Airway and C-Spine: verschil tussen versies

Uit Eerste Hulp Wiki
Ga naar: navigatie, zoeken
[gecontroleerde versie][kwaliteitsversie]
(→‎Aangezichtsletsel)
(→‎Verwijzingen Airway)
 
(45 tussenliggende versies door 4 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
Het protocolonderdeel Airway and C-Spine (nekwervelkolom) kan worden onderverdeeld in twee
+
{{Status|
−
onderdelen, het vrijhouden of vrij maken van de luchtweg en het immobiliseren van de nekwervelkolom
+
|mainauthor= [[Pim]]
−
als het ongevalsmechanisme of de klachten van het slachtoffer daar aanleiding toe geven.
+
|supervisor= [[Pim]]
 +
|coauthor= [[]]
 +
|controller= [[Daan]]
 +
|niveau= [[Handleiding#Niveau|Gevorderd]]
 +
|status= [[Handleiding#Status|Incompleet]]
 +
}}
 +
 
 +
 
 +
Het protocolonderdeel '''Airway and C-Spine''' ([[nekwervelkolom]]) kan worden onderverdeeld in twee onderdelen, het vrijhouden of vrij maken van de luchtweg en het [[immobiliseren van de nekwervelkolom]] als het [[ongevalsmechanisme]] of de klachten van het slachtoffer daar aanleiding toe geven.
  
 
==Airway==
 
==Airway==
 
===Anatomie===
 
===Anatomie===
 +
De airway (luchtweg) van de mens bestaat uit de mond en keelholte, het strottenhoofd, die overgaat in de [[luchtpijp]] ([[trachea]]). Achter de luchtweg ligt de [[slokdarm]] (oesophagus).
 +
 +
Na de hogere luchtwegen komen de lagere luchtwegen. De luchtpijp vertakt zich in 2 hoofdbronchiën die zich ieder weer vertakken in diverse kleinere bronchiën. De kleinste eenheden van de [[longen]] zijn de alveoli of longblaasjes: kleine blaasjes waarvan de wand zo dun is dat de zuurstof er doorheen kan, het bloed in. Hier vindt de [[gaswisseling]] plaats: zuurstof (O2) het bloed in, koolzuur (CO2) het bloed uit.
  
−
De airway (luchtweg) van de mens bestaat uit de mond en keelholte, die overgaat in de luchtpijp (trachea). Achter de luchtweg ligt de slokdarm (oesophagus).
+
De luchtwegen beginnen bij de ingang van mond en neus en reiken tot aan de alveoli in de longen. Dit betekent dat ook de mond- en keelholte tot de luchtwegen gerekend worden en dat na inademing vanuit mond of neus de lucht via de keel naar de trachea wordt geleid om vervolgens via de bronchiën en bronchiolen bij de alveoli terecht te komen waar de gaswisseling plaatsvindt. Een vrije luchtweg is een
−
<br>
+
absolute voorwaarde voor een goede ademhaling en behoeft op grond daarvan vroegtijdig de [[ABCDE-methodiek]] aandacht. Essentieel is dan ook om bedreigingen van de vrije luchtweg snel te herkennen en (indien mogelijk) te behandelen.
−
Na de hogere luchtwegen komen de lagere luchtwegen. De trachea vertakt zich in 2 hoofdbronchiën die zich ieder weer vertakken in diverse kleinere bronchiën. De kleinste eenheden van de longen zijn de alveoli: kleine blaasjes waarvan de wand zo dun is dat de zuurstof er doorheen kan, het bloed in. Hier vindt de gaswisseling plaats: zuurstof (O2) het bloed in, koolzuur (CO2) het bloed uit.  
 
−
<p>
 
  
−
De luchtwegen beginnen bij de ingang van mond en neus en reiken tot aan de alveoli in de longen. Dit
 
−
betekent dat ook de mond- en keelholte tot de luchtwegen gerekend worden en dat na inademing vanuit
 
−
mond of neus de lucht via de keel naar de trachea wordt geleid om vervolgens via de bronchiën en
 
−
bronchiolen bij de alveoli terecht te komen waar de gaswisseling plaatsvindt. Een vrije luchtweg is een
 
−
absolute voorwaarde voor een goede ademhaling en behoeft op grond daarvan vroegtijdig in het
 
−
protocol aandacht. Essentieel is dan ook om bedreigingen van de vrije luchtweg snel te herkennen en
 
−
(indien mogelijk) te behandelen.
 
 
===Normale functie===
 
===Normale functie===
 +
Bij een slachtoffer dat bij [[bewustzijn]] is wordt de luchtweg door diverse reflexen open of vrij gehouden. Dit zijn onder andere het afsluiten van de luchtpijp met het strotteklepje en de hoestreflex. Bij een bewusteloos slachtoffer zakt de tongbasis naar achteren omdat deze slap wordt, waardoor de luchtweg geblokkeerd kan raken. Meestal kan dit met een simpele [[kinlift]] verholpen worden, soms zijn extra handelingen nodig.
  
−
Bij een slachtoffer dat bij bewustzijn is wordt de luchtweg door diverse reflexen open of vrij gehouden.
+
Tegelijk met de airway, moet ook de cervicale [[wervelkolom]] (CWK, de nek) gestabiliseerd worden.  
−
Bij een bewusteloos slachtoffer zakt zijn tong naar achteren (onderste afbeelding) omdat deze slap wordt, waardoor de luchtweg geblokkeerd kan raken. Meestal kan dit met een simpele kinlift verholpen worden, soms zijn extra handelingen nodig.
+
De luchtweg is het eerste onderdeel dat aan bod komt in de zorg voor slachtoffers na een ernstig ongeval of onwelwording. Een geblokkeerde luchtweg is altijd direct dodelijk: er is geen aanvoer meer van  [[zuurstof]] waardoor de voorraad in de [[rode bloedcellen]] snel opraakt. De hersenen kunnen hooguit vijf minuten zonder zuurstof voordat onherstelbare schade optreedt. [[Zuurstoftekort]] is dodelijk.
−
Tegelijk met de airway, moet ook de cervicale wervelkolom (CWK, de nek) gestabiliseerd worden.  
 
−
De luchtweg is het eerste onderdeel dat aan bod komt in de zorg voor (multi)traumapatiënten. Een geblokkeerde luchtweg is altijd dodelijk: er kan geen zuurstof meer opgenomen worden en de hersenen kunnen hooguit vijf minuten zonder zuurstof voordat onherstelbare schade optreedt.  
 
  
−
===Afwijkingen in de Airway===
+
===Oorzaken van stoornissen in de Airway===
 +
Er zijn diverse factoren die een bedreiging van de luchtwegen kunnen veroorzaken. Een [[Luchtwegbelemmering|belemmering]] van de luchtwegen kan volledig of gedeeltelijk zijn. Een volledige [[luchtwegbelemmering]] leidt snel tot ernstige verstoringen in de [[vitale functies]] en zal door [[zuurstoftekort]] leiden tot [[bewustzijnsverlies]] en een [[circulatiestilstand]]. Ook een gedeeltelijke belemmering kan ernstige problemen geven en stoornissen in de [[vitale functies]] veroorzaken.
  
