Astma

Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: {{{coauthor}}} / Niveau: Beginner/Gevorderd / Paginastatus: Concept. Laatste bewerking: Jolanda. Zie ook Handleiding. Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee?

Astma is een ziekte van de kleinere luchtwegen in de longen die met name op de kinderleeftijd veel voorkomt. Onder schoolkinderen heeft ruim 1 op de 10 kinderen astma, na de pubertijd nemen de klachten echter vaak af en komt ook astma steeds minder voor, al wordt het wel nog op de volwassen leeftijd gezien. Astma is een chronische ontsteking van de luchtwegen, onder andere veroorzaakt door allergische prikkels van buitenaf. Deze prikkels kunnen onder andere bestaan uit veel voorkomende stoffen zoals huisstofmijt, haren van honden of katten, of pollen van grassen of bomen. Daarnaast kan een astma aanval worden uitgelokt door sigarettenrook, parfums door koude lucht of als gevolg van lichamelijke inspanning.

In het algemeen komt astma in de vorm van aanvallen, de zogenaamde 'astma-aanval', waarbij de benauwdheidsklachten plots fors toenemen. Tussen de aanvallen door kan de patiënt klachten vrij zijn, maar soms blijft er een milde benauwdheid, hoestklachten of een verminderde inspanningstolerantie bestaan.

De precieze oorzaak van astma is niet bekend. Wel is duidelijk hoe een astma aanval ontstaat. Als gevolg van blootstelling aan een allergene prikkel, zoals huisstofmijt, treedt een ontstekingsreactie op in het slijmvlies en de rondom liggende weefsels van de kleinere bronchiolen (de kleinere vertakkingen van de luchtwegen). Hierdoor treedt zwelling op van de slijmvliezen, de gladde spiercellen in de wand van de bronchiën trekken samen (bronchoconstrictie) en de aanmaak van slijm neemt toe. Hierdoor wordt de doorgankelijkheid van de bronchiën verminderd. Dit zorgt voor hoest- en benauwdheidsklachten.

Symptomen en klachten

Een onbehandelde astma geeft afwisselend klachten, er is een constante ontsteking van het weefsel wat met name hoestklachten geeft, zo nu en dan met toename van de benauwdheid. Soms treedt er als gevolg van blootstelling aan een allergeen een astma-aanval op, waarbij de benauwdheid plotseling toeneemt, het slachtoffer gaat hoesten en er vaak een piepende uitademing hoorbaar is. De piepende ademhaling is alleen hoorbaar bij uitademing, dit is dus géén stridor. Er is vaak sprake van kortademigheid met een wat strak gevoel om de borst.

Status astmaticus

Een 'gewone' astma-aanval is doorgaans niet levensbedreigend. In sommige (zeldzame) gevallen treedt echter een dusdanig ernstige reactie op dat een zeer ernstige astma-aanval ontstaat, de zogenaamde status astmaticus, waarbij de ademhaling direct wordt bedreigt en snelle behandeling noodzakelijk is. Deze status astmaticus treedt vaak op bij patiënten die veel aanvallen hebben, blijven roken ondanks het advies te stoppen en zij die de medicatie niet of onjuist innemen. In het ernstigste geval kan een patiënt aan een status-astmaticus overlijden.

Een status astmaticus is een ernstige astma aanval waarbij het slachtoffer in ademnood is. Hij heeft grote moeite met ademhalen en is niet meer in staat om volzinnen te spreken. Er is grote angst. Doordat de uitademing fors bemoeilijkt wordt is er vaak geen piepende ademhaling meer hoorbaar en kunnen ook de geluiden bij uitademing verminderd zijn. In eerste instantie zal de ademfrequentie verhoogd zijn, later neemt deze als gevolg van uitputting echter af. Het lijkt dan alsof er verbetering is, terwijl de toestand van het slachtoffer juist (veel) slechter geworden is.

Een status astmaticus is een levensbedreigende aandoening waarvoor direct 112 gewaarschuwd moet worden.

Handelen

De meeste slachtoffers met een astma-aanval zijn bekend met de ziekte en worden hiervoor door de huisarts, kinderarts of longarts behandeld. Zij hebben medicijnen voorgeschreven gekregen om (preventief) de ontstekingsreactie te remmen (met ontstekingsremmende hormonen zoals corticosteroïden), voorbeelden hiervan zijn Pulmicort, Qvar en Flixotide. Deze medicijnen worden met name als onderhoudsmedicatie gegeven, ze remmen de onstekingsreactie en voorkomen daarmee dat een astma aanval optreedt. Daarnaast krijgen mensen met astma medicijnen om de vernauwing van de luchtwegen (bronchoconstrictie) als gevolg van samentrekken van de gladde spieren tegen te gaan. Deze medicijnen kunnen bij een astma aanval snel verlichting geven. Voorbeelden hiervan zijn: Ventolin (snel werkend), Serevent en Bricanyl. Met name Ventolin (ook wel bekend als salbutamol) kan bij een astma aanval snel verbetering geven omdat dit een snel werkende bronchusverwijder is. Soms worden deze medicijnen ook als onderhoudsmedicatie gegeven. Deze medicijnen zijn ook als combinatie medicijn verkrijgbaar, waarbij een onstekingsremmer gecombineerd wordt met een bronchusverwijder. Dit zijn onder andere: Symbicort, Seretide, Combivent of Ipramol en Foster.

Bij een astma-aanval is Ventolin dus het meest effectief omdat het snel werkt. De meeste andere bronchusverwijders werken minder snel, maar langer, terwijl Ventolin relatief kort werkt.

De eerste hulp bij een slachtoffer met een astma aanval bestaat uit het geruststellen van het slachtoffer, het slachtoffer laten zitten in een houding die hijzelf het prettigste vindt (vaak is dat een halfzittende houding of aan tafel zittend in een iets voorover gebogen houding) en het slachtoffer eventueel zelf zijn medicijnen laten innemen.

Bij een status astmaticus wordt het slachtoffer in een halfzittende houding gezet en wordt zo snel mogelijk 112 gewaarschuwd. Indien er stoornissen in de vitale functies optreden dan worden die behandeld. Men kan trachten het slachtoffer zijn medicijnen te laten innemen, maar vaak lukt dat niet of nauwelijks.

Zijn er dingen die echt niet vergeten moeten worden of essentieel zijn? Dan kunnen ze nogmaals extra in een kader benoemd worden:

Let op:
Denk er aan dat benauwdheid in de volwassen leeftijd meerdere oorzaken kan hebben, ook al is het slachtoffer bekend met astma! Denk ook aan: hartinfarct, klaplong, hyperventilatie, luchtwegbelemmering.