bloedverlies]]) een [[shock]] optreden, terwijl aan de buitenzijde van het lichaam geen bloeding te zien is. Een fractuur van het bovenbeen kan bijvoorbeeld al 1,5 liter bloedverlies geven!
inversietrauma klapt de voet naar binnen en worden de laterale banden overrekt. Eversietraumata
+
<br>
(hierbij klapt de enkel “naar buiten”) komen minder vaak voor omdat de enkelbanden aan de binnenkant
+
Afhankelijk van de locatie van de fractuur kunnen scherpe botsplinters omliggende structuren beschadigen, met bijvoorbeeld een [[pneumothorax]] als gevolg van ribfracturen.  
veel steviger zijn.
+
 
Ottawa Ankle Rules
+
De een scherpe botpunt kan echter ook door de huid prikken en zodoende een open wond veroorzaken, de zogenaamde [[open fractuur]] of [[open botbreuk]]. Dit is een speciale categorie botbreuken (en [[huidverwondingen]]) omdat er behalve een standsafwijking ook een groot [[infectie]]gevaar is doordat de beschermende werking van de huid verstoord is en [[ziektekiemen]] direct toegang hebben tot het bot.
Er bestaan enkele regels om te bepalen of een slachtoffer met enkelletsel een röntgenfoto vereist op de
+
 
SEH. In het veld zijn deze echter ook nuttig om een onderscheid te maken (zie figuur 12.3):
+
Ook kan door de fractuur de bloedvoorziening in het aangedane lichaamsdeel in gevaar komen. Hierbij wordt het lichaamsdeel bleek en koud. Dit is altijd een reden om snel medische hulp te zoeken.
· Drukpijn achter de mediale malleolus
+
Zeldzamer is het optreden van een vet[[embolie]], waarbij er door de fractuur vetdeeltjes uit het beenmerg in de bloedsomloop terecht komen en een [[longembolie]] of [[herseninfarct]] veroorzaken.
· Drukpijn achter de laterale malleolus
+
<br><br>
· Drukpijn op de basis van de 5e metatarsale
+
In de praktijk is het vaak lastig om definitief de diagnose te stellen. Een röntgenfoto in het [[ziekenhuis]] zal dan ook uitsluitsel geven. Men gaat in principe uit van een fractuur, tot het tegendeel bewezen is.
· Drukpijn op het os naviculare
+
 
· Geen gewicht erop kunnen zetten of slechts vier stappen kunnen zetten op de SEH
+
{| class="wikitable"
Als aan één van deze voorwaarden is voldaan, zijn de klachten verdacht voor een breuk en zal een foto
+
|-
gemaakt moeten worden. Uiteraard dient er bij voor de hand liggende fractuurverschijnselen direct om
+
! Lichaamsdeel !! Bloedverlies !! Zie ook:
hulp gevraagd te worden. Maar ook bij de afwezigheid van de ankle rules kan men alsnog besluiten
+
|-
naar de SEH te gaan, bijvoorbeeld bij veel pijn.
+
| Bovenarm || 100-800ml || [[Gebroken bovenarm]]
Figuur 12.3
+
|-
Bij een luxatie staat het gewricht in een abnormale stand, dit is meestal goed te zien. Verder is het
+
| Onderarm || 50-400ml || [[Gebroken onderarm]]
gewricht niet te bewegen en voelt de gewrichtskom leeg aan. Een luxatie is zeer pijnlijk. Het slachtoffer
+
|-
durft vaak het gewricht totaal niet te bewegen. Zoals net al vermeld is, gebeuren de meeste luxaties aan
+
| Bekken || 500-5000ml || [[Bekkenletsel]]
de schouder. Hierbij is er vaak een bult aan de voorzijde schuin onder de schouder te zien.
+
|-
5BOSA2 – Vaardigheden 154 Acute Geneeskunde
+
| Bovenbeen || 300-2000ml || [[Gebroken bovenbeen]]
Handelen
+
|-
Gewrichtsletsels
+
| Onderbeen || 100-1000ml || [[Gebroken onderbeen]]
Distorsie:
+
|}
· ICE toepassen
+
 