−
Er zijn diverse letsels van de luchtwegen mogelijk bij de traumapatiënt, en de meeste zijn potentieel dodelijk.
+
In de eerste plaats kan een obstructie van de luchtweg veroorzaakt worden door het lichaam zelf. Indien het slachtoffer het bewustzijn verliest, zullen de meeste spieren, inclusief tong en kaakspieren verslappen waardoor bij een slachtoffer in rugligging de tong achter in de keel zakt en de luchtweg blokkeert. Daarnaast zorgt bewusteloosheid ook voor verslapping van het zachte verhemelte en veranderingen in het strottenhoofd ([[larynx]]), waardoor een obstructie kan ontstaan. De verstoring van het [[bewustzijn]] kan vele oorzaken hebben.
−
Een belangrijke aandoening is al genoemd: de blokkade van de luchtweg door de tong. Alle bewusteloze slachtoffers hebben het risico dit te krijgen. Wees hier bedacht op. Het is te herkennen door een snurkend geluid, of totale blokkade van de airway.  
+
 
−
Een andere blokkade is de blokkade door een object ([[corpus alienum]] genoemd). De ambulanceverpleegkundige kan proberen dit object te verwijderen met de Magill tang die in de ALS koffer zit. Ook is het mogelijk dat de ademhaling van een borrelend of pruttelend geluid gepaard gaat. Dan kan het zijn dat er vloeistof zoals bloed, braaksel of water in de airway van de patiënt zit. De verpleeg-kundige kan deze vloeistof wegzuigen met een afzuigset. Als dit niet gebeurt, kan de vloeistof in de longen van het slachtoffer lopen, wat een longontsteking tot gevolg kan hebben. Een zeer belangrijke aandoening om te herkennen is het inhalatietrauma: slachtoffers die betrokken zijn geweest bij een brand, of een ongeval waarbij chemische, prikkelende dampen zijn vrijgekomen. Een patiënt met roet of brandwonden in de wenkbrauwen, in de neus of in het gelaat heeft een groter risico op inhalatietrauma. Het gevolg van de inademing kan zijn dat de keel begint op te zwellen wat een levensgevaarlijke obstructie ten gevolge heeft. Meld verdenking van inhalatietrauma altijd zo snel mogelijk. Het kan een reden zijn om een patiënt te intuberen om zo de airway veilig te stellen. Een andere reden voor zwelling van de ademweg kan een allergische reactie zijn. Wees er dus op bedacht dat een patiënt die net medicatie toegediend heeft gekregen, benauwd kan worden door een allergische reactie.
+
Tevens kan een voorwerp ([[corpus alienum]]) de luchtweg blokkeren. Dat kan voedsel of snoep zijn, maar ook gebruiksvoorwerpen zoals knikkers, sierraden of gebitselementen. Daarnaast kan de luchtweg belemmerd worden door bloed, braaksel of water. Ook een [[trauma]] van het aangezicht kan door vervorming van de kaakbeenderen en bloeding leiden tot belemmeringen van de luchtweg.
 +
 
 +
De luchtwegen zijn bekleed met slijmvliezen en deze kunnen als gevolg van een ernstige [[allergische reactie]] ([[anafylaxie]]), door etsing met een bijtende stof of door het inhaleren van hete lucht, rook of vuur opzwellen ([[inhalatietrauma]]) en de diameter van de luchtwegen verkleinen of zelfs volledig blokkeren. Er kan zwelling zijn van de tong en het gelaat. Ook direct trauma van buitenaf, zoals een klap tegen het strottenhoofd kan de luchtwegen beschadigen. Door manipulatie van de keel en het strottenhoofd kan bij bewustelozen een spasme van het strottenhoofd optreden ([[laryngospasme]]), waardoor een gedeeltelijke- of volledige blokkade van de luchtweg kan optreden. Dit kan ook gebeuren indien bij een niet geheel [[bewusteloos]] slachtoffer een tijdelijke luchtweg geplaatst wordt, zoals een [[Mayotube]].
 +
 
 +
# [[Bewusteloosheid]] of een [[verminderd bewustzijn]]
 +
# Vreemd voorwerp ([[corpus alienum]]: kauwgom, gebitselement etc )
 +
# [[Inhalatietrauma]]
 +
# [[Anafylaxie|Allergische reactie/anafylaxie]]
 +
# Slijm, braaksel of bloed in de luchtwegen
 +
# [[Aangezichtsletsel]] of [[kaakletsel]]
 +
# Letsels van de hals en [[larynx]] (strottenhoofd)
 +
# Spasme van het strottenhoofd ([[laryngospasme]])
 +
 
 +
Een bedreiging van de luchtwegen kan op verschillende niveau's optreden:
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Anatomisch niveau !! Probleem !! Ziektebeelden
 +
|-
 +
| Mond/keelholte || Zwelling van de tong || [[Anafylaxie]]
 +
|-
 +
| || Zwelling van de slijmvliezen || [[Anafylaxie]], [[Inhalatietrauma]]
 +
|-
 +
| || Obstructie door de tong bij<br>bewusteloosheid || [[Bewusteloosheid]]
 +
|-
 +
| Strottenhoofd ([[Larynx]]) || Zwelling van de slijmvliezen || [[Anafylaxie]], [[Inhalatietrauma]], trauma strottenhoofd
 +
|-
 +
| || Stembandspasme ([[Laryngospasme]]) || Manipulatie in de keel, trauma strottenhoofd
 +
|-
 +
| || Vreemd voorwerp || [[corpus alienum]], [[Luchtwegbelemmering]]
 +
|-
 +
| || Direct trauma || -
 +
|-
 +
| Luchtpijp ([[Trachea]]) || Vreemd voorwerp || [[Luchtwegbelemmering]]
 +
|-
 +
| || Zwelling van de slijmvliezen || [[Anafylaxie]], [[Inhalatietrauma]]
 +
|-
 +
| Lagere [[luchtwegen]]/bronchiën || [[Bronchospasme]] || [[Anafylaxie]], [[Astma]], [[COPD]]
 +
|-
 +
| || Pneumothorax || [[Pneumothorax]], [[Spanningspneumothorax]]
 +
|-
 +
| || [[Longoedeem]] || [[Hartinfarct]]
 +
|}
  
 +
===Herkennen van afwijkingen===
 +
Een volledig geblokkeerde luchtweg kenmerkt zich door de afwezigheid van ademhaling (niet voelbaar, niet hoorbaar) en het onvermogen om te spreken of te hoesten. Er is hevige paniek bij het slachtoffer, deze zal naar de keel grijpen en rood aanlopen. Het slachtoffer doet verwoede pogingen toch te ademen, en zal daarbij alle hulp[[ademhalingsspieren]] trachten te benutten. Dit ziet er uit als zigzag bewegingen, pogingen tot buikademhaling en gebruik van de spieren in de nek.
  
−
Met asfyxie (verstikking) wordt de situatie bedoeld waarbij de normale ademhaling stopt, of de
+
Een gedeeltelijk geblokkeerde luchtweg kenmerkt zich door luidruchtige ademhaling, gierend of gorgelend. Er is sprake van paniek en ook hier kan het slachtoffer grote moeite hebben te ademen. De hulp[[ademhalingsspieren]] worden gebruikt.
−
zuurstofsaturatie van het hemoglobine in ernstige mate onvoldoende is. Asfyxie kan onder andere
+
Bijgeluiden bij de ademhaling zijn een sterk signaal voor een gedeeltelijke obstructie van de luchtwegen. Er kan sprake zijn van een gierend geluid bij inademing (inspiratoire [[stridor]]), door bijvoorbeeld een obstructie ter hoogte van de [[larynx]] of daarboven. Ook bij uitademing kan een gierend geluid optreden (ook wel piepen of [[wheezing]] genoemd), als gevolg van een obstructie in de lagere luchtwegen, onder de [[larynx]]. Dit kan onder andere veroorzaakt worden door slijm, [[bronchoconstrictie]] zoals bij astma of een [[allergische reactie]]. Snurkende geluiden worden meestal veroorzaakt door (gedeeltelijke) blokkade van de bovenste luchtwegen door verslapping van de [[tongbasis]] bij bewusteloosheid. Heesheid kan een teken zijn van beschadiging van de adamsappel ([[larynx]]), vaak zijn er dan ook zwellingen of verwondingen in de hals.
−
worden veroorzaakt door verslikking van een vloeistof of een voorwerp of door zwelling van de
 
−
luchtwegen. Asfyxie leidt in korte tijd tot de dood, want de luchtweg, die in dit geval geobstrueerd is, is
 
−
een van de vitale functies. Ongeveer één minuut na het optreden van een volledige obstructie, zal het
 
−
slachtoffer bewusteloos raken. Na ongeveer 4 minuten zal er irreversibele schade in de hersenen
 
−
optreden.
 
