Pneumothorax: verschil tussen versies

Uit Eerste Hulp Wiki
Ga naar: navigatie, zoeken
[gecontroleerde versie][gecontroleerde versie]
(Symptomen en klachten)
(Handelen)
 
(19 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
Pneumothorax betekent letterlijk: lucht in de borstkas. In het normale taalgebruik wordt vaak de term klaplong gebruikt.
+
{{Statusbox|
 +
|mainauthor= [[Pim]]
 +
|coauthor= [[]]
 +
|controller=
 +
|supervisor= [[Pim]]
 +
|niveau= [[Handleiding#Niveau|Gevorderd]]
 +
|status= [[Handleiding#Status|Concept]]
 +
}}
  
==Pneumothorax==
+
 
 +
'''Pneumothorax''' betekent letterlijk: lucht in de borstkas. In het normale taalgebruik wordt vaak de term '''klaplong''' gebruikt, beter is echter om te spreken van 'ingeklapte long'. Een pneumothorax kan zowel als gevolg van trauma als spontaan ontstaan. Een complicatie van een pneumothorax is een [[spanningspneumothorax]].
  
 
===Inleiding===
 
===Inleiding===
 +
[[Bestand:Pneumothorax.png|200px|thumb|right|Schematische weergave van een eenvoudige pneumothorax. De long is ingeklapt en er is een open verbinding met de buitenlucht.]]
 +
Een pneumothorax ontstaat als er door schade aan de longvliezen lucht komt tussen de twee longvliezen (pleura) die de [[long]] (binnenste vlies, pleura visceralis) en de borstwand bedekken (buitenste vlies, pleura parietalis). Normaal gesproken is er onderdruk tussen deze twee vliezen en kan er geen lucht tussen komen, ze zijn als het ware tegen elkaar aangeplakt maar kunnen tijdens de ademhaling wel ten opzichte van elkaar bewegen ('glijden'). Indien er lucht tussen de vliezen komt, zal de long zijn oorspronkelijke vorm verliezen en 'inklappen'. De lucht kan zowel door een gat in het binnenste vlies dat de long bedekt, als in het buitenste vlies dat  de borstwand bekleed. Een pneumothorax kan zowel ontstaan door een trauma als spontaan.
  
Een pneumothorax ontstaat als er door schade aan de longvliezen lucht komt tussen de twee longvliezen die de long (binnenste vlies) en de borstwand bedekken (buitenste vlies). Normaal gesproken is er onderdruk tussen deze twee vliezen en kan er geen lucht tussen komen. Indien er lucht tussen de vliezen komt, zal de long zijn oorspronkelijke vorm verliezen en 'inklappen'. Een pneumothorax kan zowel van buitenaf als van binnenuit ontstaan. Van buitenaf kan bijvoorbeeld door een scherp voorwerp dat de borstwand doorboort, of als gevolg van een gebroken rib. Soms ontstaat een pneumothorax spontaan, door schade aan het binnenste vlies. Die schade komt vaak door een verzwakking in het vlies als gevolg van roken, longaandoeningen (COPD} of andere ziekten. De lucht komt dan via de long in de borstholte. Bij duikers kan er spontaan een pneumothorax ontstaan als gevolg van een te grote druk in de longen.
+
Een '''traumatische pneumothorax''' ontstaat als het buitenste longvlies (soms samen met het binnenste longvlies) door een scherp voorwerp doorboord wordt, zoals bij een messteek of een gebroken rib die het longvlies aanprikt. Vaak zijn bij steekwonden of ribfracturen echter beide vliezen aangedaan.
<br><br>
 
Bij een pneumothorax ontstaan door een letsel van buitenaf is er vaak een [[zuigende borstwond]] als teken van een open verbinding tussen de borstkas en de buitenwereld. Via deze opening kan er een toenemende hoeveelheid lucht in de borstkas komen, waardoor er druk wordt opgebouwd. Dan kan een [[#Spanningspneumothorax|spanningspneumothorax]] ontstaan.
 
 
 
===Symptomen en klachten===
 
Bij een endogene pneumothorax, is er meestal plotseling optredende benauwdheid, soms met (scherpe) pijn in de borstkas die vast zit aan de ademhaling. Soms zit de pijn tussen de schouderbladen.
 
<br><br>
 
Indien er een bloeding is opgetreden in de long kan er helderrood schuimend bloed uit de mond van het slachtoffer komen.
 