· Laat door een arts nakijken
+
===Handelen===
· Bij twijfel aan de diagnose: behandel alsof het een breuk is en stuur door naar het ziekenhuis
+
De algemene principes bij de behandeling van fracturen door eerstehulpverleners zijn als volgt:
Luxatie:
+
* Geef steun en rust aan de fractuur
· Nooit zelf reponeren
+
* Koel de plaats van de fractuur 10-15 minuten met stromend water of een [[coldpack]]
· Steun geven als het mogelijk is, bv. door brede das (bij schouderluxatie) of mitella
+
* [[Stabiliseren van een botbreuk|Stabiliseer de botbreuk]] indien mogelijk, voorkom onnodige beweging
(elleboog/pols)
+
** De wijze van stabilisatie is afhankelijk van de plaats van de fractuur
· Probeer zo min mogelijk aan het gewricht te komen, dit is vaak erg pijnlijk
+
** Maak indien nodig een [[dekenrol]] of [[spalk]]
· Doorsturen naar de Spoedeisende Hulp
+
* Indien er sprake is van een open fractuur, dek dan de wond af met een snelverband en kleefpleister
Spier- en peesletsels
+
* Ben bij fracturen van grote botten bedacht op [[shock]]
Bij spieren kunnen er krampen, kneuzingen en scheuren optreden.
+
 
In geval van een spierkramp moet men de aangedane spier in de kant van de antagonerende richting
+
===Fracturen===
duwen, bijvoorbeeld bij kramp van kuitspier de tenen omhoog duwen.
+
[[Heupfractuur]], [[Polsfractuur]], [[Enkelfractuur]]
Kneuzingen zijn net als elke andere weke delen kneuzing in de vorm van zwelling, bloeduitstorting en
+
 
pijn. Dit is prima te behandelen met de ICE-methode.
+
==Letsels aan gewrichten==
Bij extreme rekbelastingen zoals springen en sprinten (vaak na onvoldoende warming-up en
+
Gewrichten zijn functionele verbindingen tussen botten die bewegingen mogelijk maken. Deze gewrichten hebben het zwaar te verduren en vangen regelmatig forse schokken op. Een gewricht is opgebouwd uit bot, gewrichtsvlakken, kraakbeen, kapsel en ligamenten (pezen die een gewricht verbinden). De belangrijkste gewrichtletsels spelen zich af in de ligamenten, het kapsel en het kraakbeen. Er zijn twee groepen gewrichtletsels: [[verstuikingen]] ([[distorsies]]) en [[ontwrichtingen]] ([[luxaties]]) ('uit de kom').
rekoefeningen) kunnen spieren of omringende aanhechtingen scheuren. Er ontstaat een plotselinge
+
 
hevige pijn. De kuitspier (m. gastrocnemicus) is hier berucht om en wordt ook wel een zweepslag
+
Een [[verstuiking]] ontstaat doordat overmatige rek wordt uitgeoefend op de ligamenten die het gewricht bijeen houden. Hierbij kan schade ontstaan aan het ligament, maar ook aan het gewrichtskapsel en kraakbeen. Er kan sprake zijn van lichte overrekking, maar ook kunnen er scheuren in het ligament en kapsel ontstaan. Er ontstaat dan een bloeding in en rond het gewricht. Gebruik voor beoordeling van enkelletsels de [[Ottawa Ankle Rules]].
genoemd. De ICE-methode is hier wederom de aangewezen behandeling.
+
 
