Typen letsels van het bewegingsapparaat: verschil tussen versies

Uit Eerste Hulp Wiki
Ga naar: navigatie, zoeken
[ongecontroleerde versie][ongecontroleerde versie]
(Gewrichtsletsels)
Regel 84: Regel 84:
 
   
 
   
  
==Gewrichtsletsels==
+
==Letsels aan gewrichten==
 
Pathofysiologie
 
Pathofysiologie
 
In de EHBO hebben we voornamelijk te maken met twee soorten letsels aan gewrichten: distories en
 
In de EHBO hebben we voornamelijk te maken met twee soorten letsels aan gewrichten: distories en

Versie van 25 mrt 2011 om 20:13

Inleiding

Het bewegingsapparaat is een belangrijk en onmisbaar deel van het menselijk lichaam. Zonder het bewegingsapparaat zouden we niet in staat zijn ons voort te bewegen, ons werk te doen of zelfs maar recht op te staan. Het bewegingsapparaat krijgt veel te verduren, het wordt het hele leven gebruikt en moet zich aanpassen aan zeer wisselende omstandigheden in het dagelijks leven. Het bewegingsapparaat is opgebouwd uit het skelet, bestaande uit botten die door pezen en gewrichten verbonden worden. Onze spieren zijn met pezen verbonden aan botten en zorgen voor zeer diverse bewegingsmogelijkheden. Letsels aan eht bewegingsapparaat komen zeer vaak voor, van een eenvoudige verstuiking als men zich verstapt tot zeer ernstige fracturen (botbreuken) bij grote ongevallen. Op deze pagina worden enkele letsels van het bewegingsapparaat besproken.

(R)ICE-regel en drukverband

Het behandelen van letsels aan het bewegingsapparaat volgt een bepaald principe, dat globaal voor alle letsels kan worden toegepast. De (R)ICE regel is een geheugensteun voor deze behandeling.

  • Rust is de eerste stap, stoppen met de inspanning om het aangedane lichaamsdeel rust te geven.
  • ICE ofwel ijs, staat voor het koelen van het aangedane lichaamsdeel, om zwelling te voorkomen en pijn te verminderen. Men koelt 15 minuten en kan daarvoor gebruik maken van koud water of een coldpack. Let er wel op dat er geen bevriezing van de huid optreedt, gebruik de coldpack altijd met een laag ertussen. Het koelen zorgt voor een verminderde aanvoer van bloed, waardoor er minder vocht uit de vaten treedt en minder zwelling optreedt. Langer dan 15 minuten koelen is niet zinvol.
  • Immobilisatie van het aangedane lichaamsdeel, zodat het niet meer bewogen wordt om verdere schade en pijn te voorkomen.
  • Compressie, ofwel het geven van druk op het aangedane lichaamsdeel om zwelling te voorkomen. Dit wordt gedaan met een drukverband
  • Elevatie, het hooghouden van het aangedane lichaamsdeel om zwelling te voorkomen.

Letsels aan het bot

Botletsels zijn in de regel fracturen, ofwel breuken van een bot. Botbreuken kunnen ontstaan door direct geweld op het bot, zoals een harde klap tegen het scheenbeen, of door indirect geweld, zoals bij een val op gestrekte arm, waarbij het sleutelbeen het zwakste bot in de schakel is en breekt. Daarnaast maken we nog onderscheid tussen open en gesloten fracturen. Bij een gesloten fractuur blijft de huid intact en treedt er zwelling en hematoomvorming op. Bij een open botbreuk is er een wond ontstaan doordat de scherpe uiteinden van het bot door de huid zijn gegaan. Soms is er alleen een wond, soms steekt het bot nog door de huid heen. Hierbij kan dan ook veel schade aan omringend weefsel en structuren worden aangericht.