<br><br>
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
! Uitvragen !! Klachten !! Symptomen
 
|-
 
| Vraag 1 <br> Vraag 2 <br> Vraag 3 || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Klacht 3 || Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br> Symptoom 4 <br> Symptoom 5
 
|}
 
  
===Handelen===
+
Bij een traumatische pneumothorax ontstaat door een letsel in de borstkas vaak een [[zuigende borstwond]] als teken van een open verbinding tussen de borstkas en de buitenwereld. Via deze opening kan er een toenemende hoeveelheid lucht in de borstkas komen, waardoor er druk wordt opgebouwd. Dan kan een [[spanningspneumothorax]] ontstaan.
  
 +
Een niet-traumatische, '''spontane pneumothorax''', ontstaat meestal door schade aan het binnenste vlies. Die schade komt vaak door een verzwakking in het vlies als gevolg van roken, longaandoeningen ([[COPD]]) of andere ziekten. De lucht komt dan via de long in de borstholte. Bij duikers kan er spontaan een pneumothorax ontstaan als gevolg van een te grote druk in de longen.
  
 +
===Symptomen en klachten===
 +
====Traumatische pneumothorax====
 +
[[Bestand:Borstwond1.jpg|200px|thumb|right|Zuigende borstwond.]]
 +
Bij een '''traumatische pneumothorax''' kunnen er de volgende symptomen zijn:
 +
* Een doordringend letsel van de borstkas, zoals een schot of steekwond
 +
* Een [[zuigende borstwond]]
 +
* [[Gebroken ribben]]
 +
* Pijn bij de ademhaling, pijn tussen de schouderbladen
 +
* [[Benauwdheid]], kortademigheid
 +
* Ophoesten van helderrood schuimend bloed
 +
* Versnelde ademhaling
 +
* [[Cyanose]] en stoornissen in de [[vitale functies]] bij ernstige adembelemmeringen
  
Handelen
+
====Spontane pneumothorax====
Het grote gevaar van een pneumothorax is het ontstaan van een spanningspneumothorax. Dit wil je dus
+
Bij een '''spontane pneumothorax''' is er meestal plotseling optredende benauwdheid en de volgende symptomen:
ook voorkomen als EHBO-er.
+
* Scherpe pijn op de borstkas, vastzittend aan de ademhaling, pijn tussen de schouderbladen
5BOSA2 – Vaardigheden 80 Acute Geneeskunde
+
* [[Benauwdheid]], kortademigheid
Exogene pneumothorax (zuigende borstwond)
+
* Ophoesten van helderrood schuimend bloed
Het eerste wat je doet, is het luchtdicht afdekken van een zuigende borstwond (open pneumothorax).
+
* Versnelde ademhaling
Dit kun je op een aantal manieren doen. Indien je een steriel gaasje bij de hand hebt, druk je het steriele
+
* [[Cyanose]] en stoornissen in de [[vitale functies]] bij ernstige adembelemmeringen
gaasje op de wond. Om ervoor te zorgen dat er geen lucht meer de wond in stroomt, plak je het gaasje
 
aan 3 zijden vast; onder en aan de 2 zijkanten. Omdat het gaasje zo niet luchtdicht is, plakt je
 
vervolgens van beneden naar boven, dakpansgewijs, het gaasje af (zie afbeelding).
 
Hierdoor wordt het steriele gaasje wel luchtdicht. Let erop dat je NIET het gaasje boven ook nog afplakt.
 
Door de bovenkant open te laten, kan er nog wel lucht uit, maar niet meer lucht in. Dit wordt ook wel een
 
‘ventiel’ genoemd. Indien je geen gaasje bij de hand hebt, kun je een plastic zakje of een latex
 
handschoen (eerst op maat knippen) of iets dergelijks gebruiken. Nadat je het plastic zakje of de
 
handschoen erop hebt gelegd, plak je deze aan 3 zijden vast. Deze methode kan ook worden gebruikt
 
om een steriel gaasje luchtdicht af te dekken.
 
De bovenkant laat je open om dezelfde reden; omdat dan daar de lucht er nog uit kan, maar niet meer
 
in. Eventuele messen en andere puntige voorwerpen die uit de borstholte steken laat men zitten. Dit
 
omdat dit corpus alienum een eventuele pneumothorax heeft voorkomen, omdat dit corpus alienum
 
zorgt voor een (gedeeltelijke) ventielfunctie. Daarnaast loop je het risico ernstige bloedingen te
 
veroorzaken door het object te verwijderen. Het slachtoffer moet in een halfzittende houding de komst
 
van professionele hulp afwachten.
 