Een pees kan afscheuren van zijn aanhechtingsplaats op het bot. Dit kan men herkennen doordat de
+
Een [[ontwrichting]] wordt in de volksmond 'uit de kom' genoemd. Het gewricht is niet meer op de juiste plaats, door een plotselinge kracht aan het ledemaat. De [[schouderluxatie]] komt het meeste voor. Bij een luxatie kan schade ontstaan aan het gewrichtsvlak, het kraakbeen en de ligamenten. Soms raken ook omliggende structuren zoals spieren, pezen en zenuwen beschadigd.
bijbehorende spier niet meer functioneert. Bij een achillespeesruptuur kan je de voet niet meer naar
+
 
beneden duwen (plantairflexie). Vaak voelde het slachtoffer iets knappen en zit er een kuiltje op de plek
+
===Symptomen en klachten===
waar de pees normaal gesproken zit. Bij een ruptuur van de patellapees kan het slachtoffer de knie niet
+
Een verstuiking is altijd pijnlijk en er treedt meestal zwelling op van het aangedane gewricht doordat er bloed en vocht buiten de vaten komt. De zwelling is vaak warm en rood, en kan later blauw verkleuren. Soms is er ook functiebeperking van het gewricht. Het is soms lastig om het verschil te maken tussen een fractuur en een verstuiking. In het [[ziekenhuis]] kan men met een röntgenfoto een fractuur uitsluiten.
meer actief strekken en is er een hoogstand van de patellapees. Aangezien de pees gehecht zal
+
 
moeten worden, moet het slachtoffer doorgestuurd worden naar het ziekenhuis. Pees- en bandletsels
+
Bij een ontwrichting of [[luxatie]] is er meestal een abnormale stand van het gewricht. Er is veel pijn en de functie is ernstig beperkt. Het slachtoffer wil het gewricht niet bewegen. Soms is er ook sprake van schade aan vaten en zenuwen, waardoor de bloedtoevoer verminderd is en het ledemaat bleek wordt en het gevoel verminderd is.
aan de handen worden vaak over het hoofd gezien. Het is dus belangrijk om hieraan te denken,
+
 
bijvoorbeeld bij snijwonden aan de handen.
+
===Handelen===
Wees erop bedacht dat spieren veel beter doorbloed zijn dan pezen. Dit betekent dat spieren sneller
+
De algemene principes bij de behandeling van verstuikingen en ontwrichtingen door eerstehulpverleners zijn als volgt:
zullen genezen dan pezen, maar ook dat bij letsel meer bloedverlies kan optreden. Vooral bij inspanning
+
Pas de (R)ICE regel:
zijn de spieren extra goed doorbloed.
+
* Geef steun en rust aan het aangedane gewricht
Bij spier- en peesletsels komt het vaak neer op het oordeel van de EHBO-er welk soort hulp er aan te
+
* Koel de plaats van de fractuur 10-15 minuten met stromend water of een [[coldpack]]
pas moet komen. Aangezien de ernst van het letsel enorm kan verschillen moet er een inschatting
+
* Immobiliseer het aangedane lichaamsdeel, staak inspanning
gemaakt worden. Alarmerende symptomen zijn functiebeperking van spier/gewricht, veel zwelling en
+
* Leg bij verstuikingen een [[drukverband]] aan
shock. In de meeste gevallen zal het slachtoffer dan ook naar de SEH of huisarts worden doorverwezen.
+
* Houdt bij verstuikingen het aangedane lichaamsdeel omhoog
Verder lezen
+
** Geef bij letsels aan de onderarm een mitella
Acute Geneeskunde
+
** Geef bij letsels aan de bovenarm en schouder een brede das
Orthopedie
+
* Stuur het slachtoffer bij twijfel over de aanwezigheid van een fractuur naar een arts
Ziekten in de huisartsenpraktijk
+
* Stuur ieder slachtoffer met een ontwrichting naar een arts
Eerste Hulp bij Sportongevallen, Oranje Kruis
+
 
5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 155
+
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Let op:
 +
|-
 +
| Plaats een ontwricht lichaamsdeel '''nooit''' zelf terug, dat kan ernstige schade aan het gewricht veroorzaken!
 +
|}
 +
 
