Wervelletsel: verschil tussen versies

Uit Eerste Hulp Wiki
Ga naar: navigatie, zoeken
[gecontroleerde versie][gecontroleerde versie]
(Inleiding)
(Symptomen en klachten bij wervelletsel en dwarslaesie)
Regel 19: Regel 19:
  
 
===Symptomen en klachten bij wervelletsel en dwarslaesie===
 
===Symptomen en klachten bij wervelletsel en dwarslaesie===
 +
Vanwege het risico op verergering van het letsel en het mogelijke veroorzaken van een dwarslaesie is het essentieel om aan de hand van het [[ongevalsmechanisme]] na te gaan of er sprake is van een [[hoogenergetisch trauma]] en er dus wervelletsel kan bestaan. Bij ieder hoogenergetisch trauma is er de verdenking op wervelletsel, tot het tegendeel in het [[Hulpdiensten:SEH|ziekenhuis]] bewezen is. Er zijn een aantal specifieke [[ongevalsmechanisme]]n die vaak voorkomen bij wervelletsel:
  
Als EHBO-er is het belangrijk het ongevalsmechanisme te achterhalen, wat initieel bepaalt of er een
+
Voor een wervelletsel in de nekwervelkolom ([[cervicaal]] wervelletsel) zijn dat:
verdenking op wervelletsels bestaat. Behalve het ongevalsmechanisme (een hoogenergetisch trauma),
+
* Ieder [[hoogenergetisch trauma]]
zijn er nog andere aanwijzingen waardoor je bedacht wordt op wervelletsels.
+
* Verwondingen boven het niveau van het [[sleutelbeen]] ([[clavicula), dus in de nek en aan het hoofd
Een hoge verdenking op cervicaal wervelletsel ontstaat bij:
+
* Pijnk in de hals, spontaan of bij bewegingen
* Ieder hoogenergetisch trauma (HET)
+
* Bewusteloosheid na een ongeval, bewusteloosheid en verwondingen aan het hoofd
* Verwondingen boven het niveau van de clavicula (sleutelbeen)
+
 
* Ernstige verwondingen elders in het lichaam die eventuele pijn in de nek afleiden (distracting
+
* Na een voor of achterwaartse beweging van de nek (kop-staartbotsing)
injuries), hier dient men extra bedacht op te zijn bij alcohol of druggebruik.
+
 
* Pijnklachten in de hals, spontaan of bij bewegen
+
 
* Uitstralende pijn in de armen, motorische en/of sensibele stoornissen in de bovenste en/of
+
VOor een wervelletsel in de borst- of lendewervelkolom zijn dat:
onderste extremiteit.
+
* Ieder [[hoogenergetisch trauma]]
* Na een flexie/extensietrauma van de nek (zoals men vaak bij een kop-staartbotsing ziet)
+
* Een val recht op de hiel of stuit
* Letsel en verwondingen aan het hoofd en de eventuele aanwezigheid van schedelhersenletsel
+
* Na een voor of achterwaartse beweging van de romp
Letsels van thoracale en/of lumbale wervels kan bij elke patiënt voorkomen die pijn heeft in de rug:
+
* Na een val waarbij de rug gedraaid werd
* Nadat hij/zij een HET heeft doorgemaakt
+
 
* Nadat hij/ zij is gevallen op de hiel/ stuit
+
Op grond van het ongevalsmechanisme kan met een verdenking hebben op wervelletsel, voor die verdenking is het niet noodzakelijk dat het slachtoffer ook daadwerkelijk klachten en symptomen heeft van wervelletsel.
* Na een flexie-/extensietrauma van de romp
+
<br><br>
* Na een val waarbij de rug gedraaid werd (rotatiecomponent). Bij de val met rotatiecomponent
+
De klachten bij een wervelletsel bestaan vaak uit pijn ter plaatse van de breuk in nek of rug. Soms is er sprake van uitstralende pijn vanuit de nek of rug in armen of benen. Er kunnen tintellingen of een dof gevoel zijn in armen of benen en bij een volledige dwarslaesie is er geen gevoel meer in de ledematen onder het aangedane deel van het ruggenmerg.  
heeft het slachtoffer vaak schaafwonden op de schouder.
+
Realiseer je dat ernstige verwondingen elders in het lichaam af kunnen leiden van de pijn in de nek of rug. Dit is ook het geval bij gebruik van alcohol, bewustzijnsstoornissen en druggebruik. Dit worden ook wel afleidende verwondingen of distracting injuries genoemd.
Vaak presenteren slachtoffers zich met lokale pijn in de nek of rug. De symptomen kunnen variëren van
+
<br><br>
geen/ nauwelijks klachten tot ernstige pijnklachten en een volledige neurologische uitval. Er kunnen ook
+
Bij een complete dwarslaesie (en soms ook bij een gedeeltelijke dwarslaesie worden vaak ook nog andere symptomen gezien. Op de voorgrond staat uitval, het onvermogen ledematen te bewegen en gevoelloosheid. Daarnaast kan er sprake zijn van urineverlies of het onvermogen te urineren. Bij mannen kan een blijvende erectie optreden ([[priapisme]]), zij zijn zich daar vaak niet van  bewust. Als gevolg van onderbreking van het [[autonome zenuwstelsel]] kan ook [[neurogene shock]] optreden.
tintellingen of gevoelsstoornissen zijn in de ledematen of op de romp. Vanwege het karakter van een
 
HET zijn er vaak nog vele andere (ernstige) letsels aanwezig, die de aandacht kunnen afleiden van de
 
wervelletsels (distracting injuries).
 