Als het slachtoffer bewusteloos is, moet het op de aangedane zijde in de stabiele zijligging worden
 
gelegd, tenzij daar nog een corpus alienum uitsteekt. De reden om het slachtoffer op de aangedane
 
zijde te leggen is de volgende: indien het slachtoffer met de gezonde zijde onder wordt gelegd heeft de
 
gezonde long door het gewicht van het lichaam meer moeite om goed te bewegen en kan de
 
ademhaling in gevaar komen. Met de aangedane zijde onder ligt de gezonde long boven en kan deze
 
goed ontplooien. Indien er sprake is van mogelijk wervelletsel of een dwarslaesie, gebruik dan niet de
 
stabiele zijligging maar de chinlift om de luchtweg vrij te houden.
 
Deze stoornis in de Breathing kun je als EHBO-er niet verder oplossen, je waarschuwt 112 en
 
vervolgens ga je verder met het onderdeel Circulation. Het slachtoffer moet per ambulance naar het
 
ziekenhuis vervoerd worden.
 
Indien het slachtoffer een pneumothorax heeft zonder zuigende borstwond, kun je als EHBO-er weinig
 
doen. Ga verder met Circulation en laat het slachtoffer in een halfzittende houding (achterover leunend)
 
de komst van de ambulance afwachten. Voor een exogene pneumothorax dient altijd een ambulance
 
gebeld te worden.
 
Zie volgende pagina voor demonstratie van afplakken van een zuigende borstwond.
 
Endogene pneumothorax:
 
Omdat deze pneumothorax van binnen uit is ontstaan, kun je als EHBO-er dit niet verhelpen. Volg het
 
protocol zoals beschreven staat bij ‘Handelen: exogene pneumothorax (zuigende borstwond)’. Vervoer
 
het slachtoffer in een halfzittende houding naar de SEH, bij ernstige benauwdheid of insufficiënte
 
ademhaling dient men via 112 een ambulance te bellen.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
* Stap één van de behandeling
 
* Stap twee van de behandeling
 
* Stap drie van de behandeling
 
** Indien dit, dan dat
 
** Als dat, dan dit
 
* Stap vier van de behandeling
 
Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
! Essentieel, vergeet niet:
 
|-
 
| Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki!
 
|}
 
 
 
===Overzicht Eerste Hulp===
 
Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:
 
 
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
! Koptekst !! Ziektebeeld 1 !! Ziektebeeld 2
 
|-
 
| '''Situatie''' || Wat is er aan de hand? || Hoe is de situatie?
 
|-
 
| '''Verschijnselen''' || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Symptoom 1 <br> Symptoom 2|| Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br>
 
|-
 
| '''Conclusie''' || Ziektebeeld 1 || Ziektebeeld 2
 
|-
 
| '''Handelen''' || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4 || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4
 
|-
 
| '''Opmerkingen''' || Denk er aan om... || Doe vooral niet...
 
|}
 
 
 
Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.
 
 
 
===Achtergrondinformatie/Verdieping===
 
Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:
 
====Professionele hulpverleners====
 
Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.
 
====Wat zijn andere technieken====
 
Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt werden.
 
 
 
  
 +
Indien iemand eerder een spontane pneumothorax gehad heeft is er een risico op herhaling.
  
 +
====Spanningspneumothorax====
 +
Ben er op bedacht dat een eenvoudige pneumothorax kan overgaan in een [[spanningspneumothorax]]. Bij gebruik van de [[ABCDE-methodiek]] kan men symptomen van een spanningspneumothorax ontdekken.
 +
Kijk onder andere naar:
 +
* Stuwing van de [[halsvenen]]
 +
* Verplaatsing van de [[luchtpijp]] naar links of rechts
 +
* Tekenen van [[shock]]
 +
* Ernstige ademnood, tekenen van [[zuurstoftekort]]
  
 +
===Handelen===
 +
Maak bij iemand met een verdenking op een pneumothorax gebruik van de [[ABCDE-methodiek]].
  