 +
==Spier- en peesletsels==
 +
Spier en peesletsels kunnen zowel ontstaan door direct trauma als door indirect trauma. Bij een direct trauma is er een kracht die rechtstreeks op de spier inwerkt, zoals een klap. Bij een indirect trauma komt er overmatige spanning op een spier te staan door een onverwachte beweging of overbelasting, waardoor scheuren in de spier en/of pezen ontstaan. Ook kan er in de spier kramp ontstaan als gevolg van vermoeidheid of overbelasting
 +
<br><br>
 +
Bij een direct trauma treedt [[kneuzing]] ([[contusie]]) van de spier en weefsels op, als gevolg van het samendrukken van de huid, onderhuidse weefsels en spier op een onderliggend bot. Dit leidt tot bloedingen in de weefsels. Er is lokale pijn, zwelling, roodheid en [[hematoom]] vorming ([[bloeduitstorting]]). Soms is er ook functiebeperking.
 +
<br><br>
 +
Bij (plotselinge) overbelasting van een spier kan er [[spierscheuring]] optreden in de spier zelf, of aan de pezen die de spieren met de botten en gewrichten verbinden. Bij een volledige afscheuring is de functie ernstig beperkt en zal de spier niet meer werken. Hierdoor kan het aangedane lichaamsdeel niet meer functioneren. Er is vaak een kuiltje te voelen op de plaats waar de pees van het bot is afgescheurd. Soms heeft het slachtoffer een knap gevoeld. Een scheuring in de spier zelf is pijnlijk en leidt als gevolg van bloedverlies tot forse zwelling [[bloeduitstorting]].
 +
<br><br>
 +
Spierkramp kenmerkt zich door het plotseling optreden van pijn in een spier, het gevoel alsof er een knoop in de spier zit. Doorgaans is dat een teken van onvoldoende opwarming of van overbelasting.
 +
 
 +
Zie ook: [[Spierscheuring]], [[Achillespeesruptuur]], [[Tennisarm]], [[Golfarm]], [[Springersknie]], [[Voetbalknie]], [[Logesyndroom]], [[Etalagebenen]].  
 +
 
 +
===Handelen===
 +
De algemene principes bij de behandeling van kneuzingen en spierscheuren door eerstehulpverleners zijn als volgt:
 +
Pas de (R)ICE regel:
 +
* Geef steun en rust aan het aangedane gewricht
 +
* Koel de plaats van de fractuur 10-15 minuten met stromend water of een [[coldpack]]
 +
* Immobiliseer het aangedane lichaamsdeel, staak inspanning
 +
* Leg bij kneuzingen en spierscheuringen een [[drukverband]] aan
 +
* Houdt bij kneuzingen en spierscheuringen het aangedane lichaamsdeel omhoog
 +
** Geef bij letsels aan de onderarm een mitella
 +
** Geef bij letsels aan de bovenarm en schouder een brede das
 +
* Stuur het slachtoffer bij twijfel over de aanwezigheid van een fractuur naar een arts
 +
* Stuur ieder slachtoffer met een spier of peescheuring altijd naar een arts
 +
 
 +
[[Categorie:Bewegingsapparaat]]

Huidige versie van 29 jan 2012 om 16:34

Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Beginner/Gevorderd / Paginastatus: Concept. Laatste bewerking: Pim. Zie ook Handleiding.

Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee?