<p>
 
Bij een osteoporotische wervelfractuur treed er plotseling pijn op in de rug, nadat het slachtoffer
 
bijvoorbeeld van een trapje afgestapt is of is gaan zitten. Soms is er een standsafwijking van de rug.
 
Bij een complete dwarslaesie is het hele ruggenmerg aangedaan en zullen alle functies zijn uitgevallen
 
onder het niveau van het ruggenmergletsel. Symptomen van een complete dwarslaesie zijn:
 
* Pijn in rug of nek
 
* Gevoelloosheid
 
* Verlamming
 
* Incontinentie of urineretentie
 
* Priapisme (blijvende erectie)
 
* Neurogene shock
 
De functie uitval vindt plaats beneden het niveau van het ruggenmergletsel. Ruggenmergletsel ter
 
hoogte van Th12-L2 zal uitval in de benen geven en letsel ter hoogte van C5-Th1 zal uitval van de armen
 
en de benen geven. Een dwarslaesie boven de vierde cervicale wervel geeft complicaties van de
 
ademhaling doordat alle aansturing van de ademhalingsspieren is verdwenen.
 
<p>
 
De n. phrenicus die het diafragma innerveert, treedt uit bij C4-6, en deze dwarslaesie is dan ook niet
 
met het leven verenigbaar. Bij een complete dwarslaesie is door uitval altijd de blaasfunctie aangetast
 
wat zal leiden tot incontinentie of juist het niet kunnen ledigen van de blaas (urineretentie). Ook is er
 
vaak in de acute fase priapisme (penis in blijvende erectiestand).
 
Een slachtoffer met een gedeeltelijke dwarslaesie kan pijn hebben, doordat de banen voor de vitale
 
sensibiliteit nog intact zijn, terwijl de banen van de gnostische sensibiliteit aangedaan zijn. Pijn sluit een
 
dwarslaesie niet uit! Bij een incomplete dwarslaesie kan het slachtoffer tintellingen of een dof gevoel
 
hebben in de nek of rug, of in de ledematen beneden het niveau van de dwarslaesie
 
Indien het slachtoffer bewusteloos is, moet zijn ademweg worden vrijgehouden met behulp van de chinlift,
 
zonder dat daarbij het hoofd gekanteld of de nek gemanipuleerd wordt. Een betere methode is de jaw-thrust die in de professionele hulp wordt toegepast om de luchtweg bij traumapatiënten vrij te
 
houden. Hierbij zit de hulpverlener achter het slachtoffer en legt de vingers langs de kaak en lift deze
 
als het ware op. Deze methode valt buiten het bestek van deze EHBO-cursus. Leg het slachtoffer
 
absoluut niet in stabiele zijligging, tenzij het slachtoffer alleen gelaten dient te worden om bijvoorbeeld te
 
gaan alarmeren of als er meerdere slachtoffers zijn die hulp behoeven.
 
Bij een sterke verdenking op een wervelletsel door het ongevalmechanisme of vrijwel zeker aanwezige
 
letsels wordt altijd 112 gewaarschuwd, hoofd en nek geïmmobiliseerd en het slachtoffer niet meer
 
bewogen. Men gaat altijd uit van het ergste!
 
 
<br><br>
 
<br><br>
Vanwege deze grote variëteit aan klachtenpresentaties is het belangrijk om na een HET of ander typisch
+
Bij zeer  hoge dwarslaesies in de nekwervelkolom (ter hoogte van de 3e en 4e nekwervel) kunnen [[stoornissen in de ademhaling]] optreden als gevolg van doorsnijding van de zenuwen die de [[ademhaling]] aansturen. Dit is niet met het leven verenigbaar.
ongevalmechanisme indien er geen klachten zijn, toch naar de huisarts/SEH te gaan ter controle. In alle
 
andere gevallen dient 112 gebeld te worden. Bij een HET dient in principe altijd een ambulance te
 
worden gewaarschuwd, zodat het slachtoffer gecontroleerd kan worden op wervelletsels, dwarslaesie of
 
andere letsels.
 

Versie van 23 mrt 2011 om 14:06

Niveau: Gevorderd

Inleiding

Een wervelletsels is een verstoring van de samenhang en stevigheid van de wervelkolom. De wervelkolom begint bij de eerste nekwervel (cervicaal, gaat dan bij de zevende nekwervel over in de borstwervelkolom (thoracaal) bestaande uit 12 wervels en halverwege de rug over in de lendewervelkolom (lumbaal), bestaande uit 5 wervels. De wervelkolom bestaat dus uit totaal 24 wervels, begint in de schedel en eindigt in het heiligbeen en het bekken.