  
−
Er zijn diverse factoren die een bedreiging van de luchtwegen kunnen veroorzaken. In het hoofdstuk
+
Slachtoffers met problemen in de Airway kunnen door zuurstoftekort in de hersenen ([[hypoxemie]]) erg onrustig zijn en 'vechten' tegen de hulpverleners.
−
Basic Life Support is reeds besproken dat bij een bewusteloos slachtoffer alle spieren, inclusief tong en
 
−
kaakspieren verslappen waardoor bij een slachtoffer in rugligging de tong achter in de keel zakt en er
 
−
een obstructie ontstaat. Er zijn echter meer oorzaken die de luchtweg volledig of gedeeltelijk kunnen
 
−
obstrueren. Een bekend voorbeeld is verslikking, waarbij een voedselprop of een corpus alienum
 
−
(vreemd lichaam) zorgt voor een volledige of gedeeltelijke obstructie. Ook kan een obstructie ontstaan
 
−
door zwelling van de slijmvliezen in de mond-keel holte of trachea. Deze zwelling kan onder andere
 
−
ontstaan door een allergische reactie na contact met een allergeen, bijvoorbeeld bijen- of wespengif,
 
−
pinda’s of medicatie. Daarnaast kan door het inademen van hete lucht, rook of vuur een inhalatietrauma
 
−
ontstaan, waarbij in de luchtwegen blaren ontstaan en zwelling optreedt door verbranding van het
 
−
epitheel. Ook geven letsels van het aangezicht en fracturen van de kaak een risico op een bedreigde
 
−
luchtweg, doordat zwelling optreedt en vanuit de mond-, neus-, of keelholte in de luchtwegen stroomt.
 
−
Overzicht mogelijke oorzaken bedreigde luchtweg:
 
−
# Bewusteloosheid
 
−
# Corpus alienum (kauwgom, gebitselement etc )
 
−
# Inhalatietrauma
 
−
# Allergische reactie/anafylaxie
 
−
# Slijm of bloed in de luchtwegen
 
−
# Aangezichtsletsel of kaakfractuur
 
−
# Letsels van de hals en larynx (strottenhoofd)
 
  
−
Symptomen en klachten
+
====Bewusteloosheid====
−
Zoals gezegd is het snel herkennen van een (mogelijke) bedreiging van de luchtweg essentieel omdat
+
Een slachtoffer dat bewusteloos is en op de rug ligt zal door verslapping van de spieren een bedreigde luchtweg ontwikkelen. Er is sprake van een snurkende ademhaling.
−
anders op korte termijn de andere vitale functies in gevaar komen. Volledige luchtwegobstructies zijn
 
−
doorgaans relatief eenvoudig te herkennen, omdat er bij het slachtoffer grote paniek optreedt en deze
 
−
naar de keel grijpt. Bij een volledige luchtwegobstructie is er géén ademhaling mogelijk en kan het
 
−
slachtoffer niet spreken of hoesten. Het slachtoffer zal rood-paars en vervolgens blauw verkleuren
 
−
(cyanotisch gelaat) en vervolgens snel het bewustzijn verliezen indien de obstructie niet wordt
 
−
opgeheven.
 
−
<p>
 
−
Bij een gedeeltelijke obstructie van de luchtweg zal er ook sprake zijn van paniek bij het slachtoffer en
 
−
grijpt deze naar de keel. Afhankelijk van de omvang van de gedeeltelijke obstructie is praten of hoesten
 
−
wel mogelijk. Het slachtoffer voelt zich erg benauwd en heeft grote moeite met ademen. Vaak zijn er
 
−
bijgeluiden hoorbaar, zoals een gierend geluid bij inademing (stridor), rochelen of borrelingen van
 
−
vloeistof of een snurkend geluid. Bij de specifieke oorzaken van obstructies zijn er enkele dingen
 
−
waarop je kunt letten:
 
  
 
====Inhalatietrauma====
 
====Inhalatietrauma====
−
Bij het inhalatietrauma (inademen van vuur, hete lucht of rook) treedt vaak verbranding rondom de
+
Het inademen van hete lucht, rook of vuur kan leiden tot een [[inhalatietrauma]]. Vaak zijn er brandwonden in het gelaat en zijn neusharen en wenkbrauwen verschroeid. De stem kan hees zijn. De zwelling hoeft niet direct aanwezig te zijn, deze kan na enige tijd optreden.
−
neusgaten of mond op, of is het aangezicht verbrand. Er is zijn dan brandwonden en roet te zien. Soms
 
−
is dit slechts subtiel en ziet men alleen verschroeide neusharen. De zwelling hoeft bij een
 
−
inhalatietrauma niet direct op te treden, soms kan dit enkele uren duren. Een verdenking is dus al
 
−
voldoende om snel 112 te waarschuwen.
 
  
−
====Aangezichtsletsel====
+
====Aangezichts- en halsletsel====
−
Bij een aangezichtsletsel dient men bedacht te zijn op bloed in de mond of bloed dat vanuit de
+
Bij een [[aangezichtsletsel]] kan de luchtweg door vervorming en bloeding bedreigd raken. De kaak en het gezicht kan vervormd zijn, gebitselementen kunnen los zitten en er kan bloed in de mond aanwezig zijn. Letsels van de hals kunnen schade geven aan de adamsappel ([[larynx]]), met heesheid als gevolg.
−
neusholte in mond en keel loopt. Een kaakfractuur is vaak te zien door een afwijkende stand en zwelling
 
−
van de kaak of het symptoom dat de kiezen niet meer netjes op elkaar passen bij het sluiten van de
 
−
mond. Spreken is vaak pijnlijk.
 
  
 
====Allergische of anafylactische reactie====
 
====Allergische of anafylactische reactie====
−
Zwelling van de luchtwegen als gevolg van een anafylactische reactie kenmerkt zich door
+
Een ernstige allergische reactie leidt tot zwelling van de luchtwegen. Let op tekenen van [[anafylaxie]], zoals roodheid, zwelling, benauwdheid, jeuk, uitslag en verschijnselen van shock.
−
benauwdheid, onrust en stridor. Vaak zijn er ook andere symptomen aanwezig, zoals shock, zwelling
+
 
−
van het gelaat enzovoorts. Lees meer hierover in het hoofdstuk Anafylaxie.
+
Kijk verder specifiek naar: bloed, braaksel, water of andere voorwerpen in mond en keel. Laat het slachtoffer alle losse voorwerken uit de mond verwijderen.
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
! Alarmsymptomen !! Koptekst
+
! Alarmsymptomen !!
 