Het bewegingsapparaat is een belangrijk en onmisbaar deel van het menselijk lichaam. Zonder het bewegingsapparaat zouden we niet in staat zijn ons voort te bewegen, ons werk te doen of zelfs maar recht op te staan. Het bewegingsapparaat krijgt veel te verduren, het wordt het hele leven gebruikt en moet zich aanpassen aan zeer wisselende omstandigheden in het dagelijks leven. Het bewegingsapparaat is opgebouwd uit het skelet, bestaande uit botten die door pezen en gewrichten verbonden worden. Onze spieren zijn met pezen verbonden aan botten en zorgen voor zeer diverse bewegingsmogelijkheden. Letsels aan eht bewegingsapparaat komen zeer vaak voor, van een eenvoudige verstuiking als men zich verstapt tot zeer ernstige fracturen (botbreuken) bij grote ongevallen. Op deze pagina worden de algemene letsels besproken.


Ga naar 'Letsels aan het bewegingsapparaat op locatie' voor letsels in specifieke delen van het bewegingsapparaat.


Letsels aan het bot

Botletsels zijn in de regel fracturen, ofwel breuken van een bot. Botbreuken kunnen ontstaan door direct geweld op het bot, zoals een harde klap tegen het scheenbeen, of door indirect geweld, zoals bij een val op gestrekte arm, waarbij het sleutelbeen het zwakste bot in de schakel is en breekt. Daarnaast maken we nog onderscheid tussen open en gesloten fracturen. Bij een gesloten fractuur blijft de huid intact en treedt er zwelling en hematoomvorming op. Bij een open botbreuk is er een wond ontstaan doordat de scherpe uiteinden van het bot door de huid zijn gegaan. Soms is er alleen een wond, soms steekt het bot nog door de huid heen. Hierbij kan dan ook veel schade aan omringend weefsel en structuren worden aangericht. Een open fractuur brengt een groot infectierisico met zich mee omdat er een opening met de buitenwereld bestaat en ziektekiemen in de wond kunnen komen.

Pols-, hand- en vingerfracturen komen het meest frequent voor, gevolgd door onderbeenfracturen. Bij ouderen worden als gevolg van botontkalking (osteoporose) het meest fracturen van de pols en heup gezien. Een bijzonder type fractuur is de stressfractuur, waarbij een bot door overmatige belasting spontaan breekt. Een bekende stressfractuur is de marsfractuur, waarbij een van de middenvoetsbeentjes gebroken is door het lopen van lange afstanden. deze

Symptomen en klachten

De meeste fracturen zijn eenvoudig te herkennen en kunnen aan de hand van het ongevalsmechanisme al verwacht worden. Er is altijd pijn en vaak is er sprake van een abnormale stand van het aangedane lichaamsdeel. Ter plaatse van de fractuur is er zwelling. Soms is er geknars van bot te horen, als de uiteinden van de breuk langs elkaar bewegen. Indien er geen standsafwijking is en men twijfelt aan het bestaan van een fractuur kan men asdrukpijn testen, waarbij het bot bij twee uiteinden (meestal gewrichten) wordt gepakt en voorzichtig de twee helften naar elkaar toe worden gedrukt. Indien dit pijn geeft is er sprake van asdrukpijn, wat redelijk specifiek is voor een fractuur.

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt zijn botten zeer goed doorbloed, zowel in het bot zelf als in het beenmerg. Dit betekent dat bij een fractuur een forse bloeding kan optreden, zeker in de grotere botten. Hierdoor kan als gevolg van (inwendig bloedverlies) een shock optreden, terwijl aan de buitenzijde van het lichaam geen bloeding te zien is. Een fractuur van het bovenbeen kan bijvoorbeeld al 1,5 liter bloedverlies geven!
Afhankelijk van de locatie van de fractuur kunnen scherpe botsplinters omliggende structuren beschadigen, met bijvoorbeeld een pneumothorax als gevolg van ribfracturen.

De een scherpe botpunt kan echter ook door de huid prikken en zodoende een open wond veroorzaken, de zogenaamde open fractuur of open botbreuk. Dit is een speciale categorie botbreuken (en huidverwondingen) omdat er behalve een standsafwijking ook een groot infectiegevaar is doordat de beschermende werking van de huid verstoord is en ziektekiemen direct toegang hebben tot het bot.