Letsels van de wervelkolom worden veroorzaakt door een hoogenergetisch trauma, waarbij tijdens een ongeval dusdanig veel kracht op de wervelkolom en de ligamenten wordt uitgeoefend waardoor verschuiving van de gewrichten plaatsvinden en de samenhang verstoort raakt. Het ongevalsmechanisme is mede bepalend voor de ernst en de plaats van de fracturen in de wervelkolom. Omdat het ruggenmerg in de wervelkolom loopt, is er bij beschadiging van de wervelkolom groot risico op het optreden van doorsnijding of schade aan het ruggenmerg, ook wel dwarslaesie genoemd. Door een dwarslaesie treedt uitval op onder het niveau van de doorsnijding.

Een dwarslaesie kan zowel gedeeltelijk als geheel zijn. Bij een gedeeltelijke doorsnijding van het ruggenmerg zal een deel van de functies onder het niveau van de dwarslaesie in tact blijven, mits de schade niet toeneemt, door bijvoorbeeld verplaatsing van het slachtoffer. Bij een volledige dwarslaesie is er uitval van alle functie onder het niveau van de doorsnijding.

De meest voorkomende plaats waar facturen van de wervelkolom voorkomen zijn de nekwervelkolom en de borstwervelkolom.

Een wervelleltsel hoeft niet per se door een groot ongeval op te treden. Door veranderingen in het bot of de structuren van de wervelkolom, bijvoorbeeld door ziekte, kunnen 'spontaan' fracturen optreden. Denk bijvoorbeeld aan botontkalkin (osteoporose), uitzaaingen van kanker (metastasen) of andere afwijkingen. Deze fracturen kunnen spontaan of bij een zeer klein trauma al optreden.

Ook de whiplash (een type cervicaal wekedelenletsel) wordt apart genoemd, omdat deze vaak na een zeer typisch ongevalmechanisme (kop- staart botsing) voorkomt.

Symptomen en klachten bij wervelletsel en dwarslaesie

Vanwege het risico op verergering van het letsel en het mogelijke veroorzaken van een dwarslaesie is het essentieel om aan de hand van het ongevalsmechanisme na te gaan of er sprake is van een hoogenergetisch trauma en er dus wervelletsel kan bestaan. Bij ieder hoogenergetisch trauma is er de verdenking op wervelletsel, tot het tegendeel in het ziekenhuis bewezen is. Er zijn een aantal specifieke ongevalsmechanismen die vaak voorkomen bij wervelletsel:

Voor een wervelletsel in de nekwervelkolom (cervicaal wervelletsel) zijn dat:

  • Ieder hoogenergetisch trauma
  • Verwondingen boven het niveau van het sleutelbeen ([[clavicula), dus in de nek en aan het hoofd
  • Pijnk in de hals, spontaan of bij bewegingen
  • Bewusteloosheid na een ongeval, bewusteloosheid en verwondingen aan het hoofd
  • Na een voor of achterwaartse beweging van de nek (kop-staartbotsing)


VOor een wervelletsel in de borst- of lendewervelkolom zijn dat:

  • Ieder hoogenergetisch trauma
  • Een val recht op de hiel of stuit
  • Na een voor of achterwaartse beweging van de romp
  • Na een val waarbij de rug gedraaid werd

Op grond van het ongevalsmechanisme kan met een verdenking hebben op wervelletsel, voor die verdenking is het niet noodzakelijk dat het slachtoffer ook daadwerkelijk klachten en symptomen heeft van wervelletsel.

De klachten bij een wervelletsel bestaan vaak uit pijn ter plaatse van de breuk in nek of rug. Soms is er sprake van uitstralende pijn vanuit de nek of rug in armen of benen. Er kunnen tintellingen of een dof gevoel zijn in armen of benen en bij een volledige dwarslaesie is er geen gevoel meer in de ledematen onder het aangedane deel van het ruggenmerg. Realiseer je dat ernstige verwondingen elders in het lichaam af kunnen leiden van de pijn in de nek of rug. Dit is ook het geval bij gebruik van alcohol, bewustzijnsstoornissen en druggebruik. Dit worden ook wel afleidende verwondingen of distracting injuries genoemd.

Bij een complete dwarslaesie (en soms ook bij een gedeeltelijke dwarslaesie worden vaak ook nog andere symptomen gezien. Op de voorgrond staat uitval, het onvermogen ledematen te bewegen en gevoelloosheid. Daarnaast kan er sprake zijn van urineverlies of het onvermogen te urineren. Bij mannen kan een blijvende erectie optreden (priapisme), zij zijn zich daar vaak niet van bewust. Als gevolg van onderbreking van het autonome zenuwstelsel kan ook neurogene shock optreden.

Bij zeer hoge dwarslaesies in de nekwervelkolom (ter hoogte van de 3e en 4e nekwervel) kunnen stoornissen in de ademhaling optreden als gevolg van doorsnijding van de zenuwen die de ademhaling aansturen. Dit is niet met het leven verenigbaar.