|-
 
|-
−
| Celtekst || Celtekst
+
| Afwezigheid ademhaling || Verminderd bewustzijn
 
|-
 
|-
−
| Celtekst || Celtekst
+
| Gierende ademhaling || Snurken
 
|-
 
|-
−
| Celtekst || Celtekst
+
| Rood, paars of blauw gelaat || Zwelling van tong of gelaat
 
|-
 
|-
−
| Celtekst || Celtekst
+
| Bloed of braaksel in de mond || Heesheid
 +
|-
 +
| Onrust ||
 
|}
 
|}
  
−
===Controles in de ...===
+
===Controles in de Airway===
−
Welke controles en hoe?
+
De luchtweg wordt beoordeeld door te kijken, te luisteren en te voelen. Kijk of er normale adembewegingen zijn, of dat er sprake is van gebruik van [[hulpademhalingsspieren]], [[intrekkingen]] en een zig-zag beweging. Kijk of er tekenen zijn van een [[luchtwegbelemmering]]. Luister of er bijgeluiden zijn en of spreken of hoesten mogelijk is. Kijk of er sprake is van [[cyanose]]: een blauwe verkleuring van de lippen, slijmvliezen of het gelaat. Kijk of de luchtpijp ([[trachea]]) in het midden staat en of het strottenhoofd ([[larynx]]) er normaal uitziet en of er geen zwellingen zijn in de hals.
 +
 
 +
===Handelingen in de Airway===
 +
[[Bestand:Kinlift2.jpg|200px|thumb|right|Uitvoering van de kinlift.]]
 +
De behandeling van een bedreigde luchtweg zal zich in veel gevallen voor de eerstehulpverlener beperken tot het
 +
snel herkennen en snel alarmeren.
 +
 
 +
Bij een bewusteloos slachtoffer wordt voorzichtig de [[chinlift]] of [[jawthrust]] uitgevoerd om de luchtweg vrij te maken en te kunnen controleren of er ademhaling aanwezig is. Indien er sprake is van een [[hoogenergetisch trauma]] dient men de nek niet te kantelen bij het vrijmaken van de luchtweg. Het slachtoffer kan eventueel in de [[stabiele zijligging]] gelegd worden. Knellende kleding rond de nek en borstkas, zoals sjaals en stropdassen, worden losgemaakt.
  
−
===Handelingen in de ...===
+
Indien er sprake is van een [[luchtwegbelemmering]] door een vreemd voorwerp ([[corpus alienum]]) dient men eerst na te gaan of het slachtoffer kan praten of hoesten. Indien dit mogelijk is wordt het slachtoffer aangemoedigd te hoesten om zo het voorwerp op te hoesten. Indien praten of hoesten niet mogelijk is, er is dus een volledige luchtwegobstructie, dan geeft men 5 slagen tussen de schouderbladen, gevolgd door 5 maal de [[Heimlichmanoeuvre]]. Lees ook: [[luchtwegbelemmering]].
  
−
De behandeling van een bedreigde luchtweg zal zich in veel gevallen voor de EHBO’er beperken tot het
+
Bij [[anafylaxie]] kan men de [[EpiPen]] gebruiken. Bij letsels in het aangezicht is het meestal praktisch om het slachtoffer in een halfzittende houding wat voorover te laten leunen, zodat er geen bloed via de mond of keel de
−
snel herkennen en snel alarmeren. Vroegtijdig alarmeren en daarmee snel Airway-management (bv
+
luchtwegen in loopt. Bij het [[inhalatietrauma]] kan het slachtoffer het beste in een halfzittende houding de
−
intubatie) door professionele hulp is essentieel. In het algemeen geldt (niet alleen bij slachtoffers met
 
−
een probleem in de luchtweg) dat knellende kleding rond borstkas en hals, sjaals en stropdassen
 
−
worden losgemaakt, zodat het slachtoffer zonder belemmeringen kan ademen. Bij het bewusteloze
 
−
slachtoffer past men de chin-lift toe en legt men het slachtoffer eventueel in de stabiele zijligging als er
 
−
geen verdenking op wervelletsel bestaat. In het geval van verdenking op wervelletsel kan het slachtoffer
 
−
beter in lijn worden gehouden waarbij hij wel op de zij kan worden gedraaid door middel van een
 
−
zogenaamde “log-roll”. Bij anafylaxie kan men de Epi-Pen gebruiken zoals verder in het hoofdstuk
 
−
Anafylaxie besproken wordt. Bij letsels in het aangezicht is het meestal praktisch om het slachtoffer in
 
−
een halfzittende houding wat voorover te laten leunen, zodat er geen bloed via de mond of keel de
 
−
luchtwegen in loopt. Bij het inhalatietrauma kan het slachtoffer het beste in een halfzittende houding de
 
 
komst van de ambulance afwachten.
 
komst van de ambulance afwachten.
−
De bedreigde luchtweg als gevolg van een corpus alienum wordt hieronder besproken.
 
−
 
  
−
===Aandoeningen===
+
===Samenvatting===
−
Welke aandoeningen?
+
In essentie gaat het in er in het onderdeel '''Airway''' om (potentiële) bedreigingen van de luchtweg snel te herkennen en te behandelen, waarbij men de [[nekwervelkolom]] beschermt.
 +
 
 +
===Verwijzingen Airway===
 +
* [[Ademhalingsstelsel]]
 +
* [[Heimlichmanoeuvre]]
 +
* [[Chinlift]]
 +
* [[Jawthrust]]
 +
* [[Mayotube]]
 +
* [[C-Spine]]
 +
 
 +
==C-spine (de nekwervelkolom)==
 +
 
 +
===Anatomie===
 +
De nekwervelkolom ook wel cervicale wervelkolom, CWK of C-spine genoemd, bevat net als de rest van de wervelkolom het ruggenmerg dat tussen hersenen en lichaam loopt en bestaat zelf uit botstructuren en weke delen zoals ligamenten.
 +
 
 +
===Normale functie===
 +
Wegens de grote mobiliteit van de nek, zijn deze structuren erg gevoelig voor letsel en is de kans groot dat na een [[hoogenergetisch trauma]] of een plotseling trauma aan de nek botbreuken van de [[wervelletsel|nekwervelkolom]] optreden. De oorzaken voor letsel aan de cervicale wervelkolom zijn voornamelijk ongelukken met motorvoertuigen (50%), vallen van hoogte (20%) en sporten (15%). De rest wordt veroorzaakt door inter-persoonlijk geweld. In de [[ABCDE-methodiek]] is daarom apart aandacht voor [[immobilisatie van de nekwervelkolom]] en het hoofd, met name ook omdat na het ongeval de nek gemakkelijk bewogen wordt door slachtoffer of omstanders, terwijl de rug vaak in dezelfde houding blijft omdat het slachtoffer niet bewogen wordt.
 +
 
 +
===Afwijkingen in de C-Spine===
 +
De [[cervicale wervelkolom]] (of [[nekwervelkolom]] bestaat uit zeven wervels, met bijbehorende tussenwervelschijven en ligamenten die ervoor zorgen dat de wervelkolom als een stevig geheel beweegt. Door deze stevigheid wordt letsel aan het ruggenmerg voorkomen. Bij [[hoogenergetische traumata]] ([[HET]]), kan er echter dusdanig veel kracht worden uitgeoefend op de cervicale wervelkolom, waardoor deze mechanisch onstabiel wordt en de onderdelen niet meer op hun plek worden gehouden. Door de ontstane instabiliteit kan er gemakkelijker letsel ontstaan, zoals breuken en ontwrichtingen. Het ruggenmerg kan dan geheel of gedeeltelijk aangetast worden door scherpe botstukken die de zenuwen kunnen doorsnijden. Tevens kunnen er door het geweld bloedingen en oedeem (vochtophoping) ontstaan die druk op de zenuwen uitoefenen. Beide mechanismen zorgen ervoor dat zenuwen zowel vanaf en naar de hersenen niet meer functioneren met als gevolg neurologische uitval, oftewel een dwarslaesie.
 +
 