Ook kan door de fractuur de bloedvoorziening in het aangedane lichaamsdeel in gevaar komen. Hierbij wordt het lichaamsdeel bleek en koud. Dit is altijd een reden om snel medische hulp te zoeken. Zeldzamer is het optreden van een vetembolie, waarbij er door de fractuur vetdeeltjes uit het beenmerg in de bloedsomloop terecht komen en een longembolie of herseninfarct veroorzaken.

In de praktijk is het vaak lastig om definitief de diagnose te stellen. Een röntgenfoto in het ziekenhuis zal dan ook uitsluitsel geven. Men gaat in principe uit van een fractuur, tot het tegendeel bewezen is.

Lichaamsdeel Bloedverlies Zie ook:
Bovenarm 100-800ml Gebroken bovenarm
Onderarm 50-400ml Gebroken onderarm
Bekken 500-5000ml Bekkenletsel
Bovenbeen 300-2000ml Gebroken bovenbeen
Onderbeen 100-1000ml Gebroken onderbeen

Handelen

De algemene principes bij de behandeling van fracturen door eerstehulpverleners zijn als volgt:

  • Geef steun en rust aan de fractuur
  • Koel de plaats van de fractuur 10-15 minuten met stromend water of een coldpack
  • Stabiliseer de botbreuk indien mogelijk, voorkom onnodige beweging
    • De wijze van stabilisatie is afhankelijk van de plaats van de fractuur
    • Maak indien nodig een dekenrol of spalk
  • Indien er sprake is van een open fractuur, dek dan de wond af met een snelverband en kleefpleister
  • Ben bij fracturen van grote botten bedacht op shock

Fracturen

Heupfractuur, Polsfractuur, Enkelfractuur

Letsels aan gewrichten

Gewrichten zijn functionele verbindingen tussen botten die bewegingen mogelijk maken. Deze gewrichten hebben het zwaar te verduren en vangen regelmatig forse schokken op. Een gewricht is opgebouwd uit bot, gewrichtsvlakken, kraakbeen, kapsel en ligamenten (pezen die een gewricht verbinden). De belangrijkste gewrichtletsels spelen zich af in de ligamenten, het kapsel en het kraakbeen. Er zijn twee groepen gewrichtletsels: verstuikingen (distorsies) en ontwrichtingen (luxaties) ('uit de kom').

Een verstuiking ontstaat doordat overmatige rek wordt uitgeoefend op de ligamenten die het gewricht bijeen houden. Hierbij kan schade ontstaan aan het ligament, maar ook aan het gewrichtskapsel en kraakbeen. Er kan sprake zijn van lichte overrekking, maar ook kunnen er scheuren in het ligament en kapsel ontstaan. Er ontstaat dan een bloeding in en rond het gewricht. Gebruik voor beoordeling van enkelletsels de Ottawa Ankle Rules.

Een ontwrichting wordt in de volksmond 'uit de kom' genoemd. Het gewricht is niet meer op de juiste plaats, door een plotselinge kracht aan het ledemaat. De schouderluxatie komt het meeste voor. Bij een luxatie kan schade ontstaan aan het gewrichtsvlak, het kraakbeen en de ligamenten. Soms raken ook omliggende structuren zoals spieren, pezen en zenuwen beschadigd.

Symptomen en klachten

Een verstuiking is altijd pijnlijk en er treedt meestal zwelling op van het aangedane gewricht doordat er bloed en vocht buiten de vaten komt. De zwelling is vaak warm en rood, en kan later blauw verkleuren. Soms is er ook functiebeperking van het gewricht. Het is soms lastig om het verschil te maken tussen een fractuur en een verstuiking. In het ziekenhuis kan men met een röntgenfoto een fractuur uitsluiten.