Dit is een voorbeeldpagina voor het schrijven van hoofdstukken op Eerste Hulp Wiki.
+
Bij een '''traumatische pneumothorax''', ontstaan door een trauma van buitenaf is vaak een [[zuigende borstwond]] aanwezig. Indien deze zuigende borstwond niet goed behandeld wordt kan een [[spanningspneumothorax]] ontstaan. De [[zuigende borstwond]] wordt niet meer afgeplakt zoals eerder werd aangeraden, omdat dit mogelijk het ontstaan van een spanningspneumothorax versneld. Laat het slachtoffer indien hij aanspreekbaar is in een [[halfzittende houding]] zitten. Indien hij [[bewusteloos]] raakt, leg hem dan met de gewonde zijde op de grond in de [[stabiele zijligging]], tenzij er nog een voorwerp uit de wond steekt dan wordt het slachtoffer op de gezonde zijde zitten. Laat voorwerpen in de wond altijd zitten! De definitieve behandeling van de traumatische pneumothorax vindt plaats in het [[ziekenhuis]].  
  
==Spanningspneumothorax==
+
Een '''spontane pneumothorax''' kan door een eerstehulpverlener niet zelf behandeld worden. Belangrijkste is om de vitale functies te bewaken en het slachtoffer naar een huisarts of [[spoedeisende hulp]] te brengen. Indien er sprake is van ernstige benauwdheid, waarschuw dan een [[ambulance]]. Laat het slachtoffer in een [[halfzittende houding]] zitten.
(deze kop alleen als er meerdere niveau 2 koppen gebruikt worden, zie lager)
 
  
===Inleiding op onderwerp===
 
In de inleiding wordt een korte introductie gegeven op het onderwerp
 
  
===Symptomen en klachten===
+
Lees verder op Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pneumothorax.  
Eerst volgt in verhalende vorm een beschrijving van de bij dit letsel of ziektebeeld behorende verschijnselen, klachten en symptomen. Bedenk dat een klacht iets is wat het slachtoffer aan de hulpverlener kan vertellen, bijvoorbeeld: ik heb hoofdpijn,ik ben misselijk of ik heb een pijnlijke grote teen. Een symptoom is iets wat je als hulpverlener kan waarnemen en door het slachtoffer benoemd kan worden, bijvoorbeeld: braken. Je kunt als hulpverlener waarnemen dat iemand gebraakt heeft. Een bleke huid in het geval van shock zal het slachtoffer niet snel noemen als klacht, maar wordt wel door de hulpverlener waargenomen. Dat wordt dan een symptoom genoemd.
 
 
<br>
 
<br>
Beschrijf duidelijk welke vragen een hulpverlener moet stellen, en welke vragen belangrijke informatie kunnen opleveren over de aard van het ziektebeeld.
+
Lees ook de pagina's over [[zuigende borstwond]], [[spanningspneumothorax]] en [[zuurstoftekort]].
<br><br>
 
Na de symptomen en klachten beschreven te hebben, worden deze overzichtelijk in een tabel geplaatst, zodat ze in één oogopslag overzien kunnen worden.
 
 
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
! Uitvragen !! Klachten !! Symptomen
 
|-
 
| Vraag 1 <br> Vraag 2 <br> Vraag 3 || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Klacht 3 || Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br> Symptoom 4 <br> Symptoom 5
 
|}
 
 
 
 
 
===Handelen===
 
In deze sectie wordt beschreven hoe te handelen bij het beschreven letsel of ziektebeeld. Ook hierbij eerst een tekst in verhalende vorm, waarbij eventueel wat achtergrondinformatie gegeven wordt. Daarna volgt wederom een schematisch overzicht van de behandeling.
 
* Stap één van de behandeling
 
* Stap twee van de behandeling
 
* Stap drie van de behandeling
 
** Indien dit, dan dat
 
** Als dat, dan dit
 
* Stap vier van de behandeling
 
Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
! Essentieel, vergeet niet:
 
|-
 
| Om je aan te melden voor de Eerste Hulp Wiki!
 
|}
 
 
 
===Overzicht Eerste Hulp===
 
Sommige thema's zijn erg uitgebreid en er kan veel verteld worden. Om het overzicht te bewaren voor beginnende én gevorderde Eerste Hulpverleners wordt een samenvatting van ieder onderwerp in onderstaand schema gezet:
 
 
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
! Koptekst !! Ziektebeeld 1 !! Ziektebeeld 2
 
|-
 
| '''Situatie''' || Wat is er aan de hand? || Hoe is de situatie?
 