 +
===Symptomen en klachten===
 +
Een dergelijke dwarslaesie kan zich uiten in krachtsverlies van de ledematen, gevoelsverlies of tintelingen in armen en benen. Het slachtoffer kan ook last hebben van een dof gevoel in de aangedane zenuwen. Bij hoge doorsnijding boven de 4e nekwervel, kan de ademhaling uitvallen omdat het diafragma dan niet meer werkt. Vaak is er ook sprake van lokale klachten zoals nekpijn of pijn bij bewegen van de nek. Men moet ook beducht zijn voor een neurogene shock (zie hoofdstuk Circulation). Ben er op bedacht dat er [[afleidende letsels]] ([[distracting injuries]]) kunnen zijn waardoor het slachtoffer de pijn in de nek niet noemt of niet opmerkt!
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Alarmsymptomen !!
 +
|-
 +
| Pijn in nek of rug || Priapisme
 +
|-
 +
| Urineverlies || Bewusteloosheid
 +
|-
 +
| Onvermogen te bewegen || Verwondingen in de nek
 +
|-
 +
| Gevoelsstoornissen || Verwondingen aan het hoofd
 +
|}
 +
 
 +
===Controles in de C-spine===
 +
Voor de eerstehulpverlener zijn de controles bij C-Spine beperkt tot het stellen van vragen en te beoordelen of er op grond van het [[ongevalsmechanisme]] sprake kan zijn van letsel aan de nekwervelkolom. Benader het slachtoffer in zijn gezichtsveld om te voorkomen dat hij het hoofd draait. Vraag het slachtoffer het hoofd en lichaam niet te bewegen en geen 'Ja' of 'Nee' te knikken. Vraag of er pijn is in de nek of rug en of hij gevoelsstoornissen heeft in de armen of benen. Ga het [[ongevalsmechanisme]] na.
 +
 
 +
===Handelingen in de C-Spine===
 +
[[Bestand:manfix1.jpg|200px|thumb|right|Manuele fixatie van het hoofd vanuit liggende positie van de hulpverlener.]]
 +
Indien er een [[hoogenergetisch trauma]] ([[HET]]) heeft plaatsgevonden wordt de nek te allen tijde [[immobilisatie van de nekwervelkolom|geimmobiliseerd]], ongeacht ofer klachten zijn die wijzen op [[wervelletsel]] of een [[dwarslaesie]]. Ook indien er geen [[hoogenergetisch trauma]] heeft plaatsgevonden, maar er wel klachten van de nek of rug bestaan, dan dient men de nek te immobiliseren.
 +
 
 +
Het is erg belangrijk goed aan het slachtoffer aan te geven wat je gaat doen en dat hij zich vooral niet moet bewegen. Ga pas tegen het slachtoffer praten als je goed in zijn zicht staat, zodat hij niet onverwachts het hoofd naar je toe draait.
 +
De nek kan worden geimmobiliseerd door gebruik van [[manuele fixatie]] of met de [[Handgreep van Zäch]].
  
 
===Samenvatting===
 
===Samenvatting===
−
Overzicht
+
* [[Immobilisatie van de nekwervelkolom]]
 +
 
 +
 
 +
Terug naar [[Shout for help]]. Verder naar [[Breathing]].
  
−
Verwijzingen<p>
 
−
[[Airway:Heimlich|Heimlich Manoeuvre]]
 
−
[[Airway:Chinlift|Chinlift]]
 
−
[[Airway:Jawthrust|Jawthrust]]
 
−
[[Airway:MayoTube|MayoTube]]
 
−
[[Wervelletsel:CSpine|C-Spine]]
 
−
[[StandaardABCDE|StandaardABCDE]]
 
  
−
==C-spine (de nekwervelkolom)==
 
  
 +
==Bronvermeldingen==
 +
Op deze pagina wordt onder andere gebruik gemaakt van de volgende bronnen:<ref name="atls">ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6</ref><ref name="acutegnk">Acute Geneeskunde, zesde druk, Thijs et al. (Elsevier 2005) ISBN 90-352-2754-9</ref><ref name="medicals">Acute Medical Emergencies, The Practical Approach, Second Edition, Advanced Life Support Group (Wiley-Blackwell 2010) ISBN 978-0-7279-1854-3</ref><ref name=phtls>De Nederlandse Uitgave van Prehospital Trauma Life Support, NAEMT, Tweede druk (Elsevier Gezondheidszorg 2007) ISBN 978-0-323-03331-2</ref><ref>Blokboek Vaardigheden Acute Geneeskunde, Editie 2011-2012 (UMCN VAG)</ref><ref>SIGMA HANDBOEK, Daan Weerheijm</ref>
 +
 +
<references />
  
−
De cervicale wervelkolom, ook wel CWK of C-spine genoemd, bevat net als de rest van de wervelkolom
+
[[Categorie:ABCDE]]
−
het ruggenmerg dat tussen hersenen en lichaam loopt en bestaat zelf uit botstructuren en weke delen
 
−
zoals ligamenten. Wegens de grote mobiliteit van de nek, zijn deze structuren erg gevoelig voor letsel
 
−
en is de kans groot dat na een HET of een plotseling trauma aan de nek fracturen van de
 
−
nekwervelkolom optreden. De oorzaken voor letsel aan de cervicale wervelkolom zijn voornamelijk
 
−
ongelukken met motorvoertuigen (50%), vallen van hoogte (20%) en sporten (15%). De rest wordt
 
−
veroorzaakt door inter-persoonlijk geweld. In het protocol is daarom apart aandacht voor immobilisatie
 
−
van de nekwervelkolom en het hoofd, met name ook omdat na het ongeval de nek gemakkelijk bewogen
 
−
wordt door slachtoffer of omstanders, terwijl de rug vaak in dezelfde houding blijft omdat het slachtoffer
 
−
niet bewogen wordt.
 
−
Pathofysiologie
 
−
De cervicale wervelkolom bestaat uit zeven wervels, met bijbehorende tussenwervelschijven en
 
−
ligamenten die ervoor zorgen dat de wervelkolom als een stevig geheel beweegt. Door deze stevigheid
 
−
wordt letsel aan het ruggenmerg voorkomen. Bij hoogenergetische traumata, kan er echter dusdanig
 
−
veel kracht worden uitgeoefend op de cervicale wervelkolom, waardoor deze mechanisch onstabiel
 
−
wordt en de onderdelen niet meer op hun plek worden gehouden. Door de ontstane instabiliteit kan er
 
−
gemakkelijker letsel ontstaan, zoals breuken en ontwrichtingen. Het ruggenmerg kan dan geheel of
 
−
gedeeltelijk aangetast worden door scherpe botstukken die de zenuwen kunnen doorsnijden. Tevens
 
−
kunnen er door het geweld bloedingen en oedeem (vochtophoping) ontstaan die druk op de zenuwen
 
−
uitoefenen. Beide mechanismen zorgen ervoor dat zenuwen zowel vanaf en naar de hersenen niet meer
 
−
functioneren met als gevolg neurologische uitval, oftewel een dwarslaesie.
 
−
Symptomen en klachten
 
−
Een dergelijke dwarslaesie kan zich uiten in krachtsverlies van de ledematen, gevoelsverlies of
 
−
tintelingen in armen en benen. Het slachtoffer kan ook last hebben van een dof gevoel in de aangedane
 
−
zenuwen. Bij hoge doorsnijding boven de 4e nekwervel, kan de ademhaling uitvallen omdat het
 
−
diafragma dan niet meer werkt. Er kan ook sprake zijn van lokale klachten zoals nekpijn of pijn bij
 
−
bewegen. Men moet ook beducht zijn voor een neurogene shock (zie hoofdstuk Circulation).
 