Pols-, hand- en vingerfracturen komen het meest frequent voor, gevolgd door onderbeenfracturen. Bij ouderen worden als gevolg van botontkalking (osteoporose) het meest fracturen van de pols en heup gezien. Een bijzonder type fractuur is de stressfractuur, waarbij een bot door overmatige belasting spontaan breekt. Een bekende stressfractuur is de marsfractuur, waarbij een van de middenvoetsbeentjes gebroken is door het lopen van lange afstanden. deze

Symptomen en klachten

De meeste fracturen zijn eenvoudig te herkennen en kunnen aan de hand van het ongevalsmechanisme al verwacht worden. Er is altijd pijn en vaak is er sprake van een abnormale stand van het aangedane lichaamsdeel. Ter plaatse van de fractuur is er zwelling. Soms is er geknars van bot te horen, als de uiteinden van de breuk langs elkaar bewegen.

Fracturen zijn gekenmerkt door heel typische symptomen het spontaan optreden van pijn, drukpijn en asdrukpijn. Asdrukpijn is te testen door het bot bij de uiteinden te pakken en deze vervolgens voorzichtig naar elkaar toe te drukken. Deze test wordt alleen uitgevoerd als er twijfel bestaat over de aanwezigheid van een fractuur en wanneer er geen (duidelijke) standsafwijking of verwonding zichtbaar is. Uitwendig herkent men een fractuur vaak aan het feit dat de aangedane ledemaat een afwijkende stand vertoont en gezwollen is door de bloeduitstorting. De zwelling bij een fractuur is vaak direct na het ongeval aanwezig en is in tegenstelling tot bij een kneuzing relatief lokaal. Bij een heupfractuur is het aangedane been vaak verkort ten opzichte van het gezonde been en ligt de voet naar buiten gedraaid. Soms hoort men de botdelen tegen elkaar aanscheuren wanneer ze over elkaar bewegen, dit wordt crepiteren genoemd. Het spreekt voor zich dat men dit niet hoort uit te proberen. Hoewel al deze klachten typisch zijn, hoeven ze niet altijd op te treden. Sommige fracturen kunnen soms verraderlijk zijn doordat ze weinig echte fractuursymptomen geven. Bij een heupkopfractuur kan de patiënt bijvoorbeeld soms nog lopen. Ook sommige wervelfracturen kunnen weinig typische symptomen geven. Complicaties die kunnen optreden bij fracturen: Als gevolg van het vele bloedverlies kan men in shock raken. In bot wordt de bloedaanmaak geregeld, daarom is bot erg goed doorbloed. Bij het breken van het bot kan daarom behoorlijk wat bloedverlies optreden. Fracturen die hierom berucht zijn, zijn de fracturen aan de onderste extremiteiten en het bekken. Bij een bekkenfractuur kan men tot 4 liter bloed verliezen en bij een femurfractuur 1-2 liter. Bij een open fractuur is er een verbinding met de buitenwereld ontstaan. Er is dus een ingang voor bacteriën, dit geeft infectiegevaar. Bij een fractuur kunnen ook vetdeeltjes uit het gele beenmerg vrijkomen en in de circulatie terecht komen. Dit noemen we vetembolieën. Dit gebeurt nog al eens bij een femurfractuur of een bekkenfractuur. Vetembolieën zijn vooral problematisch als ze in de longen en hersenen terecht komen. Hierdoor kan men ademhalingsproblemen of een CVA krijgen. Wanneer bot breekt ontstaan er scherpe randen, deze scherpe randen kunnen omringende structuren beschadigen. Vooral zenuwen en vaten zijn gevoelig hiervoor. Ook omringende organen kunnen beschadigd raken. Bij romp en bekkenverwondingen dient men hier altijd rekening mee te houden. Bovendien raakt het omliggend weefsel verstoord door de verplaatsing van het bot. Hierdoor kunnen structuren als bloedvaten en zenuwen bekneld raken door bloeduitstortingen, oedeemvorming en tractie van het bot zelf. 5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 151 Differentiaaldiagnose In principe lijken letsels aan het bewegingsapparaat veel op elkaar. Er is vrijwel altijd sprake van pijn, drukpijn en zwelling. Vaak is in het veld niet goed te bepalen of een lichaamsdeel gebroken is, of slechts gekneusd. Of een bot ook echt gebroken is toont men aan in het ziekenhuis met behulp van een röntgenfoto. Als EHBO-er is het daarom belangrijk om bij twijfel over de diagnose het slachtoffer te behandelen alsof er sprake is van de ‘slechtste‘ diagnose. Twijfelt men bijvoorbeeld tussen een kneuzing en luxatie of een fractuur, behandel het dan als een fractuur of luxatie. Reden hiervoor is dat op deze manier je de minste schade aan het slachtoffer toebrengt. Handelen Botletsels:

DRS. ABCDE
Slachtoffers met fracturen aan handen, polsen, armen en sleutelbeen kunnen in principe zelf

naar de SEH. Voor fracturen aan onder en bovenbenen en bekken dient altijd een ambulance gebeld te worden. In de meeste gevallen kan iemand met een enkelfractuur zelf naar de SEH gebracht worden.

Stabilisatie: de fractuur moet zo min mogelijk bewogen worden. Kleding moet men vooral

aanlaten en schoenen of laarzen werken juist heel goed als spalk. Slechts als de kleding sterk verontreinigd is kan men voorzichtig proberen deze weg te knippen. Beenbreuken zijn het beste te stabiliseren door een opgerolde deken (dekenrol, zie Blackboard) of jas ernaast te leggen. Voor fracturen aan de armen kan men een mitella of brede das aanleggen.

In geval van een open fractuur moet men deze zo snel mogelijk afdekken. Reden hiervoor is het

infectiegevaar te verminderen. Dek het uitstekende bot af met steriel gaas en plak deze rondom vast. Gebruik hiervoor eventueel een snelverband, waarbij de zwachtels zijn afgeknipt. Zorg bij het afdekken dat je het lichaamsdeel zo min mogelijk beweegt om schade als gevolg van scherpe botfragmenten te voorkomen. Gebruik daarom liever geen zwachtels als je ziet dat je hiervoor het lichaamsdeel veel moet bewegen

Blijf de circulatie controleren in verband met de mogelijkheid op shock

Spoedindicaties: als men bij een fractuur ziet dat de aangedane extremiteit bleek en koud aan het worden is, dan is er zeer waarschijnlijk sprake van een doorbloedingsstoornis. In geval van tintelingen, dof gevoel of sensibiliteitsverlies kan er sprake zijn van een beknelde zenuw. Beide gevallen vereisen zo snel mogelijk professionele hulp. Zie ook Bijlage 1 voor meer informatie over botletsels.