|-
 
| '''Verschijnselen''' || Klacht 1 <br> Klacht 2 <br> Symptoom 1 <br> Symptoom 2|| Symptoom 1 <br> Symptoom 2 <br> Symptoom 3 <br>
 
|-
 
| '''Conclusie''' || Ziektebeeld 1 || Ziektebeeld 2
 
|-
 
| '''Handelen''' || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4 || Aanwijzing 1 <br> Aanwijzing 2 <br> Bel 112! <br> Aanwijzing 4
 
|-
 
| '''Opmerkingen''' || Denk er aan om... || Doe vooral niet...
 
|}
 
  
Zoals in bovenstaand voorbeeld worden twee (of meerdere) ziektebeelden besproken. Soms is dat handig omdat ziektebeelden op elkaar lijken en het fijn is om in één schema de verschillen te zien.
+
====Achtergrondinformatie====
 +
Medisch personeel zal bij een spanningspneumothorax proberen om de lucht uit de borstkas te laten ontsnappen en daarmee de overdruk die is ontstaan weg te nemen. Door het verminderen van de druk zullen de grote vaten weer ontplooien en komt er weer een goede aanvoer van bloed naar het hart tot stand, waardoor de [[shock]] verminderd. De arts brengt een grote naald in tussen de tweede en derde rib, waardoor de overtollige lucht weg kan. Dit is echter een tijdelijke maatregel. De spanningspneumothorax wordt hierdoor een gewone pneumothorax. Definitieve zorg in het ziekenhuis is nog steeds nodig.
  
===Achtergrondinformatie/Verdieping===
+
In het ziekenhuis zal de [[SEH-arts]] of de [[chirurg]] een thoraxdrain inbrengen om de lucht uit de borstholte te zuigen zodat de long zich weer kan ontplooien en beide longvliezen weer tegen elkaar komen te liggen. Een thoraxdrain is een lange flexibele buis  met een doorsnede van ongeveer 3-5mm met aan het uiteinde een aantal openingen, die tussen de ribben door in de borstkas gebracht wordt. De drain wordt geplaatst in de tussenruimte tussen de 4e en 5e rib ter hoogte van de voorste okselplooi. Aan de drain wordt een speciale set bevestigd die zorgt dat er licht gezogen wordt aan de slang en dat er alleen lucht of bloed uit de borstkas kan en er niet meer in. De onderdruk tussen de [[longvliezen]] wordt als het ware hersteld. Deze therapie wordt ook gebruikt bij een [[hematothorax]] (bloed in de borstholte).
Sommige onderwerpen lenen zich voor verdieping voor gevorderde hulpverleners. Hier kan achtergrond informatie besproken worden, maar bijvoorbeeld ook:
 
====Professionele hulpverleners====
 
Wat doen professionele hulpverleners bij dit letsel. Let op, beschrijf hier alleen wat de mogelijkheden zijn. Diepgaande uitleg van (voorbehouden) handelingen wordt niet op prijs gesteld.
 
====Wat zijn andere technieken====
 
Beschrijf bijvoorbeeld welke andere technieken er mogelijk zijn, of vroeger gebruikt werden.
 
  
 +
==Bronvermelding==
 +
Op deze pagina wordt gebruik gemaakt van de volgende bronnen:<ref name="atls">ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6</ref>
  
 +
<references />
  
Spanningspneumothorax
+
[[Categorie:Woordenlijst]][[Categorie:Trauma]][[Categorie:Breathing]]
Inleiding
 
Wanneer een slachtoffer met een zuigende borstwond nog wel lucht naar binnen zuigt bij inspiratie,
 
maar niet naar buiten bij expiratie, ontstaat een spanningspneumothorax. Het slachtoffer blaast zijn
 
thorax als het ware op. Een spanningspneumothorax kan snel leiden tot de dood.
 
Pathofysiologie
 
Door de sterk verhoogde intrathoracale druk worden de venen rondom het hart, waaronder de vena
 
cava (superior), dichtgedrukt. Met name de venen worden dichtgedrukt, omdat zij minder stevig zijn dan
 
arteriën. Doordat de venen zijn afgesloten, wordt het terugvloeien van veneus bloed naar het hart
 
(veneuze return) belemmerd. Dit heet obstructieve shock (zie later bij ‘Shock’). Dit is de zien aan stuwing
 
in de halsvenen (door een obstructie van vena cava superior); deze zetten op.
 