−
5BOSA2 – Vaardigheden Acute Geneeskunde 73
 
−
Handelen
 
−
In geval van een hoogenergetisch trauma (HET), dient de nek altijd gestabiliseerd te worden ongeacht
 
−
of er klachten van de nek of rug zijn. Bij dit soort traumata zijn de cervicale wervels erg gevoelig voor
 
−
letsel. Als het trauma laag energetisch was, maar het slachtoffer geeft alsnog pijn in de nek aan of
 
−
andere klachten verdacht voor cervicaal wervelletsel, dan kan er beter het zekere voor het onzekere
 
−
genomen worden en de nek alsnog gestabiliseerd worden.
 
−
· Danger: onder andere beoordeling ongevalsmechanisme zoals beschreven in het voorgaande
 
−
hoofdstuk Danger, Response en Shout for Help
 
−
· Response: uitvragen wat er is gebeurd, uitvragen of er aanwijzingen voor (nek)wervelletsel zijn
 
−
· Shout for help
 
−
· Airway: luchtweg vrijmaken of houden
 
−
· C-spine:
 
−
o In geval van HET: stabiliseer de nek volgens onderstaande instructies of laat dit door
 
−
een collega of omstander doen, ga dan pas verder met het protocol. Instrueer het
 
−
slachtoffer niet meer met het hoofd en lichaam te bewegen.
 
−
o In geval van LET: vraag het slachtoffer of hij pijn heeft in rug of nek, evenals tintelingen
 
−
of een dof gevoel in nek, rug of ledematen. Indien dit het geval is, stabiliseer de nek
 
−
alsnog. Indien er geen sprake is van verdenking op wervelletsel, dan hoeft de nek niet
 
−
gestabiliseerd te worden.
 
−
Stabilisatie van de nek
 
−
Indien er bij de benadering van het slachtoffer sterke aanwijzingen zijn voor nek/wervelletsel,
 
−
bijvoorbeeld door het ongevalsmechanisme, dan dient er al direct bij de C-spine stabilisatie van de nek
 
−
worden toegepast. Belangrijk bij het uitvoeren van deze handeling is dat het slachtoffer duidelijk
 
−
gemaakt wordt dat hij niet mag bewegen. Leg iedere handeling die je uitvoert goed uit aan het
 
−
slachtoffer. Instrueer het slachtoffer tevens niet meer met het hoofd te knikken of schudden, maar
 
−
slechts ja of nee te antwoorden.
 
−
1.
 
−
2.
 
−
Methode 1: Kniel achter het slachtoffer. Vertel wat je gaat doen en dat ze zo min mogelijk moeten bewegen.
 
−
Plaats je ellebogen op je knieën, en zorg dat je stabiel zit. Plaats daarna beide handen aan de zijkant van
 
−
het hoofd van het slachtoffer
 
−
De positie van de vingers is als volgt:
 
−
Duimen op het voorhoofd, 2 vingers boven het oor, 2 vingers onder het oor. Houd de oren vrij.
 
−
5BOSA2 – Vaardigheden 74 Acute Geneeskunde
 
−
3.
 
−
Methode 2 (Handgreep van Zach): Kniel achter het slachtoffer. Vertel wat je gaat doen en dat ze zo min
 
−
mogelijk moeten bewegen. Plaats je ellebogen op je knieën, en zorg dat je stabiel zit.
 
−
Plaats je ene hand met gestrekte vingers vingers onder de nek en de duim richting het sleutelbeen. De m.
 
−
trapezius komt als het ware in de ronding tussen duim en wijsvinger te liggen. De ander hand wordt onder
 
−
de nek en een deel van het achterhoofd geplaatst, waarbij de vingers de gestrekt onder de nek zitten en de
 
−
duim langs de kaaklijn. Het hoofd wordt tussen de armen ingeklemd, zonder hierbij de nek of het hoofd de
 
−
manipuleren.
 

Huidige versie van 13 nov 2012 om 15:32

Auteur: Pim / Supervisor: Pim / Co-auteur: [[]] / Niveau: Gevorderd / Paginastatus: Incompleet. Laatste bewerking: H.biersteker. Zie ook Handleiding.

Eerste Hulp Wiki zoekt schrijvers! Schrijf jij ook mee?


Het protocolonderdeel Airway and C-Spine (nekwervelkolom) kan worden onderverdeeld in twee onderdelen, het vrijhouden of vrij maken van de luchtweg en het immobiliseren van de nekwervelkolom als het ongevalsmechanisme of de klachten van het slachtoffer daar aanleiding toe geven.

Airway

Anatomie

De airway (luchtweg) van de mens bestaat uit de mond en keelholte, het strottenhoofd, die overgaat in de luchtpijp (trachea). Achter de luchtweg ligt de slokdarm (oesophagus).

Na de hogere luchtwegen komen de lagere luchtwegen. De luchtpijp vertakt zich in 2 hoofdbronchiën die zich ieder weer vertakken in diverse kleinere bronchiën. De kleinste eenheden van de longen zijn de alveoli of longblaasjes: kleine blaasjes waarvan de wand zo dun is dat de zuurstof er doorheen kan, het bloed in. Hier vindt de gaswisseling plaats: zuurstof (O2) het bloed in, koolzuur (CO2) het bloed uit.

De luchtwegen beginnen bij de ingang van mond en neus en reiken tot aan de alveoli in de longen. Dit betekent dat ook de mond- en keelholte tot de luchtwegen gerekend worden en dat na inademing vanuit mond of neus de lucht via de keel naar de trachea wordt geleid om vervolgens via de bronchiën en bronchiolen bij de alveoli terecht te komen waar de gaswisseling plaatsvindt. Een vrije luchtweg is een absolute voorwaarde voor een goede ademhaling en behoeft op grond daarvan vroegtijdig de ABCDE-methodiek aandacht. Essentieel is dan ook om bedreigingen van de vrije luchtweg snel te herkennen en (indien mogelijk) te behandelen.

Normale functie

Bij een slachtoffer dat bij bewustzijn is wordt de luchtweg door diverse reflexen open of vrij gehouden. Dit zijn onder andere het afsluiten van de luchtpijp met het strotteklepje en de hoestreflex. Bij een bewusteloos slachtoffer zakt de tongbasis naar achteren omdat deze slap wordt, waardoor de luchtweg geblokkeerd kan raken. Meestal kan dit met een simpele kinlift verholpen worden, soms zijn extra handelingen nodig.

Tegelijk met de airway, moet ook de cervicale wervelkolom (CWK, de nek) gestabiliseerd worden. De luchtweg is het eerste onderdeel dat aan bod komt in de zorg voor slachtoffers na een ernstig ongeval of onwelwording. Een geblokkeerde luchtweg is altijd direct dodelijk: er is geen aanvoer meer van zuurstof waardoor de voorraad in de rode bloedcellen snel opraakt. De hersenen kunnen hooguit vijf minuten zonder zuurstof voordat onherstelbare schade optreedt. Zuurstoftekort is dodelijk.

Oorzaken van stoornissen in de Airway

Er zijn diverse factoren die een bedreiging van de luchtwegen kunnen veroorzaken. Een belemmering van de luchtwegen kan volledig of gedeeltelijk zijn. Een volledige luchtwegbelemmering leidt snel tot ernstige verstoringen in de vitale functies en zal door zuurstoftekort leiden tot bewustzijnsverlies en een circulatiestilstand. Ook een gedeeltelijke belemmering kan ernstige problemen geven en stoornissen in de vitale functies veroorzaken.