Letsels aan gewrichten

Pathofysiologie In de EHBO hebben we voornamelijk te maken met twee soorten letsels aan gewrichten: distories en luxaties. Distorsies (in de volksmond bekend als verstuikingen) zijn letsels waarbij het gewrichtskapsel is overrekt als gevolg van een trauma. In geval van ernstige overrekkingen kunnen de ligamenten van het kapsel zelfs scheuren en ontstaat er een hemarthros (bloed in de gewrichtsholte). Luxaties zijn ontwrichtingen. Om een gewricht soepel te laten bewegen bestaat er een glijmechanisme over twee oppervlakten. Bij de schouder is dat bijvoorbeeld een kogel-kom mechanisme. Als dit contact verbroken is door een trauma spreekt men van een luxatie, of in dit geval een schouder uit de kom. Dit kan bij elk gewricht in het lichaam voorkomen. Vanwege de vorm van het gewricht komt een luxatie van de schouder het meeste voor. Symptomen en klachten Bij een distorsie treedt er direct pijn op, meestal gepaard gaande met zwelling. Differentiatie tussen een fractuur en distorsie is vaak moeilijk op basis van de symptomen. Het ongevalsmechanisme zegt veel meer. De meest voorkomende distorsie is het zogenaamde inversietrauma van de enkel. Bij dit inversietrauma klapt de voet naar binnen en worden de laterale banden overrekt. Eversietraumata (hierbij klapt de enkel “naar buiten”) komen minder vaak voor omdat de enkelbanden aan de binnenkant veel steviger zijn. Ottawa Ankle Rules Er bestaan enkele regels om te bepalen of een slachtoffer met enkelletsel een röntgenfoto vereist op de SEH. In het veld zijn deze echter ook nuttig om een onderscheid te maken (zie figuur 12.3): · Drukpijn achter de mediale malleolus · Drukpijn achter de laterale malleolus · Drukpijn op de basis van de 5e metatarsale · Drukpijn op het os naviculare · Geen gewicht erop kunnen zetten of slechts vier stappen kunnen zetten op de SEH Als aan één van deze voorwaarden is voldaan, zijn de klachten verdacht voor een breuk en zal een foto gemaakt moeten worden. Uiteraard dient er bij voor de hand liggende fractuurverschijnselen direct om hulp gevraagd te worden. Maar ook bij de afwezigheid van de ankle rules kan men alsnog besluiten naar de SEH te gaan, bijvoorbeeld bij veel pijn. Figuur 12.3 Bij een luxatie staat het gewricht in een abnormale stand, dit is meestal goed te zien. Verder is het gewricht niet te bewegen en voelt de gewrichtskom leeg aan. Een luxatie is zeer pijnlijk. Het slachtoffer durft vaak het gewricht totaal niet te bewegen. Zoals net al vermeld is, gebeuren de meeste luxaties aan de schouder. Hierbij is er vaak een bult aan de voorzijde schuin onder de schouder te zien. 5BOSA2 – Vaardigheden 154 Acute Geneeskunde Handelen Gewrichtsletsels Distorsie: · ICE toepassen · Laat door een arts nakijken · Bij twijfel aan de diagnose: behandel alsof het een breuk is en stuur door naar het ziekenhuis Luxatie: · Nooit zelf reponeren · Steun geven als het mogelijk is, bv. door brede das (bij schouderluxatie) of mitella (elleboog/pols) · Probeer zo min mogelijk aan het gewricht te komen, dit is vaak erg pijnlijk · Doorsturen naar de Spoedeisende Hulp Spier- en peesletsels Bij spieren kunnen er krampen, kneuzingen en scheuren optreden. In geval van een spierkramp moet men de aangedane spier in de kant van de antagonerende richting duwen, bijvoorbeeld bij kramp van kuitspier de tenen omhoog duwen. Kneuzingen zijn net als elke andere weke delen kneuzing in de vorm van zwelling, bloeduitstorting en pijn. Dit is prima te behandelen met de ICE-methode. Bij extreme rekbelastingen zoals springen en sprinten (vaak na onvoldoende warming-up en rekoefeningen) kunnen spieren of omringende aanhechtingen scheuren. Er ontstaat een plotselinge hevige pijn. De kuitspier (m. gastrocnemicus) is hier berucht om en wordt ook wel een zweepslag genoemd. De ICE-methode is hier wederom de aangewezen behandeling. Een pees kan afscheuren van zijn aanhechtingsplaats op het bot. Dit kan men herkennen doordat de bijbehorende spier niet meer functioneert. Bij een achillespeesruptuur kan je de voet niet meer naar beneden duwen (plantairflexie). Vaak voelde het slachtoffer iets knappen en zit er een kuiltje op de plek waar de pees normaal gesproken zit. Bij een ruptuur van de patellapees kan het slachtoffer de knie niet meer actief strekken en is er een hoogstand van de patellapees. Aangezien de pees gehecht zal moeten worden, moet het slachtoffer doorgestuurd worden naar het ziekenhuis. Pees- en bandletsels aan de handen worden vaak over het hoofd gezien. Het is dus belangrijk om hieraan te denken, bijvoorbeeld bij snijwonden aan de handen. Wees erop bedacht dat spieren veel beter doorbloed zijn dan pezen. Dit betekent dat spieren sneller zullen genezen dan pezen, maar ook dat bij letsel meer bloedverlies kan optreden. Vooral bij inspanning zijn de spieren extra goed doorbloed. Bij spier- en peesletsels komt het vaak neer op het oordeel van de EHBO-er welk soort hulp er aan te pas moet komen. Aangezien de ernst van het letsel enorm kan verschillen moet er een inschatting gemaakt worden. Alarmerende symptomen zijn functiebeperking van spier/gewricht, veel zwelling en shock. In de meeste gevallen zal het slachtoffer dan ook naar de SEH of huisarts worden doorverwezen. Verder lezen Acute Geneeskunde Orthopedie Ziekten in de huisartsenpraktijk Eerste Hulp bij Sportongevallen, Oranje Kruis 5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 155