Ook verplaatst het mediastinum zich door de verhoogde druk naar de niet aangedane zijde, waardoor
 
er ook bloedvaten afgeknikt kunnen worden, wat bijdraagt aan de vermindering van de veneuze return.
 
Soms wordt er ook een verplaatsing van de trachea gezien (midline-shift), waarbij de verplaatsing in de
 
hals zichtbaar is.
 
Symptomen en klachten
 
· Naast de klachten en symptomen van pneumothorax heeft een slachtoffer met een
 
spanningspneumothorax soms opgezette halsvenen. Dit ontstaat omdat de veneuze return is
 
afgenomen.
 
· Een thoraxhelft staat omhoog (de aangedane zijde): Deze aangedane thoraxhelft staan in de
 
maximale inspiratiestand. Deze thoraxhelft beweegt niet mee bij inspiratie.
 
· Het slachtoffer heeft een obstructieve shock en de bijbehorende symptomen (zie paragraaf
 
shock in het hoofdstuk Circulation).
 
Handelen
 
Handelen als bij een pneumothorax. Een spanningspneumothorax is een levensbedreigende situatie
 
waarvoor met spoed een ambulance gewaarschuwd dient te worden. Ook hiervoor wordt met spoed
 
een ambulance gewaarschuwd. Zowel bij het slachtoffer bij bewustzijn als buiten bewustzijn. Als EHBOer
 
zijn er geen handelingen die je mag of kunt verrichten om deze stoornis in de B op te lossen. Het is
 
belangrijk om de vitale functies goed te blijven controleren en deze te blijven waarborgen.
 
Aardig om te weten, maar niet geschikt voor de EHBO, is de methode die door professionele
 
hulpverleners gebruikt wordt om een spanningspneumothorax te behandelen, een naaldthoracocentese.
 
Hierbij brengt men een naald in de 2e intercostale ruimte, waardoor de lucht de aangedane thoraxhelft
 
kan verlaten en de druk afneemt. Afname van de druk in de aangedane thoraxhelft zorgt voor betere
 
circulatie en kan daarmee levensreddend zijn. Deze handeling is voorbehouden aan personeel dat
 
bekwaam en bevoegd is om deze handeling uit te voeren!
 

Huidige versie van 29 okt 2017 om 21:30

Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Gevorderd / Paginastatus: Concept. Laatste bewerking: Pim. Zie ook Handleiding.

Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee?


Pneumothorax betekent letterlijk: lucht in de borstkas. In het normale taalgebruik wordt vaak de term klaplong gebruikt, beter is echter om te spreken van 'ingeklapte long'. Een pneumothorax kan zowel als gevolg van trauma als spontaan ontstaan. Een complicatie van een pneumothorax is een spanningspneumothorax.

Inleiding

Schematische weergave van een eenvoudige pneumothorax. De long is ingeklapt en er is een open verbinding met de buitenlucht.

Een pneumothorax ontstaat als er door schade aan de longvliezen lucht komt tussen de twee longvliezen (pleura) die de long (binnenste vlies, pleura visceralis) en de borstwand bedekken (buitenste vlies, pleura parietalis). Normaal gesproken is er onderdruk tussen deze twee vliezen en kan er geen lucht tussen komen, ze zijn als het ware tegen elkaar aangeplakt maar kunnen tijdens de ademhaling wel ten opzichte van elkaar bewegen ('glijden'). Indien er lucht tussen de vliezen komt, zal de long zijn oorspronkelijke vorm verliezen en 'inklappen'. De lucht kan zowel door een gat in het binnenste vlies dat de long bedekt, als in het buitenste vlies dat de borstwand bekleed. Een pneumothorax kan zowel ontstaan door een trauma als spontaan.

Een traumatische pneumothorax ontstaat als het buitenste longvlies (soms samen met het binnenste longvlies) door een scherp voorwerp doorboord wordt, zoals bij een messteek of een gebroken rib die het longvlies aanprikt. Vaak zijn bij steekwonden of ribfracturen echter beide vliezen aangedaan.

Bij een traumatische pneumothorax ontstaat door een letsel in de borstkas vaak een zuigende borstwond als teken van een open verbinding tussen de borstkas en de buitenwereld. Via deze opening kan er een toenemende hoeveelheid lucht in de borstkas komen, waardoor er druk wordt opgebouwd. Dan kan een spanningspneumothorax ontstaan.