Bij een ontwrichting of luxatie is er meestal een abnormale stand van het gewricht. Er is veel pijn en de functie is ernstig beperkt. Het slachtoffer wil het gewricht niet bewegen. Soms is er ook sprake van schade aan vaten en zenuwen, waardoor de bloedtoevoer verminderd is en het ledemaat bleek wordt en het gevoel verminderd is.

Handelen

De algemene principes bij de behandeling van verstuikingen en ontwrichtingen door eerstehulpverleners zijn als volgt: Pas de (R)ICE regel:

  • Geef steun en rust aan het aangedane gewricht
  • Koel de plaats van de fractuur 10-15 minuten met stromend water of een coldpack
  • Immobiliseer het aangedane lichaamsdeel, staak inspanning
  • Leg bij verstuikingen een drukverband aan
  • Houdt bij verstuikingen het aangedane lichaamsdeel omhoog
    • Geef bij letsels aan de onderarm een mitella
    • Geef bij letsels aan de bovenarm en schouder een brede das
  • Stuur het slachtoffer bij twijfel over de aanwezigheid van een fractuur naar een arts
  • Stuur ieder slachtoffer met een ontwrichting naar een arts
Let op:
Plaats een ontwricht lichaamsdeel nooit zelf terug, dat kan ernstige schade aan het gewricht veroorzaken!

Spier- en peesletsels

Spier en peesletsels kunnen zowel ontstaan door direct trauma als door indirect trauma. Bij een direct trauma is er een kracht die rechtstreeks op de spier inwerkt, zoals een klap. Bij een indirect trauma komt er overmatige spanning op een spier te staan door een onverwachte beweging of overbelasting, waardoor scheuren in de spier en/of pezen ontstaan. Ook kan er in de spier kramp ontstaan als gevolg van vermoeidheid of overbelasting

Bij een direct trauma treedt kneuzing (contusie) van de spier en weefsels op, als gevolg van het samendrukken van de huid, onderhuidse weefsels en spier op een onderliggend bot. Dit leidt tot bloedingen in de weefsels. Er is lokale pijn, zwelling, roodheid en hematoom vorming (bloeduitstorting). Soms is er ook functiebeperking.

Bij (plotselinge) overbelasting van een spier kan er spierscheuring optreden in de spier zelf, of aan de pezen die de spieren met de botten en gewrichten verbinden. Bij een volledige afscheuring is de functie ernstig beperkt en zal de spier niet meer werken. Hierdoor kan het aangedane lichaamsdeel niet meer functioneren. Er is vaak een kuiltje te voelen op de plaats waar de pees van het bot is afgescheurd. Soms heeft het slachtoffer een knap gevoeld. Een scheuring in de spier zelf is pijnlijk en leidt als gevolg van bloedverlies tot forse zwelling bloeduitstorting.

Spierkramp kenmerkt zich door het plotseling optreden van pijn in een spier, het gevoel alsof er een knoop in de spier zit. Doorgaans is dat een teken van onvoldoende opwarming of van overbelasting.

Zie ook: Spierscheuring, Achillespeesruptuur, Tennisarm, Golfarm, Springersknie, Voetbalknie, Logesyndroom, Etalagebenen.

Handelen

De algemene principes bij de behandeling van kneuzingen en spierscheuren door eerstehulpverleners zijn als volgt: Pas de (R)ICE regel:

  • Geef steun en rust aan het aangedane gewricht
  • Koel de plaats van de fractuur 10-15 minuten met stromend water of een coldpack
  • Immobiliseer het aangedane lichaamsdeel, staak inspanning
  • Leg bij kneuzingen en spierscheuringen een drukverband aan
  • Houdt bij kneuzingen en spierscheuringen het aangedane lichaamsdeel omhoog
    • Geef bij letsels aan de onderarm een mitella
    • Geef bij letsels aan de bovenarm en schouder een brede das
  • Stuur het slachtoffer bij twijfel over de aanwezigheid van een fractuur naar een arts
  • Stuur ieder slachtoffer met een spier of peescheuring altijd naar een arts