In de eerste plaats kan een obstructie van de luchtweg veroorzaakt worden door het lichaam zelf. Indien het slachtoffer het bewustzijn verliest, zullen de meeste spieren, inclusief tong en kaakspieren verslappen waardoor bij een slachtoffer in rugligging de tong achter in de keel zakt en de luchtweg blokkeert. Daarnaast zorgt bewusteloosheid ook voor verslapping van het zachte verhemelte en veranderingen in het strottenhoofd (larynx), waardoor een obstructie kan ontstaan. De verstoring van het bewustzijn kan vele oorzaken hebben.

Tevens kan een voorwerp (corpus alienum) de luchtweg blokkeren. Dat kan voedsel of snoep zijn, maar ook gebruiksvoorwerpen zoals knikkers, sierraden of gebitselementen. Daarnaast kan de luchtweg belemmerd worden door bloed, braaksel of water. Ook een trauma van het aangezicht kan door vervorming van de kaakbeenderen en bloeding leiden tot belemmeringen van de luchtweg.

De luchtwegen zijn bekleed met slijmvliezen en deze kunnen als gevolg van een ernstige allergische reactie (anafylaxie), door etsing met een bijtende stof of door het inhaleren van hete lucht, rook of vuur opzwellen (inhalatietrauma) en de diameter van de luchtwegen verkleinen of zelfs volledig blokkeren. Er kan zwelling zijn van de tong en het gelaat. Ook direct trauma van buitenaf, zoals een klap tegen het strottenhoofd kan de luchtwegen beschadigen. Door manipulatie van de keel en het strottenhoofd kan bij bewustelozen een spasme van het strottenhoofd optreden (laryngospasme), waardoor een gedeeltelijke- of volledige blokkade van de luchtweg kan optreden. Dit kan ook gebeuren indien bij een niet geheel bewusteloos slachtoffer een tijdelijke luchtweg geplaatst wordt, zoals een Mayotube.

  1. Bewusteloosheid of een verminderd bewustzijn
  2. Vreemd voorwerp (corpus alienum: kauwgom, gebitselement etc )
  3. Inhalatietrauma
  4. Allergische reactie/anafylaxie
  5. Slijm, braaksel of bloed in de luchtwegen
  6. Aangezichtsletsel of kaakletsel
  7. Letsels van de hals en larynx (strottenhoofd)
  8. Spasme van het strottenhoofd (laryngospasme)

Een bedreiging van de luchtwegen kan op verschillende niveau's optreden:

Anatomisch niveau Probleem Ziektebeelden
Mond/keelholte Zwelling van de tong Anafylaxie
Zwelling van de slijmvliezen Anafylaxie, Inhalatietrauma
Obstructie door de tong bij
bewusteloosheid 		Bewusteloosheid
Strottenhoofd (Larynx) Zwelling van de slijmvliezen Anafylaxie, Inhalatietrauma, trauma strottenhoofd
Stembandspasme (Laryngospasme) Manipulatie in de keel, trauma strottenhoofd
Vreemd voorwerp corpus alienum, Luchtwegbelemmering
Direct trauma -
Luchtpijp (Trachea) Vreemd voorwerp Luchtwegbelemmering
Zwelling van de slijmvliezen Anafylaxie, Inhalatietrauma
Lagere luchtwegen/bronchiën Bronchospasme Anafylaxie, Astma, COPD
Pneumothorax Pneumothorax, Spanningspneumothorax
Longoedeem Hartinfarct

Herkennen van afwijkingen

Een volledig geblokkeerde luchtweg kenmerkt zich door de afwezigheid van ademhaling (niet voelbaar, niet hoorbaar) en het onvermogen om te spreken of te hoesten. Er is hevige paniek bij het slachtoffer, deze zal naar de keel grijpen en rood aanlopen. Het slachtoffer doet verwoede pogingen toch te ademen, en zal daarbij alle hulpademhalingsspieren trachten te benutten. Dit ziet er uit als zigzag bewegingen, pogingen tot buikademhaling en gebruik van de spieren in de nek.

Een gedeeltelijk geblokkeerde luchtweg kenmerkt zich door luidruchtige ademhaling, gierend of gorgelend. Er is sprake van paniek en ook hier kan het slachtoffer grote moeite hebben te ademen. De hulpademhalingsspieren worden gebruikt. Bijgeluiden bij de ademhaling zijn een sterk signaal voor een gedeeltelijke obstructie van de luchtwegen. Er kan sprake zijn van een gierend geluid bij inademing (inspiratoire stridor), door bijvoorbeeld een obstructie ter hoogte van de larynx of daarboven. Ook bij uitademing kan een gierend geluid optreden (ook wel piepen of wheezing genoemd), als gevolg van een obstructie in de lagere luchtwegen, onder de larynx. Dit kan onder andere veroorzaakt worden door slijm, bronchoconstrictie zoals bij astma of een allergische reactie. Snurkende geluiden worden meestal veroorzaakt door (gedeeltelijke) blokkade van de bovenste luchtwegen door verslapping van de tongbasis bij bewusteloosheid. Heesheid kan een teken zijn van beschadiging van de adamsappel (larynx), vaak zijn er dan ook zwellingen of verwondingen in de hals.

Slachtoffers met problemen in de Airway kunnen door zuurstoftekort in de hersenen (hypoxemie) erg onrustig zijn en 'vechten' tegen de hulpverleners.

Bewusteloosheid

Een slachtoffer dat bewusteloos is en op de rug ligt zal door verslapping van de spieren een bedreigde luchtweg ontwikkelen. Er is sprake van een snurkende ademhaling.

Inhalatietrauma

Het inademen van hete lucht, rook of vuur kan leiden tot een inhalatietrauma. Vaak zijn er brandwonden in het gelaat en zijn neusharen en wenkbrauwen verschroeid. De stem kan hees zijn. De zwelling hoeft niet direct aanwezig te zijn, deze kan na enige tijd optreden.

Aangezichts- en halsletsel

Bij een aangezichtsletsel kan de luchtweg door vervorming en bloeding bedreigd raken. De kaak en het gezicht kan vervormd zijn, gebitselementen kunnen los zitten en er kan bloed in de mond aanwezig zijn. Letsels van de hals kunnen schade geven aan de adamsappel (larynx), met heesheid als gevolg.

Allergische of anafylactische reactie

Een ernstige allergische reactie leidt tot zwelling van de luchtwegen. Let op tekenen van anafylaxie, zoals roodheid, zwelling, benauwdheid, jeuk, uitslag en verschijnselen van shock.

Kijk verder specifiek naar: bloed, braaksel, water of andere voorwerpen in mond en keel. Laat het slachtoffer alle losse voorwerken uit de mond verwijderen.

Alarmsymptomen
Afwezigheid ademhaling Verminderd bewustzijn
Gierende ademhaling Snurken
Rood, paars of blauw gelaat Zwelling van tong of gelaat
Bloed of braaksel in de mond Heesheid
Onrust

Controles in de Airway

De luchtweg wordt beoordeeld door te kijken, te luisteren en te voelen. Kijk of er normale adembewegingen zijn, of dat er sprake is van gebruik van hulpademhalingsspieren, intrekkingen en een zig-zag beweging. Kijk of er tekenen zijn van een luchtwegbelemmering. Luister of er bijgeluiden zijn en of spreken of hoesten mogelijk is. Kijk of er sprake is van cyanose: een blauwe verkleuring van de lippen, slijmvliezen of het gelaat. Kijk of de luchtpijp (trachea) in het midden staat en of het strottenhoofd (larynx) er normaal uitziet en of er geen zwellingen zijn in de hals.

Handelingen in de Airway

Uitvoering van de kinlift.

De behandeling van een bedreigde luchtweg zal zich in veel gevallen voor de eerstehulpverlener beperken tot het snel herkennen en snel alarmeren.