Een niet-traumatische, spontane pneumothorax, ontstaat meestal door schade aan het binnenste vlies. Die schade komt vaak door een verzwakking in het vlies als gevolg van roken, longaandoeningen (COPD) of andere ziekten. De lucht komt dan via de long in de borstholte. Bij duikers kan er spontaan een pneumothorax ontstaan als gevolg van een te grote druk in de longen.

Symptomen en klachten

Traumatische pneumothorax

Zuigende borstwond.

Bij een traumatische pneumothorax kunnen er de volgende symptomen zijn:

Spontane pneumothorax

Bij een spontane pneumothorax is er meestal plotseling optredende benauwdheid en de volgende symptomen:

  • Scherpe pijn op de borstkas, vastzittend aan de ademhaling, pijn tussen de schouderbladen
  • Benauwdheid, kortademigheid
  • Ophoesten van helderrood schuimend bloed
  • Versnelde ademhaling
  • Cyanose en stoornissen in de vitale functies bij ernstige adembelemmeringen

Indien iemand eerder een spontane pneumothorax gehad heeft is er een risico op herhaling.

Spanningspneumothorax

Ben er op bedacht dat een eenvoudige pneumothorax kan overgaan in een spanningspneumothorax. Bij gebruik van de ABCDE-methodiek kan men symptomen van een spanningspneumothorax ontdekken. Kijk onder andere naar:

Handelen

Maak bij iemand met een verdenking op een pneumothorax gebruik van de ABCDE-methodiek.

Bij een traumatische pneumothorax, ontstaan door een trauma van buitenaf is vaak een zuigende borstwond aanwezig. Indien deze zuigende borstwond niet goed behandeld wordt kan een spanningspneumothorax ontstaan. De zuigende borstwond wordt niet meer afgeplakt zoals eerder werd aangeraden, omdat dit mogelijk het ontstaan van een spanningspneumothorax versneld. Laat het slachtoffer indien hij aanspreekbaar is in een halfzittende houding zitten. Indien hij bewusteloos raakt, leg hem dan met de gewonde zijde op de grond in de stabiele zijligging, tenzij er nog een voorwerp uit de wond steekt dan wordt het slachtoffer op de gezonde zijde zitten. Laat voorwerpen in de wond altijd zitten! De definitieve behandeling van de traumatische pneumothorax vindt plaats in het ziekenhuis.

Een spontane pneumothorax kan door een eerstehulpverlener niet zelf behandeld worden. Belangrijkste is om de vitale functies te bewaken en het slachtoffer naar een huisarts of spoedeisende hulp te brengen. Indien er sprake is van ernstige benauwdheid, waarschuw dan een ambulance. Laat het slachtoffer in een halfzittende houding zitten.


Lees verder op Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Pneumothorax.
Lees ook de pagina's over zuigende borstwond, spanningspneumothorax en zuurstoftekort.

Achtergrondinformatie

Medisch personeel zal bij een spanningspneumothorax proberen om de lucht uit de borstkas te laten ontsnappen en daarmee de overdruk die is ontstaan weg te nemen. Door het verminderen van de druk zullen de grote vaten weer ontplooien en komt er weer een goede aanvoer van bloed naar het hart tot stand, waardoor de shock verminderd. De arts brengt een grote naald in tussen de tweede en derde rib, waardoor de overtollige lucht weg kan. Dit is echter een tijdelijke maatregel. De spanningspneumothorax wordt hierdoor een gewone pneumothorax. Definitieve zorg in het ziekenhuis is nog steeds nodig.

In het ziekenhuis zal de SEH-arts of de chirurg een thoraxdrain inbrengen om de lucht uit de borstholte te zuigen zodat de long zich weer kan ontplooien en beide longvliezen weer tegen elkaar komen te liggen. Een thoraxdrain is een lange flexibele buis met een doorsnede van ongeveer 3-5mm met aan het uiteinde een aantal openingen, die tussen de ribben door in de borstkas gebracht wordt. De drain wordt geplaatst in de tussenruimte tussen de 4e en 5e rib ter hoogte van de voorste okselplooi. Aan de drain wordt een speciale set bevestigd die zorgt dat er licht gezogen wordt aan de slang en dat er alleen lucht of bloed uit de borstkas kan en er niet meer in. De onderdruk tussen de longvliezen wordt als het ware hersteld. Deze therapie wordt ook gebruikt bij een hematothorax (bloed in de borstholte).

Bronvermelding

Op deze pagina wordt gebruik gemaakt van de volgende bronnen:[1]

  1. ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6