Bij een bewusteloos slachtoffer wordt voorzichtig de chinlift of jawthrust uitgevoerd om de luchtweg vrij te maken en te kunnen controleren of er ademhaling aanwezig is. Indien er sprake is van een hoogenergetisch trauma dient men de nek niet te kantelen bij het vrijmaken van de luchtweg. Het slachtoffer kan eventueel in de stabiele zijligging gelegd worden. Knellende kleding rond de nek en borstkas, zoals sjaals en stropdassen, worden losgemaakt.

Indien er sprake is van een luchtwegbelemmering door een vreemd voorwerp (corpus alienum) dient men eerst na te gaan of het slachtoffer kan praten of hoesten. Indien dit mogelijk is wordt het slachtoffer aangemoedigd te hoesten om zo het voorwerp op te hoesten. Indien praten of hoesten niet mogelijk is, er is dus een volledige luchtwegobstructie, dan geeft men 5 slagen tussen de schouderbladen, gevolgd door 5 maal de Heimlichmanoeuvre. Lees ook: luchtwegbelemmering.

Bij anafylaxie kan men de EpiPen gebruiken. Bij letsels in het aangezicht is het meestal praktisch om het slachtoffer in een halfzittende houding wat voorover te laten leunen, zodat er geen bloed via de mond of keel de luchtwegen in loopt. Bij het inhalatietrauma kan het slachtoffer het beste in een halfzittende houding de komst van de ambulance afwachten.

Samenvatting

In essentie gaat het in er in het onderdeel Airway om (potentiële) bedreigingen van de luchtweg snel te herkennen en te behandelen, waarbij men de nekwervelkolom beschermt.

Verwijzingen Airway

C-spine (de nekwervelkolom)

Anatomie

De nekwervelkolom ook wel cervicale wervelkolom, CWK of C-spine genoemd, bevat net als de rest van de wervelkolom het ruggenmerg dat tussen hersenen en lichaam loopt en bestaat zelf uit botstructuren en weke delen zoals ligamenten.

Normale functie

Wegens de grote mobiliteit van de nek, zijn deze structuren erg gevoelig voor letsel en is de kans groot dat na een hoogenergetisch trauma of een plotseling trauma aan de nek botbreuken van de nekwervelkolom optreden. De oorzaken voor letsel aan de cervicale wervelkolom zijn voornamelijk ongelukken met motorvoertuigen (50%), vallen van hoogte (20%) en sporten (15%). De rest wordt veroorzaakt door inter-persoonlijk geweld. In de ABCDE-methodiek is daarom apart aandacht voor immobilisatie van de nekwervelkolom en het hoofd, met name ook omdat na het ongeval de nek gemakkelijk bewogen wordt door slachtoffer of omstanders, terwijl de rug vaak in dezelfde houding blijft omdat het slachtoffer niet bewogen wordt.

Afwijkingen in de C-Spine

De cervicale wervelkolom (of nekwervelkolom bestaat uit zeven wervels, met bijbehorende tussenwervelschijven en ligamenten die ervoor zorgen dat de wervelkolom als een stevig geheel beweegt. Door deze stevigheid wordt letsel aan het ruggenmerg voorkomen. Bij hoogenergetische traumata (HET), kan er echter dusdanig veel kracht worden uitgeoefend op de cervicale wervelkolom, waardoor deze mechanisch onstabiel wordt en de onderdelen niet meer op hun plek worden gehouden. Door de ontstane instabiliteit kan er gemakkelijker letsel ontstaan, zoals breuken en ontwrichtingen. Het ruggenmerg kan dan geheel of gedeeltelijk aangetast worden door scherpe botstukken die de zenuwen kunnen doorsnijden. Tevens kunnen er door het geweld bloedingen en oedeem (vochtophoping) ontstaan die druk op de zenuwen uitoefenen. Beide mechanismen zorgen ervoor dat zenuwen zowel vanaf en naar de hersenen niet meer functioneren met als gevolg neurologische uitval, oftewel een dwarslaesie.

Symptomen en klachten

Een dergelijke dwarslaesie kan zich uiten in krachtsverlies van de ledematen, gevoelsverlies of tintelingen in armen en benen. Het slachtoffer kan ook last hebben van een dof gevoel in de aangedane zenuwen. Bij hoge doorsnijding boven de 4e nekwervel, kan de ademhaling uitvallen omdat het diafragma dan niet meer werkt. Vaak is er ook sprake van lokale klachten zoals nekpijn of pijn bij bewegen van de nek. Men moet ook beducht zijn voor een neurogene shock (zie hoofdstuk Circulation). Ben er op bedacht dat er afleidende letsels (distracting injuries) kunnen zijn waardoor het slachtoffer de pijn in de nek niet noemt of niet opmerkt!

Alarmsymptomen
Pijn in nek of rug Priapisme
Urineverlies Bewusteloosheid
Onvermogen te bewegen Verwondingen in de nek
Gevoelsstoornissen Verwondingen aan het hoofd

Controles in de C-spine

Voor de eerstehulpverlener zijn de controles bij C-Spine beperkt tot het stellen van vragen en te beoordelen of er op grond van het ongevalsmechanisme sprake kan zijn van letsel aan de nekwervelkolom. Benader het slachtoffer in zijn gezichtsveld om te voorkomen dat hij het hoofd draait. Vraag het slachtoffer het hoofd en lichaam niet te bewegen en geen 'Ja' of 'Nee' te knikken. Vraag of er pijn is in de nek of rug en of hij gevoelsstoornissen heeft in de armen of benen. Ga het ongevalsmechanisme na.

Handelingen in de C-Spine

Manuele fixatie van het hoofd vanuit liggende positie van de hulpverlener.

Indien er een hoogenergetisch trauma (HET) heeft plaatsgevonden wordt de nek te allen tijde geimmobiliseerd, ongeacht ofer klachten zijn die wijzen op wervelletsel of een dwarslaesie. Ook indien er geen hoogenergetisch trauma heeft plaatsgevonden, maar er wel klachten van de nek of rug bestaan, dan dient men de nek te immobiliseren.

Het is erg belangrijk goed aan het slachtoffer aan te geven wat je gaat doen en dat hij zich vooral niet moet bewegen. Ga pas tegen het slachtoffer praten als je goed in zijn zicht staat, zodat hij niet onverwachts het hoofd naar je toe draait. De nek kan worden geimmobiliseerd door gebruik van manuele fixatie of met de Handgreep van Zäch.

Samenvatting


Terug naar Shout for help. Verder naar Breathing.


Bronvermeldingen

Op deze pagina wordt onder andere gebruik gemaakt van de volgende bronnen:[1][2][3][4][5][6]

  1. ↑ ATLS: Advanced Trauma Life Support Program for Doctors, 8th Edition, American College of Surgeons (American College of Surgeons, Chicago, 2008) ISBN 978-1-880696-31-6
  2. ↑ Acute Geneeskunde, zesde druk, Thijs et al. (Elsevier 2005) ISBN 90-352-2754-9
  3. ↑ Acute Medical Emergencies, The Practical Approach, Second Edition, Advanced Life Support Group (Wiley-Blackwell 2010) ISBN 978-0-7279-1854-3
  4. ↑ De Nederlandse Uitgave van Prehospital Trauma Life Support, NAEMT, Tweede druk (Elsevier Gezondheidszorg 2007) ISBN 978-0-323-03331-2
  5. ↑ Blokboek Vaardigheden Acute Geneeskunde, Editie 2011-2012 (UMCN VAG)
  6. ↑ SIGMA HANDBOEK, Daan Weerheijm
Overgenomen van "http://www.eerstehulpwiki.nl/wiki/index.php?title=Airway_and_C-Spine&oldid=5601"